Τερματίζεται και τυπικά ο Εμφύλιος Πόλεμος

Τερματίζεται και τυπικά ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα, 15/10/1949.

 Ο ραδιοσταθμός της “Ελεύθερης Ελλάδας” μεταδίδει ανακοίνωση της προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία ο Δημοκρατικός Στρατός κατέπαυσε οριστικά τις επιχειρήσεις.

Ο μονόπλευρος εμφύλιος

Ο συμβιβασμός από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ στη Βάρκιζα (Φλεβάρης 1945), με βάση τον οποίο παραδόθηκαν τα όπλα του ΕΛΑΣ, σήμανε ταυτόχρονα την έναρξη ενός ανελέητου διωγμού κατά των εκατοντάδων χιλιάδων αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Ο αντίπαλος έκανε ολομέτωπη επίθεση για τον αφανισμό, αν ήταν δυνατό, του λαϊκού κινήματος, με τακτική και μεθόδευση, δημιουργώντας πρωτοφανείς συνθήκες δολοφονικού οργίου και ωμής βίας σε βάρος των ΕΑΜιτών. Ετσι, 15 μήνες από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, ο αιματηρός απολογισμός ήταν: «Φόνοι: 1.289. Τραυματίες: 667. Βασανισμοί: 31.632. Φυλακισμένοι: 8.624, ενώ καθ' όλον το έτος ξεπερνούσαν τις 30.000. Απόπειρες φόνων: 509. Συλληφθέντες: 84.931. Βιασμένες γυναίκες: 165. Λεηλασίες-καταστροφές: 18.767. Καταστροφές γραφείων: 667» (Στη δίνη του Εμφυλίου», σελ. 440, εκδόσεις «Προσκήνιο»).

Ενώ ο Β. Μπαρτζιώτας προσθέτει στα παραπάνω: «Καταδιωκόμενοι: 100.000. Στη χώρα δρούσαν συμμορίες: 166. Παράνομα οπλοφορούντες συμμορίτες: 20.000» (Β. Μπαρτζιώτα: «Ο αγώνας του ΔΣΕ», σελ. 20).

Ο μονόπλευρος εμφύλιος είχε, λοιπόν, αρχίσει. Οι ένοπλες συμμορίες των Σούρλα, Μαγγανά, Τσαντούλα, Βουρλάκη, Κατσαρέα, Καμαρινέα κ.ά., σε συνεργασία με τη Χωροφυλακή και το Στρατό, οργίαζαν στην ύπαιθρο, ενώ οι περιβόητες «επιτροπές ασφαλείας» έστελναν κατά χιλιάδες κομμουνιστές και άλλους ΕΑΜίτες στους τόπους εξορίας. Χιλιάδες καταδιωκόμενοι υποχρεώθηκαν να πάρουν τα βουνά και να υπερασπιστούν τη ζωή τους με το όπλο στο χέρι.

Στο φόντο των διεθνών εξελίξεων

Την ίδια περίοδο που εξελισσόταν στην Ελλάδα η ένοπλη αντιπαράθεση με τη στρατιωτική και πολιτικοοικονομική παρουσία των Εγγλέζων και μετά των Αμερικανών ιμπεριαλιστών, στη διεθνή πολιτική σκηνή συμβαίνουν γεγονότα μεγάλης σημασίας για το μεταπολεμικό κόσμο.

Ο Τσόρτσιλ κήρυξε στο Φούλτον των ΗΠΑ τον ψυχρό πόλεμο «κατά του σιδηρού παραπετάσματος», ως απάντηση του ιμπεριαλισμού στη δημιουργία του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, στο οποίο ανήκαν και τέσσερις βαλκανικές χώρες, οι τρεις από τις οποίες είχαν σύνορα με την Ελλάδα. Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας είχε ήδη ζητήσει τη βοήθεια των ιμπεριαλιστών συμμάχων της. Οι ιμπεριαλιστές είχαν επίσης την ανάγκη εγκαθίδρυσης στην Ελλάδα ενός στυγνού αστικού καθεστώτος, αφού έτσι θα είχαν έναν κρίκο στην αλυσίδα περικύκλωσης των σοσιαλιστικών χωρών, στα Βαλκάνια, αλλά και πρόσβαση στη Μέση Ανατολή, λόγω των πετρελαίων.

Ο Παναγιώτης Πιπινέλης έγραφε σχετικά: «...Τώρα με την αγωνία των αλησμόνητων εκείνων τελευταίων ημερών του 1946, τα πράγματα εζήτουν άμεσον θεραπείαν και αι συνομιλίαι εκείναι προσελάμβανον δραματικόν χαρακτήρα. Επιτέλους, όμως, την 18ην Οκτωβρίου μια φωτεινή ακτίς ελπίδος διασχίζει το πυκνόν σκότος: Ο Μακ Βη (ο πρέσβης των ΗΠΑ) έδιδεν εις τον Βασιλέα να αναγνώση, όλως εμπιστευτικώς, εν βαρυσήμαντον τηλεγράφημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ηταν μια βαρυσήμαντος ανακοίνωσις, η οποία απηυθύνετο προσωπικώς προς τον Βασιλέα. Η αμερικανική κυβέρνησις διά πρώτην φοράν μας εδήλου, ότι η Ελλάς ήτο ζωτικός χώρος διά την ασφάλειαν των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι διά να μας βοηθήσει εις τον αγώνα της ανεξαρτησίας μας ήτο πρόθυμος να μας παράσχει το υλικόν το οποίον μας εχρειάζετο» (ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ, 1918-1949, σελ. 563).

Και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χ. Τρούμαν: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβον εκ μέρους της ελληνικής κυβερνήσεως επείγουσαν έκκλησιν διά οικονομικήν βοήθειαν. Οι προκαταρκτικές πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής, η οποία ευρίσκεται ήδη εις την Ελλάδα, καθώς και οι πληροφορίες του πρεσβευτού μας στην Αθήνα ενισχύουν την δήλωσιν της ελληνικής κυβερνήσεως, που συνίσταται στο ότι η βοήθεια είναι επιτακτική, αν η Ελλάς πρόκειται να επιζήση ως ελεύθερον έθνος... Η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίσει την κατάστασιν. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό, αν πρόκειται να αποκατασταθεί η εξουσία της κυβερνήσεως στο ελληνικό έδαφος» (ό.π., σελ. 565).

Την ίδια περίοδο οι ΗΠΑ εξαγγέλλουν το Σχέδιο Μάρσαλ με πρωταρχικό σκοπό την υπονόμευση του σοσιαλιστικού συστήματος και γενικά του κομμουνιστικού κινήματος, αλλά και τη μεγαλύτερη διείσδυση των αμερικανικών μονοπωλίων στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ ήταν αναμφισβήτητα η ισχυρότερη οικονομική δύναμη στον κόσμο και ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης των καπιταλιστικών χωρών. Στα ερείπια του πολέμου οι ΗΠΑ έχτιζαν, με το «Σχέδιο Μάρσαλ», το «νέο» πρόσωπο του μεταπολεμικού καπιταλισμού.

Οπως είπε ο Ντάγκλας Μπρίνκλι, διευθυντής του Κέντρου Αϊζενχάουερ του Πανεπιστημίου της Νέας Ορλεάνης, «χωρίς το Σχέδιο Μάρσαλ ολόκληρο το Βερολίνο θα είχε περάσει στα χέρια των Ανατολικών, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Τουρκία θα βρίσκονταν στη σφαίρα της σοβιετικής επιρροής και οι ΗΠΑ θα έχαναν την πρόσβαση στα πετρέλαια του Κόλπου και τον έλεγχο της Μεσογείου» («Ριζοσπάστης», άρθρο Θ. Παπαρήγα, 21 του Ιούνη 1997).

Την ίδια περίοδο επίσης γίνεται από τις ΗΠΑ η εξαγγελία και του δόγματος Τρούμαν.
Η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες-υποδοχείς του «Σχεδίου Μάρσαλ» και του «Δόγματος Τρούμαν» (Μάρτης 1947). Σύμφωνα με το «Δόγμα Τρούμαν» η κυβέρνηση των ΗΠΑ έπαιρνε υπό την προστασία της τις αντίστοιχες αστικές τάξεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, αναλάμβανε τον εξοπλισμό τους και γενικά παρείχε κάθε βοήθεια, προκειμένου να καταστούν και οι δύο χώρες σταθερά αγκυροβόλια και ορμητήρια του καπιταλισμού. Ηταν η περίοδος που οι Εγγλέζοι αδυνατούσαν πια να σηκώσουν το αντίστοιχο βάρος και λίγο λίγο παραχωρούσαν τη θέση τους στις ΗΠΑ.

Ο ρόλος των κομμάτων του «Κέντρου»

Ενα από τα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου ήταν η προτίμηση της άρχουσας τάξης και των Αγγλοαμερικανών στα κόμματα του «Κέντρου» ως διαχειριστές της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν ήταν τυχαία επιλογή.

Μ' αυτά τα κόμματα, αυξάνονταν οι αυταπάτες σε μικροαστικά στρώματα για τη δυνατότητα ομαλών και φιλολαϊκών εξελίξεων, δημιουργούσαν ρήγματα στη λαϊκή συμμαχία, ενισχύοντας τις συμμαχίες της άρχουσας τάξης.

Ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα και τις πολιτικές εξελίξεις της τότε περιόδου.
«Στην κυβέρνηση της λεγόμενης "εθνικής ενότητας" που προέκυψε από τη Συμφωνία του Λιβάνου, η πρωθυπουργία ανατέθηκε στον Γ. Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου παρέμεινε πρωθυπουργός μέχρι το τέλος των μαχών του Δεκέμβρη 1944. Παρέμεινε για όσο διάστημα χρειάστηκε να γίνουν ο Λίβανος, η Καζέρτα και ο Δεκέμβρης. Και μετά, αφού δεν είχε πια να δώσει το ελάχιστο, ως πρωθυπουργός, αντικαταστάθηκε. Αλλά αντικαταστάθηκε από έναν άλλον "κεντρώο" παράγοντα: Τον Νικ. Πλαστήρα. Ο τελευταίος ήταν ίσως ο ιδανικότερος να συντελέσει στην παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Εχοντας, μάλιστα, ως υπουργό του των Εξωτερικών τον Ιωάννη Σοφιανόπουλο, επιφανή σοσιαλδημοκρατική προσωπικότητα, μπορούσε να οδηγήσει πιο ομαλά στη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Ηταν πιο ...φερέγγυοι, σε σύγκριση με άλλους, για την "πιστή τήρησή" της!
Οταν υπογράφτηκε και η Συμφωνία της Βάρκιζας, ήταν φανερό ότι τελείωνε και η θητεία της κυβέρνησης Πλαστήρα, που διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες. Και όντως, στις 7 του Απρίλη 1945, ο Πλαστήρας αποπέμφθηκε. Σχηματίστηκε η κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη, την οποία στήριξε και το "Κόμμα των Φιλελευθέρων", για ν' αποσύρει τη στήριξη λίγο καιρό αργότερα και ν' αρχίσουν απανωτές και αποτυχημένες προσπάθειες σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης που θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές. Ηταν χαρακτηριστική και εδώ η επιμονή να δημιουργηθούν κυβερνήσεις με "κεντρώο" πρόσωπο. Τελικά, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Θεμ. Σοφούλη και ανέλαβε τη διεξαγωγή των εκλογών βίας, νοθείας και αιματηρής τρομοκρατίας της 31ης του Μάρτη 1946.

Από τις εκλογές νικητής βγήκε το "Λαϊκό Κόμμα" του Κ. Τσαλδάρη με 55% των ψήφων! Αλλά η κυβέρνηση που σχηματίστηκε δεν υπήρξε μακρόβια, παρά την πλειοψηφία που είχε στη Βουλή. Μερικούς μήνες αργότερα, αφού πρόλαβε να κάνει το επίσης νόθο δημοψήφισμα επιστροφής του Βασιλιά και να εντείνει τους διωγμούς κατά του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με το περιβόητο Γ΄ Ψήφισμα, η κυβέρνηση του "Λαϊκού Κόμματος" αντικαταστάθηκε (!) από "κεντροδεξιά" υπό τον Δημ. Μάξιμο και με τη συμμετοχή των Γ. Παπανδρέου, Σοφ. Βενιζέλου κ.ά. Ωστόσο, κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή έπεσε και η κυβέρνηση Μαξίμου.

Και τότε έσπευσαν ν' αποτρέψουν κίνηση του Κ. Τσαλδάρη να επανέλθει! Διορίστηκε κυβέρνηση των Σοφούλη-Τσαλδάρη, με πρωθυπουργό τον πρώτο, για να τα "βγάλει" πέρα στον εμφύλιο πόλεμο, να θέσει εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Αλληλεγγύη και να κλείσει το "Ριζοσπάστη" και τα άλλα κομματικά και ΕΑΜίτικα έντυπα» (Μάκη Μαΐλη, «Ο αστικός πολιτικός κόσμος», «Ρ», 16/1/2000).

Στα 1947, ο Εμφύλιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και διαρκεί έως τον Αύγουστο του 1949, που κατέληξε σε ήττα του κινήματος. Παρά την ήττα, όμως, ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν δίκαιος, συνέχεια της ΕΑΜικής Αντίστασης και του Δεκέμβρη, ένας αγώνας που αποτελούσε μονόδρομο για το λαό και κορυφαία έκφραση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα.