Η μάχη της Φλώρινας

Τα πολλά επίπεδα ανάγνωσης της μάχης της Φλώρινας

Η μάχη της Φλώρινας ήταν η τελευταία επιθετική ενέργεια του ΔΣΕ σε μεγάλη κλίμακα και η τελευταία απόπειρα κατάληψης μιας μεγάλης πόλης που θα γινόταν η έδρα της κυβέρνησης του βουνού. Οι απώλειες του ΔΣΕ ήταν μεγάλες κι είχαν ως συνέπεια την
αναδίπλωσή του, δρομολογώντας και το τέλος των επιχειρήσεων του εμφυλίου.
Παρά την καθοριστική σημασία της είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτή έγειρε την πλάστιγγα και ότι το αποτέλεσμα του πολέμου θα ήταν διαφορετικό αν είχε άλλη έκβαση η μάχη. Οι αντάρτες είχαν καταλάβει κι άλλες πόλεις, παίρνοντας έτσι πολύτιμα εφόδια για το Δημοκρατικό Στρατό, αδυνατούσαν όμως να τις κρατήσουν υπό την κατοχή τους και υποχωρούσαν συντεταγμένα μετά από ένα διάστημα. Ακόμα και μια πιθανή νίκη δε θα αναιρούσε τους παράγοντες που έδιναν αντικειμενική υπεροχή στο βασιλικό στρατό, που η πολιτική ηγεσία τον παρουσίαζε ως αμερικάνικο στο Βαν-Φλιτ: Ιδού ο στρατός σας… Κι ίσως να μην είχε εντελώς άδικο αν συνυπολογίσει κανείς τις Ναπάλμ που έσκαψαν τα βουνά της Πίνδου.

Σχεδιάγραμμα της μάχης της Φλώρινας

Στον αντίποδα, οι εσωτερικές ισορροπίες στον “εθνικό στρατό” ήταν εύθραυστες, τα νεύρα τεταμένα, οδηγώντας και σε υστερικές αντιδράσεις κάποια στελέχη του. Δεν είναι καθόλου βέβαια δηλαδή πως το αστικό μπλοκ και η συνοχή του θα μπορούσαν να δοκιμαστούν και να αντέξουν άλλον ένα χρόνο πολέμου. Σε κάθε περίπτωση, η αρνητική έκβαση της πολύνεκρης μάχης στέρησε από το ΔΣΕ πολύτιμο δυναμικό και εφεδρείες, γενναίους μαχητές, που το κενό τους ήταν από κάθε άποψη δυσαναπλήρωτο. Και μας ωθεί σχεδόν αναπόφευκτα να αναζητήσουμε από την απόσταση του χρόνου και την ασφάλεια της δικής μας, άκαπνης θέσης, τι πήγε λάθος και τους λόγους που απέτυχε το σχέδιο της επιχείρησης. Ήταν έτσι κι αλλιώς ένα παράτολμο εγχείρημα, εκτεθειμένο στον κίνδυνο να αποτύχει, ή έφταιξαν επιτελικά λάθη στο σχεδιασμό και την εκτέλεση;

Μετά τη μάχη, στο Λάκκο

Οι περιγραφές για τους νεκρούς μαχητές που ορμούσαν με απαράμιλλο θάρρος και πίστη στη νίκη κι έπεφταν αγκαλιασμένοι από τα βόλια του εχθρού είναι σπαρακτικές. Όπως είναι αδύνατο να μη νιώσεις ρίγη συγκίνησης στο μνημείο των πεσόντων που με τόσο κόπο και πολλές περιπέτειες κατάφερε να στήσει το ΚΚΕ σε μια έξοδο της πόλης. Είναι αδύνατο να μην κλίνεις το γόνυ ευλαβικά, καθώς βλέπεις εκατοντάδες ονόματα ταυτοποιημένων νεκρών -ανάμεσά τους και κάποιων Σλαβομακεδόνων- και μια κενή πλάκα, για να συμπληρωθούν και αυτά όσων δεν έγινε εφικτό να αναγνωριστούν.

Ένα λιτό, επιβλητικό μνημείο, με τις μορφές να έχουν τις σφιγμένες γροθιές τους υψωμένες, σα νικητές της ζωής, γιατί ποτέ δε λύγισαν, δε λιγοψύχησαν, δεν έπαψαν να παλεύουν σε έναν άνισο αγώνα, που δεν πήγε χαμένος, γιατί είναι αξεπέραστο παράδειγμα που δίνει καρπούς και εμπνέει μέχρι σήμερα. Κι είναι τρομερή η αντίθεση με το σταυρό του περιβόητου Καντιώτη στο βάθος, να θυμίζει συμβολικά τι Γολγοθά ανέβηκε ο λαός μας, τα ανταρτοχώρια και πολλά σλαβομακεδονικά χωριά, όπου είχαν ξεριζωθεί οι κάτοικοι ως τον τελευταίο, αλλά η έγνοια του ελληνικού κράτους ήταν να αλλάξει όνομα στα ερείπια, για να ξεριζώσει και το τελευταίο ιστορικό χνάρι.

Και είναι πρακτικά αδύνατο να γυρίσεις την πλάτη σου στο μνημείο του Καντιώτη, σε έναν τόπο που γύρισε ηθελημένα την πλάτη σε ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του και των καταβολών του. Κι είναι ακόμα μεγαλύτερη η τραγική ειρωνεία να βλέπεις αυτούς που γιορτάζουν από την πλευρά των νικητών, να γκρινιάζουν σήμερα γιατί “χαρίζουμε τη Μακεδονία μας”, αλλά και για την εγκατάλειψη του στρατιωτικού νεκροταφείου, σε αντίθεση με το μνημείο των κομμουνιστών.

Αδυνατούν να καταλάβουν πως για το ελληνικό κράτος -που έχει αδιάρρηκτη συνέχεια σκοπών και συμφερόντων από τον εμφύλιο μέχρι και σήμερα- όσοι έδωσαν τη ζωή τους ήταν απλώς κιμάς για τα κανόνια τους εναντίον των ανταρτών του ΔΣΕ, χρήσιμα πιόνια που θυσιάστηκαν και σχεδόν κανείς δεν τα θυμάται αφού επιτέλεσαν το ρόλο τους. Μπορεί ακόμα να στήνουν χουντογλέντια κάθε Αύγουστο στο Γράμμο και να ξαναγράφουν την ιστορία, αλλά δεν έχουν τίποτα ηρωικό να αντλήσουν από τη νίκη τους, τίποτα σαν τα ιδανικά για τα οποία έπεσαν και έγιναν αθάνατοι πεθαίνοντας, οι μαχητές του ΔΣΕ στη Φλώρινα και τα άλλα πεδία της μάχης…

Ο χώρος πριν την διαμόρφωσή του

Ο χώρος μετά την διαμόρφωσή του

Κατιούσα