Β’ ΠΠ, η πρώτη μεγάλη νίκη

Μάχη της Μόσχας κι ο… Ζόργκε – Η μεγαλύτερη μάχη του Β’ ΠΠ, η πρώτη μεγάλη νίκη

5 του Δεκέμβρη 1941. Πριν από ακριβώς 77 χρόνια. Η (κατά τη γνώμη μου) πιο μεγάλη μέρα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η μέρα που οι Σοβιετικοί σταμάτησαν τις στρατιές του Χίτλερ μπροστά στη Μόσχα. Η μέρα που τέλειωσε η «κεραυνοβόλα προέλαση» της Βέρμαχτ (Blitzkrieg). Η μέρα που ο κόσμος ολόκληρος αποφάσισε ότι: «Μπορούμε να νικήσουμε».

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ BLITZKRIEG

    Από τη μέρα που άρχισε ο πόλεμος, μέχρι τότε, οι στρατιές του Χίτλερ είχαν συνηθίσει να κάνουν «περίπατο» σ’ όποια χώρα έμπαιναν (Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Πολωνία, Γιουγκοσλαβία κλπ.). Γρήγορα προχώρησαν και μέσα στην ΕΣΣΔ, παρά τη σκληρή άμυνα. Από τις 22 του Ιούνη που άρχισε η επιχείρηση «Barbarossa» μέχρι και τη μάχη της Μόσχας, ήταν 6 μήνες γρήγορη προώθηση.      
    Ήταν «Blitzkrieg». Οι χιτλερικοί με την πιο μεγάλη και οργανωμένη πολεμική μηχανή που είχε δει μέχρι τότε ο κόσμος, είχαν μπει βαθιά μέσα στην ΕΣΣΔ, είχαν καταλάβει πολλές πόλεις, κι είχαν βρεθεί μερικά χιλιόμετρα (25 με 30) από τη Μόσχα, που είχε καθοριστεί από το Χίτλερ σαν στρατηγικός στόχος.

    Η επιχείρηση «Τυφώνας» είχε στόχο την κατάληψη της Μόσχας. Οι χιτλερικοί είχαν καταρτίσει σχέδιο καταστροφής της Μόσχας, με κάθε λεπτομέρεια (σχεδίαζαν να τη μετατρέψουν σε… λίμνη, αφού εξαφανίσουν όλο τον πληθυσμό της). Τα δελτία τύπου για την νίκη τους και την κατάληψη της σοβιετικής πρωτεύουσας ήταν ήδη γραμμένα. Οι χιτλερικοί είχαν υπεροπλία και περισσότερους στρατιώτες. Όλοι πίστευαν ότι η πτώση της Μόσχας και η ήττα της ΕΣΣΔ ήταν θέμα εβδομάδων. Ο Χίτλερ το έλεγε καθαρά και δημόσια. Αλλά το ίδιο έλεγαν και οι μυστικές υπηρεσίες Αγγλίας και ΗΠΑ στις απόρρητες εκθέσεις τους. Αλλά τότε, εκεί μπροστά στη Μόσχα, κάτι άλλαξε.

    Οι μάχες που είχαν προηγηθεί, ιδιαίτερα οι μάχες στο Σμολένσκ και στο Κίεβο, αλλά και οι μάχες μπροστά στις αλλεπάλληλες αμυντικές γραμμές της Μόσχας, μπορεί να είχαν κερδηθεί από τους χιτλερικούς, αλλά δεν είχαν καταφέρει να καταστρέψουν το μεγάλο μέρος του κόκκινου στρατού (όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός τους) και τους είχαν στοιχήσει ακριβά σε υλικό, σε άνδρες και κυρίως σε χρόνο. Ήταν πια Νοέμβρης – Δεκέμβρης.

Η ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ

    Στη σοβιετική πρωτεύουσα στις 7/11, γιόρταζαν την 24η επέτειο της επανάστασης με ομιλία του Στάλιν στην κόκκινη πλατεία και παρέλαση του κόκκινου στρατού. Διάφοροι ιστορικοί της εποχής μας (απ’ αυτούς που φτιάχνουν τα πληρωμένα αντισοβιετικά αντικομουνιστικά ντοκιμαντέρ που δείχνει η ΕΡΤ κι ο ΣΚΑΙ), παρουσιάζουν το Στάλιν εκείνη τη στιγμή σαν… πανικόβλητο, επειδή μετέφερε πολλές κρατικές υπηρεσίες μακριά απ’ το μέτωπο στην πόλη Κουίμπισεφ (σήμερα λέγεται Σαμάρα). Τι κι αν αυτός προσωπικά είχε διατάξει παρέλαση μέσα στα μούτρα των Γερμανών και κατάστρωνε μαζί με τους Ζούκωφ και Βασιλέσκυ τα σχέδια της αντεπίθεσης; Η παρέλαση προς τιμήν της Οκτωβριανής επανάστασης έγινε κι έμεινε στην ιστορία σαν μνημείο αποφασιστικότητας και ψυχολογικής στήριξης ενός ολόκληρου λαού. Σαν δείκτης των ορίων της Γερμανικής επέλασης.  
    Σαν να έλεγε στο Χίτλερ: «Μέχρι εδώ. Μέχρι σήμερα». Με το τέλος της παρέλασης, τα φορτηγά φορτώνονταν με γυναικόπαιδα για τα μετόπισθεν και τα στρατεύματα που πήραν μέρος στην παρέλαση έφευγαν κατευθείαν για το μέτωπο, που ήταν 20 – 25 χιλιόμετρα και σε ένα σημείο 11 χιλιόμετρα, απ’ το χώρο της παρέλασης.

Ο ΖΟΡΓΚΕ, Η ΜΟΣΧΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΛ ΧΑΡΜΠΟΟΥΡ

    Εκείνο τον καιρό, ο Σοβιετικός κατάσκοπος Ρίχαρντ Ζόργκε, ήταν “υπάλληλος” της … Γερμανικής πρεσβείας στο Τόκιο. Δεν θα μπορούσε να βρίσκεται σε πιο σημαντικό πόστο. Όλη η αλληλογραφία του Χίτλερ με τους Γιαπωνέζους, περνούσε από τα χέρια του. Ο Χίτλερ ζητούσε από τους Γιαπωνέζους επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ από την Άπω Ανατολή. Οι Γιαπωνέζοι δεν έπαιρναν την απόφαση. Κάποια στιγμή ο Ζόργκε διαβεβαίωσε την «Στάβκα» (το σοβιετικό επιτελείο), ότι οι Ιάπωνες καθόρισαν σαν στρατηγική τους την επέκταση προς νότο και Ανατολή (νοτιοανατολική Ασία, Φιλιππίνες, Ειρηνικός, Σιάμ, Ινδία αλλά και ΗΠΑ κλπ.) κι όχι προς δυσμάς (ενάντια στη Σοβιετική Ένωση στην Άπω Ανατολή). Αυτός ήταν ένας σοβαρός προβληματισμός των Γιαπωνέζων κι ένας διαρκής φόβος των σοβιετικών, που τους ανάγκαζε να κρατούν τεράστιες σοβιετικές δυνάμεις στην Άπω Ανατολή. Η απόφαση αυτή των Γιαπωνέζων, είχε σχέση και με το ότι η πρώτη μάχη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, έγινε το καλοκαίρι του 1939 στη Μογγολία (Χαλκίν Γκολ), ανάμεσα σε Ιάπωνες που είχαν επιτεθεί στη Μογγολία και Σοβιετικούς κι έληξε με συντριβή των Γιαπωνέζων. Ήταν η πρώτη μεγάλη αρματομαχία του πολέμου, όπου έλαμψε πρώτη φορά το άστρο του στρατάρχη (τότε ήταν στρατηγός) Ζούκωφ. Όπως επίσης, αυτή η σύσκεψη κι η απόφαση των Γιαπωνέζων ήταν που προκαθόρισε ότι το πρώτο χτύπημά τους θα ήταν εναντίον των ΗΠΑ. Πράγμα που έγινε πράξη στο Περλ Χάρμπορ, στις 7/12/1941.

ΟΙ ΦΡΕΣΚΙΕΣ ΕΤΟΙΜΟΠΟΛΕΜΕΣ ΣΙΒΗΡΙΑΝΕΣ ΕΦΕΔΡΕΙΕΣ

    Μετά απ’ αυτή την πληροφορία, περί νότιας στόχευσης του Γιαπωνέζικου επιτελείου, ο Σοβιετικός στρατός μετάφερε φρέσκιες ξεκούραστες μεραρχίες των πιο σκληροτράχηλων Σιβηριανών με τα κάτασπρα χειμερινά ρούχα τους και τα χιονοπέδιλά τους, ειδικευμένων στο χειμερινό πόλεμο και στα χιόνια, αλλά και με τα ολοκαίνουρια άρματα Τ34 (αυτά που τελικά κέρδισαν τον πόλεμο κι αποδείχτηκαν τα καλύτερα άρματα του Β’ παγκοσμίου πολέμου, σύμφωνα με τις γνώμες κυρίως των Γερμανών στρατηγών) στο μέτωπο της Μόσχας. Οι χιτλερικοί και πάλι είχαν υπεροπλία, αλλά δεν είχαν υπολογίσει τις απεριόριστες εφεδρείες των Σοβιετικών, το ηθικό του κόκκινου στρατού, τα Τ34 και τον… Ζούκωφ. Μπορεί συνολικά οι Γερμανοί να είχαν περισσότερους άνδρες στο μέτωπο, αλλά ο τρόπος που είχαν διατάξει τις δυνάμεις του κόκκινου στρατού στα μέτωπα, οι στρατηγοί της ΕΣΣΔ, έδινε στα κρίσιμα σημεία του μετώπου υπεροχή δυνάμεων 2 προς 1 υπέρ του κόκκινου στρατού. Κι οι Χιτλερικοί, δεν είχαν υπολογίσει άλλον ένα σημαντικό παράγοντα: στη Μόσχα πολέμησε με κάθε τρόπο, κι όλος σχεδόν ο πληθυσμός της. Σκάβοντας άπειρα χιλιόμετρα αλλεπάλληλων γραμμών χαρακωμάτων, φτιάχνοντας εθελοντικές ομάδες για το μέτωπο, πυρασφάλεια για την πόλη, κλπ.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

    Στις 5 του Δεκέμβρη 1941, άρχισε η σοβιετική αντεπίθεση, που έφραξε το δρόμο των Γερμανών και έλιωσε την γερμανική επίθεση. Εκείνες τις μέρες, εκεί μπροστά στη Μόσχα, πήρε τέλος ο «αστραπιαίος πόλεμος». Από τότε η Μόσχα δεν απειλήθηκε ξανά. Οι χιτλερικοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν από 100 μέχρι και 200 χιλιόμετρα πιο πίσω και να περάσουν σε άμυνα στο μέτωπο της Μόσχας και σ’ έναν παρατεταμένο πόλεμο, σ’ όλο το ανατολικό μέτωπο, όπου είχαν μονίμως το 75% του στρατού τους και του οπλισμού τους, και που ήξεραν ότι δεν μπορούσαν να τον κερδίσουν. Η Σοβιετική οικονομία είχε ήδη, με την προσαρμογή της στις συνθήκες του πολέμου, αρχίσει να δείχνει τα δόντια της. Η μεταφορά χιλιάδων εργοστασίων πίσω απ’ τα Ουράλια και το ξεκίνημα – μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες – παραγωγής όπλων από κει, ήταν το πρώτο βήμα. Η εφευρετικότητα κι η παραγωγικότητα της σοβιετικής πολεμικής οικονομίας, ήταν η συνέχεια, που έδωσε μαζικά στον κόκκινο στρατό μερικά από τα πιο αποτελεσματικά όπλα του Β’ παγκοσμίου πολέμου: τις ρουκέτες «Κατιούσα», τα «Καλάζνικωφ», τα άρματα «Τ34» και «Στάλιν», τα αεροπλάνα «Γιακ» και «Ιλ» κλπ.

    Οι Γερμανοί είχαν 1.300.000 νεκρούς κι οι Σοβιετικοί 680.000. Ήταν η πρώτη νίκη των συμμάχων. Πριν και από το Στάλιγκραντ. Και μπορεί το Στάλιγκραντ κι η μάχη του Κουρσκ να σήμαναν την οριστική ανατροπή της πρωτοβουλίας κινήσεων υπέρ των Σοβιετικών στο ανατολικό μέτωπο και των συμμάχων γενικότερα, αλλά η μάχη της Μόσχας ήταν η πρώτη μεγάλη ήττα του Χίτλερ. Η πρώτη μεγάλη μάχη που έδειξε στον κόσμο ολόκληρο ότι η νίκη μπορεί «να γείρει» με το μέρος των συμμάχων.

Ο ΧΙΤΛΕΡ ΚΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

    Είπαν κάποιοι ότι τη μάχη της Μόσχας την κέρδισε ο «στρατηγός χειμώνας». Φυσικά και έπαιξε ρόλο ο χειμώνας. Όμως η πρόβλεψη, η επιμελητεία, οι μεταφορές, ο εφοδιασμός, οι επικοινωνίες, είναι όλα μέρος της μάχης και της στρατηγικής. Με χιόνια και με κρύο πολεμούσαν και οι σοβιετικοί. Όμως είχαν καλύτερη προετοιμασία για χειμερινό πόλεμο. Έκαναν καλύτερη επιλογή δυνάμεων και οπλισμού για το χειμερινό πόλεμο. Κι αυτός ήταν εν μέρει κι ο αιφνιδιασμός των χιτλερικών: οι Σοβιετικοί είχαν έτοιμες εφεδρείες, ιδανικές για χειμερινό πόλεμο, τη στιγμή που ο Χίτλερ νόμιζε ότι έχει εξαντλήσει το στρατό της ΕΣΣΔ. Κι είχαν καλύτερους στρατηγούς. Ζούκωφ. Βασιλέσκυ, Κόνιεφ.
    Γερμανοί στρατηγοί, αποδίδουν το ότι βρέθηκε ο Γερμανικός στρατός απροετοίμαστος για χειμερινό πόλεμο, στην υπεραισιοδοξία του Γερμανικού επιτελείου και του ίδιου του Χίτλερ, που έστειλε τις στρατιές του στη Μόσχα, μόνο με θερινές στολές, γιατί νόμιζε ότι θα ξεμπερδέψει σε τρεις εβδομάδες. Αλλά και στην ισχυρότερη από ό,τι περίμεναν αντίσταση του κόκκινου στρατού, στο ότι άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα προβλήματα στην παραγωγή της Γερμανίας, στις δυσκολίες στις μεταφορές του στρατού που είχε προχωρήσει πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα, στο πλάτος των Ρωσικών σιδηροτροχιών που ήταν διαφορετικό από το ευρωπαϊκό και βέβαια στην τεράστια αντάρτικη σαμποταριστική δράση στα μετόπισθεν, κυρίως στις μεταφορές των Γερμανών, με ανατινάξεις τραίνων κλπ. Ήταν παράγοντες που δεν εκτιμήθηκαν καθόλου σωστά από το Γερμανικό επιτελείο

Η ΠΡΩΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΤΩΠΟ

    Μια επιπλέον πληροφορία: Εκείνο τον καιρό (Οκτώβρης 1941), Ο Άβερελ Χάριμαν, Πρεσβευτής των ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ, ο λόρδος Μπίβερμπρουκ, εκπροσωπώντας το Ηνωμένο Βασίλειο, συναντήθηκαν με τον Ιωσήφ Στάλιν στην πρώτη διάσκεψη της Μόσχας, για να εγγυηθούν ότι οι δύο αυτές ηγετικές συμμαχικές δυνάμεις θα βοηθούσαν και θα υποστήριζαν την Σοβιετική Ένωση στον κοινό αγώνα κατά της Ναζιστικής Γερμανίας. Εκεί πρώτη φορά τέθηκε το αίτημα της ΕΣΣΔ για το άνοιγμα δεύτερου μετώπου στα δυτικά (Γαλλία). Οι Αγγλοαμερικάνοι άνοιξαν το μέτωπο αυτό το 1944, όταν οι Σοβιετικοί κόντευαν να μπουν στο Βερολίνο.

Μάνος Δούκας

 

 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΑΛΙΝ ΚΑΙ ΠΑΡΕΛΑΣΗ 7/11/1941

 ΠΑΡΕΛΑΣΗ 7/11/1941

 Βίντεο της σειράς «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα. Ο άγνωστος πόλεμος. Η μάχη της Μόσχας». Αμερικανοσοβιετική παραγωγή. (στα Ελληνικά. 48 min).