Κράτος- εκκλησία 1

Δημοσιεύουμε σήμερα,το πρώτο, από τα  δύο σημαντικά κείμενα που αναδεικνύουν τη συμβολή της Αριστεράς και ειδικότερα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας στην προσπάθεια επίλυσης αυτού του προβλήματος, δηλαδή της σχέσης κράτους- εκκλησίας, σχέση που σφραγίζει όλες τις σκοτεινές περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας.

Το πρώτο κείμενο είναι του Δημήτρη Γληνού, του κομμουνιστή δάσκαλου, από τη μελέτη «Πνευματικές μορφές της αντίδρασης», που δημοσιεύθηκε σε πέντε μέρη στο περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι» (τ. 10-14 Σεπτέμβρης, Οχτώβρης, Νοέμβρης, Δεκέμβρης 1932 και Γενάρης 1933).

 Το δεύτερο είναι ένα κείμενο του Νίκου Ζαχαριάδη, Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, δημοσιευμένο στο «Ριζοσπάστη» της 9ης Σεπτεμβρίου 1945 με τίτλο «Η ορθοδοξία». 

Το κείμενο του Δημήτρη Γληνού 

«O αντιδραστικός τύπος κάθε φορά, που η ανησυχία για το επαναστατικό κύμα κορυφώνεται , ζητάει με αγωνία τη βοήθεια της Εκκλησίας. Η Ελληνική αστική τάξη δεν βρέθηκε στην ανάγκη να κάμει δυνατούς αγώνες αντιθρησκευτικούς και αντικληρικούς, όπως έγινε σε άλλες χώρες, τον καιρό που οι αστοί στην εξόρμηση τους για την κατάχτηση της εξουσίας έβρισκαν αντιμέτωπη την εκκλησία σύμμαχο της φεουδαρχίας (σ.σ. ο Γληνός αναφέρεται εδώ σε παραδείγματα χωρών όπως της Γαλλίας). Το κράτος το ελληνικό , που δημιουργήθηκε κατά το 1830, την εκκλησία την υπόταξε διοικητικά και την άφησε στον εσωτερικό μαρασμό της, προστατεύοντάς την μόνο απέναντι στις ξένες προπαγάντες. Και η ελληνική εκκλησία στηριγμένη σε μιαν αμετακίνητη παράδοση έπαιζε τον αντιδραστικό ρόλο της περισσότερο με τη νέκρα της παρά με τη δράση της. Το κράτος το απασχολούσε μόνο σαν επίπεδο ρουσφετολογίας στη μοιρασιά των επισκοπικών εδρών και στη διοίκηση των μοναστηριακών χτημάτων.

Όταν η «αστική δημοκρατία» θυμήθηκε την εκκλησία

Ήρθε όμως η στιγμή , όπου ο κίνδυνος από το ξύπνημα των σκλάβων έγινε πολύ μεγάλος. Και τότε θυμήθηκε η «αστική δημοκρατία» την «εκκλησία». Η εκκλησία πρέπει να αναλάβει τη δράση της, να ξαναζωντανέψει το κατηχητικό της έργο , να μορφωθεί ο κλήρος και να εξασφαλιστεί οικονομικά, να δημιουργηθούν καλοί ιεροκήρυκες. Η μοναστηριακή περιουσία να ρευστοποιηθεί για να χρησιμοποιηθεί για την εκκλησιαστική αυτή αναγέννηση. Να λοιπόν ένα λαμπρό λαϊκό περιεχόμενο της αστικής δημοκρατίας. Να δημιουργηθεί ένα πολυάριθμο , οικονομικά εξασφαλισμένο και μορφωμένο ιερατείο για να καλοκαθίσει στη ράχη του λαού και να επιτελέσει όσο μπορεί πιο ευσυνείδητα το έργο του που είναι τόσο χρήσιμο στην άρχουσα τάξη.
Αυτό είναι το νόημα της μεγάλης και σπουδαίας εκκλησιαστικής νομοθεσίας που θεσμοθετήθηκε από τα 1930 ως σήμερα (Νόμος περί των ιεροκηρύκων, περί ιδρύσεως ιερατικών φροντιστηρίων , περί διοικήσεως και διαχειρίσεως της εκκλησιαστικής περιουσίας, περί καταστατικού χάρτου της αυτοκεφάλου εκκλησίας της Ελλάδος, περί ενοριακών ναών και εφημερίων και ταμείου αποδοχών και ασφαλίσεως του κλήρου της Ελλάδος).

Με την επιστημονική θεωρία και την ιστορική κριτική

Η ελληνική αστική τάξη αναζητεί με αγωνία τη βοήθεια της εκκλησίας , την προικίζει πλουσιοπάροχα, της εξασφαλίζει προνόμια και ελπίζει με τα μέτρα αυτά να επιτύχει το σκοπό της . « Εφημέριοι επαρκώς μορφούμενοι και επαρκώς αμειβόμενοι είναι βέβαιον ότι θα εκπληρώσουν αποτελεσματικώτερον την εν τη κοινωνία υψηλήν αποστολήν της Εκκλησίας» (Εκκλησία, Τέχνη, Παιδεία. Διαφημιστικό φυλλάδιο υπουργείου Παιδείας 1932). Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η εκκλησία θα δώσει τη βοήθεια που της ζητούν με αναζωογονημένες δυνάμεις. Η εκκλησιαστική νομοθεσία του Υπουργείου της Παιδείας στα τελευταία δύο χρόνια χωρίς άλλο είναι μια γερή συμβολή στην ανασύνταξη των αντιδραστικών δυνάμεων.
Η επαναστατική παράταξη έχει υποχρέωση να προσέξει και στο σημείο αυτό και αν είναι μπορετό να οργανώσει το διαφωτιστικό έργο και στο επίπεδο της θρησκείας. Η γνώμη μου είναι ότι θα ωφελούσε πάρα πολύ η προσπάθεια να διαχυθεί στο λαό η γνώση των φυσικών επιστημών και της ιστορίας των θρησκειών και η κατανόηση του σημερινού κοινωνικού του οργανωμένου ιερατείου. Η προσπάθεια αυτή χρειάζεται μεγάλη προσοχή , για να μη φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα από εκείνο που επιδιώκει . Το ισχυρότερο όπλο του φωτισμού είναι η επιστημονική θεωρία και η ιστορική κριτική. Χρειαζόμαστε λοιπόν συστηματική δουλειά προς αυτές τις δύο κατευθύνσεις»