Μαουτχάουζεν

Τίθεται σε λειτουργία, 8/8/1938, το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία. Στα χρόνια του χιτλερικού φασισμού το Μαουτχάουζεν υπήρξε συνώνυμο του θανάτου και τόπος μαρτυρίου για περισσότερους από 200.000 κρατούμενους από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Στα χρόνια του χιτλερικού φασισμού το Μαουτχάουζεν υπήρξε συνώνυμο του θανάτου και τόπος μαρτυρίου για περισσότερους από 200.000 κρατούμενους από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Για τους 122.797 από αυτούς, ανάμεσά τους και 3.700 Ελληνες, η απελευθέρωση του στρατοπέδου στις 5 Μάη 1945 από τα συμμαχικά στρατεύματα, ήρθε πολύ αργά, είχαν ήδη αφήσει την τελευταία τους πνοή στα κρεματόρια του Μαουτχάουζεν.

Μετά τον πόλεμο η αυστριακή κυβέρνηση μετέτρεψε τις παλιές εγκαταστάσεις του στρατοπέδου συγκέντρωσης (έξω από το ομώνυμο χωριό Μαουτχάουζεν στην Ανω Αυστρία, 160 χιλιόμετρα δυτικά της Βιέννης), σε μουσείο και τόπο προσκυνήματος, όπου οι διάφορες χώρες της Ευρώπης, που θρήνησαν εκεί τα χιλιάδες θύματά τους, έστησαν μνημεία για τους νεκρούς τους. Κάθε χρόνο, στην επέτειο της απελευθέρωσης, δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές συρρέουν από την Αυστρία και το εξωτερικό στο Μαουτχάουζεν, για να αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν - Γκούζεν (γερμ. Konzentrationlager (KZ) Mauthausen - Gusen) ήταν Ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης που κατασκευάστηκε στην Αυστρία κυρίως για την κράτηση και την καταναγκαστική εργασία κοινωνικών ομάδων που αντιτίθεντο στο Ναζιστικό καθεστώς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σε αυτό δεν γίνονταν ατομικές και ομαδικές εκτελέσεις κρατουμένων.

Έργο του μεγάλου μας γλύπτη Μέμου Μακρή

Η λειτουργία

Όταν το στρατόπεδο άρχισε να λειτουργεί, σχεδόν αποκλειστική εργασία των κρατουμένων ήταν η κατασκευή του, αφού τον Ιανουάριο του 1939 μόνον 375 κρατούμενοι εργάζονταν στο λατομείο. Από το φθινόπωρο του 1939, όμως, σταδιακά άρχισαν να μεταφέρονται περισσότεροι στις εξορυκτικές εργασίες. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους απασχολούνταν 1.066 και τον Ιούλιο του 1940 ο αριθμός είχε φθάσει τους 3.581.

Στα τέλη του 1939 η DESt αγόρασε τα λατομεία Γκούζεν και Κάστενχοφ (Kastenhof). Για την εκμετάλλευσή τους μεταφέρθηκαν στο νέο στρατόπεδο του Γκούζεν οι πρώτοι κρατούμενοι (αρχές 1940). Τον χειμώνα του 1942/43 στα λατομεία του Γκούζεν εργάζονταν 2.800 κρατούμενοι, στην πλειοψηφία τους Πολωνοί, και σε αυτά του Μαουτχάουζεν περίπου 2.000.

Οι κρατούμενοι χωρίζονταν σε ομάδες (kommando) καθεμιά από τις οποίες είχε ως επικεφαλής ένα kapo, άνδρα των δυνάμεων της SS. Οι μεγαλύτερες ομάδες είχαν έναν ανώτερο kapo με μερικούς kapos και βοηθούς τους. Η εργασία ξεκινούσε στις 06:30 την θερινή και στις 07:30 την χειμερινή περίοδο. Η μεσημεριανή διακοπή διαρκούσε μισή ή μία ώρα και η εργασία συνεχιζόταν ως τις 4:45 μμ ή τις 6:30 μμ ανάλογα με την εποχή. Αυτό σήμαινε ότι η εργάσιμη ημέρα διαρκούσε 11 ώρες τη θερινή και 8 έως 8 ώρες τη χειμερινή περίοδο (54 - 60 ώρες εβδομαδιαίως). Αν κάποιοι κρατούμενοι επιλέγονταν προς θανάτωση, είτε από τους άνδρες της SS είτε από το διοικητή του στρατοπέδου, υποχρεώνονταν να ανεβάζουν τα τεμάχια του γρανίτη από το ορυχείο στην επιφάνεια μέσω μιας ξύλινης σκάλας (της επιλεγόμενης και "σκάλας του Θανάτου") μέσα σε ξύλινο πηλοφόρι. Πρακτικά σε αυτή την εργασία τοποθετούνταν, κατά πρώτο λόγο, όλοι οι Εβραίοι κρατούμενοι. Το 1941 το στρατόπεδο απέκτησε "ιδιόκτητο" θάλαμο αερίων και αποτεφρωτήριο, αν και οι εγκαταστάσεις αυτές αρχικά δεν χρησιμοποιούνταν συχνά.

Το Μαουτχάουζεν ως επιχείρηση

Το Μαουτχάουζεν ξεπέρασε, συγκριτικά, σε παραγωγή και τα πέντε άλλα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, αποφέροντας στην SS μεγάλα κέρδη (οι κρατούμενοι μισθώνονταν από την SS στις εταιρείες που τους χρησιμοποιούσαν και οι "μισθοί" δεν κατέληγαν, ασφαλώς, στους κρατούμενους αλλά στα ταμεία της SS).

Χαρακτηριστικά αποτιμάται ότι, μόνο το 1944, η παραγωγή από το σύμπλεγμα του Μαουτχάουζεν ανήλθε στο ποσόν των 11 εκατομ. γερμανικών μάρκων. Κρατούμενοι χρησιμοποιήθηκαν τόσο από εθνικές και μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες όσο και από μικρότερες και τοπικές.

Συνολικά 45 ιδιωτικές εταιρείες χρησιμοποίησαν κρατούμενους στις εργασίες τους. Ανάμεσα σε αυτές συγκαταλέγονται οι:

• DESt
• Accumulatoren-Fabrik AFA (ο βασικός προμηθευτής συσσωρευτών για τα υποβρύχια (U-Boote))
• Bayer (ο κύριος προμηθευτής φαρμακευτικού υλικού στην Γερμανία)
• Deutsche Bergwerks- und Hüttenbau
• Eisenwerke Oberdonau (εταιρεία με έδρα το Λιντς, από τους μεγαλύτερους προμηθευτές χάλυβα για την κατασκευή θωρακισμένων)
• Flugmotorenwerke Ostmark (κατασκευαστής κινητήρων αεροσκαφών)
• Otto Eberhard Patronenfabrik (εταιρεία παραγωγής πυρομαχικών)
• Heinkel και Messerschmitt (εταιρείες κατασκευής αεροσκαφών, κατασκεύαζαν επίσης τις ατράκτους των βλημάτων V-2)
• Hofherr und Schranz (εταιρεία κατασκευής γεωργικών μηχανημάτων)
• Österreichische Sauerwerks (κατασκευάστρια εταιρεία όπλων)
• Rax-Werke (μηχανές και κατευθυνόμενα βλήματα V-2)
• Steyr (εργοστάσιο μικρών όπλων)
• Steyr-Daimler-Puch (οχήματα και οπλικά συστήματα)
• Quarz GmbH (παράρτημα της Στάγιερ-Ντάιμλερ-Πουχ στην περιοχή της Μελκ, απασχολούσε περίπου 10.500 άτομα)
• Puch (εταιρεία κατασκευής οχημάτων)
• Arnold-Fischer-Forschungsstätten (έρευνες για υποβρύχιο ενεργειακό σταθμό, Passau I)
• Universale Hoch und Tiefbau (κατασκευή σηράγγων στο πέρασμα Loibl)

  
Ιάκωβου Καμπανέλλη «ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ»

"Το ηλεκτροφόρο με το ρεύμα υψηλής τάσης και το συρματόπλεγμα με τις σκοπιές δεν ήταν μια απλή τεχνική εγκατάσταση, ένας αδιάβατος φράχτης.

Εδώ μια διαταγή όριζε να χωριστεί τελεσίδικα τα αρσενικό απ το θηλυκό

Μια διαταγή σε μέγεθος μοίρας
Μια διάσπαση του αιωνίου ζεύγους
 Ένα παραφύση κόψιμο των από ουρανό και γη ταγμένων να
«έσονται εις σάρκαν μίαν».
 Η ζωή έσπασε η φύση είχε δολοφονηθεί
 Κι όμως αυτές οι Κυριακές ήταν οι μέρες του έρωτα στο Μαουτχάουζεν"

Από το βιβλίο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ»