Γυάρος ή Γιούρα: Αιώνιο σύμβολο των αλύγιστων της ταξικής πάλης

 Χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας στα ρωμαϊκά χρόνια αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 έως το 1961 και από το 1967 έως το 1974.

Το 1947 κατασκευάστηκε και η φυλακή της Γυάρου.

 Το 1947 ξεκίνησαν οι πρώτες οικοδομικές εργασίες στο νησί που περιελάμβαναν εκβραχισμούς και διαμορφώσεις του εδάφους, διάνοιξη δρόμων, κτίσιμο ειδικών κτιρίων φυλακών, αποθηκών, κατοικιών φυλάκων, πυροβολείων, κ.α.

  Όλες οι εργασίες έγιναν από τους εξόριστους φυλακισμένους.

Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Τόπος θυσίας και ηρωισμού λαϊκών αγωνιστών

Γυάρος ή Γιούρα, όπως την έλεγαν οι εξόριστοι πολιτικοί κρατούμενοι. Την είπαν «νησί του διαβόλου», «Νταχάου της Μεσογείου», «Βαστίλλη». Στην πραγματικότητα δεν μπορεί να συγκριθεί με άλλους τόπους βασανιστηρίων και φυλακών. Γιατί η Γυάρος ήταν το στρατόπεδο - φυλακή, στο οποίο συμπυκνώθηκαν και εφαρμόστηκαν πάνω στους πολιτικούς κρατουμένους αγωνιστές που απελευθέρωσαν την Ελλάδα από τη ναζιστική κατοχή και πρώτ' απ' όλα στους κομμουνιστές, οι πιο βάρβαρες εγκληματικές μέθοδοι βασανισμού που ξεπερνούσαν ακόμη και αυτές του χιτλερικού φασισμού.

Η Γυάρος άνοιξε από το μοναρχοφασιστικό καθεστώς ως τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, στα μέσα του 1947 και σταμάτησε ως τέτοιος στα τέλη του 1953. Ξανάνοιξε από την κυβέρνηση Συναγερμού στα μέσα του 1955 και έκλεισε, τυπικά, το 1958. Η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία ξαναχρησιμοποίησε το ξερονήσι ως τόπο φυλακής και εξορίας από το 1967 ως το 1968 και από το τέλος του 1973 από τη χούντα του Ιωαννίδη ως τη μεταπολίτευση. Στο κάτεργο αυτό εξορίστηκαν και βασανίστηκαν χιλιάδες λαϊκοί αγωνιστές. Μόνο την πρώτη περίοδο έφτασαν τους 10.000 περίπου.

 

Το μαρτύριο της Συκιάς

Η ζωή μας κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή

«Σήμερα η Γιούρα είναι ένας προθάλαμος νεκροταφείου. Δεν έμεινε κανένας γερός. Λίγοι κατορθώνουν να σταθούν στα πόδια τους. Καμιά φροντίδα από κανέναν. Αντίθετα, μέρα με τη μέρα η κατάσταση χειροτερεύει. Κάθε τόσο και καινούρια θύματα, καινούριοι νεκροί. Περίμενες σε λίγο και συ με τη σειρά σου: Να πέσεις αναίσθητος από την εξάντληση ή από τα βασανιστήρια του δήμιου. Να σε μεταφέρουν στο «Νοσοκομείο» του ΕΕΣ (τόπος εκτελέσεως έγινε: Σκοπευτήριο, Γουδί...) ν' αντικρίσεις για τελευταία φορά το φασισμό στην πιο φρικαλέα μορφή του ώσπου να πέσεις αναίσθητος. Για να μην ξανασυνέλθεις.

Θα φανταζόταν ίσως κανένας πως με τέτοια κατάσταση στη Γιούρα λυγούν οι κρατούμενοι, δειλιάζουν, υποκύπτουν. Θα 'ναι ο αφελής κι ο ανίδεος. Ποτέ δεν μπορεί να γίνει αυτό. Οσο αυξαίνει η κτηνωδία των δημίων μας, τόσο αυξαίνει - και περισσότερο το πείσμα μας. Τόσο περισσότερο τρανώνει η πίστη μας, γιγαντώνει η θέλησή μας να μείνουμε τίμιοι, αξιοπρεπείς, παλικάρια, έτσι όπως μας θέλει ο λαός μας. Είμαστε οι Ανώτεροι, είμαστε οι πρωτοπόροι, είμαστε οι Διαλεχτοί του λαού μας, που μας συμπονάει, μας παραστέκει κι αγωνίζεται για μας. Είναι τόσο υπέροχο το παράδειγμά μας, που συγκινεί βαθιά κι όσους συγκρατούμενούς μας λύγισαν και φύγανε από κοντά μας. Αυτούς που κάτω από τα βασανιστήρια της Ασφάλειας, την απειλή του θανάτου στα στρατοδικεία, τις τρομερές συνθήκες των φυλακών και της Γιούρας κάναν δήλωση. Σήμερα άρχισαν να 'ρχονται πολύ κοντά μας. Κι οι αντιδηλώσεις περήφανες, θαρραλέες, τίμιες είναι η καλύτερη απάντηση σ' όλες τις μέθοδες καταπίεσης, σ' όλα τα «Γραφεία Αναπροσαρμογής» (σήμερα γίνανε γραφεία αντιδηλώσεων), σ' όλους τους Μπουζάκηδες, τους Τσάτσους και τους άλλους «έλληνες» φασίστες. Οι 402 αντιδηλώσεις της Γιούρας (μέσα στους 2 τελευταίους μήνες) δείχνουν άλλη μια φορά, πως είμαστε μεις οι ΝΙΚΗΤΕΣ στη Γιούρα. Ο,τι και να κάνουν.

Οι ακτίνες αποκαλύπτουν το δράμα

Το Δεκέμβρη '49 αρχίζει η λειτουργία του ακτινολογικού μηχανήματος. Περνούν πρώτα - πρώτα οι γνωστοί φυματικοί (που ήρθαν απ' τη «Σωτηρία», Αβέρωφ κλπ.). Είναι σε φρικτή κατάσταση όλοι τους. Ο Μπουζάκης ανησυχεί, ειδοποιεί το υπουργείο, που διατάζει τη μεταγωγή τους για τις φυλακές της Αμφισσας. Φεύγουν 150, περίπου. Ακτινοσκοπούνται μετά οι άρρωστοι των αναρρωτηρίων: Σ' επικίνδυνη κατάσταση. Μεταγωγή. Μετά άλλοι άρρωστοι - τ' αναρρωτήρια γεμίζουν συνέχεια. Μεταγωγή. Φεύγουν 500, περίπου. Αναστάτωση.

Περνούν οι «υγιείς». Κάτι τρομερό. Ενα 60% και παραπάνω σκιές, σπήλαια, αποτετανώσεις, παχύνσεις: ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ. Περνούν συνέχεια, τα συνεργεία, οι σκηνές, οι όρμοι. Η φυματίωση κάνει θραύση. Είναι κάτι ξαφνικό. Ξέραμε πως είχαμε σαπίσει τόσα χρόνια. Ποτέ όμως δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πως σαπίσαμε σε τέτοια έκταση. Λίγοι βγαίνουν γεροί στα στήθια. Ομως κι αυτοί έχουν κάτι άλλο. Οι γιατροί - στρατιωτικοί και κρατούμενοι - ρίχνουν όλες τις δυνάμεις τους να εξακριβώσουν ως ποιο σημείο φτάνει η αρρώστια. Και βρίσκουν - τρίβουν τα μάτια τους κι αυτοί - 60% φυματίωση, 50% στομάχια, σκώτια, 60% νεφρά, 75% αποβιταμίνωση, 100% καταβολή δυνάμεων. Ούτ' ένας γερός. Η Διεύθυνση είναι η μόνη που δε συγκινείται. Φυσικά, κάτω από την πίεση των γιατρών και των αρρώστων αναγκάζεται να ζητήσει περισσότερα φάρμακα. Το υπουργείο δίνει πίστωση 8.000.000 δρχ. για φάρμακα το μήνα, που σημαίνει (σε 9.500 κρατούμενους) ούτε 900 δρχ. στον κρατούμενο το μήνα! Αναγκάζεται επίσης να κάνει και μερικές μεταγωγές. Τίποτα άλλο. Χειροτερεύει μάλιστα την κατάσταση. Διώχνει όλους τους αριστερούς νοσοκόμους (φοιτητές, κυρίως) και βάζει τα καθάρματά της. Απαγορεύει και την επικοινωνία των άρρωστων με καθένα που είναι δυνατό να του προσφέρει μια στοιχειώδη βοήθεια, ένα τσάι έστω. Κάθονται πάνω στον άρρωστο οι «εθνικόφρονες» και του ζητάν δήλωση. Ζητάς λίγο νερό - δήλωση. Ζητάς το φάρμακό σου - δήλωση. Αλλιώς θα σ' αφήσουν να πεθάνεις. Ο Μπουζάκης δεν περιορίζεται εδώ: διώχνει κι όλους τους κρατούμενους γιατρούς για τον Γ' όρμο - μας στερεί την πολύτιμη φροντίδα τους. 

Επιταχύνει τη θανάτωσή μας. Πλειοδοτεί και το «Γραφείο Αναπροσαρμογής» κι ο Αβραάμ Παπαδόπουλος δίνει εντολή στους νοσοκόμους - πράκτορές του να κάνουν ενέσεις στους κρατουμένους χωρίς να απολυμαίνουν τις βελόνες, για να μεταδώσει τη σύφιλη και τη φυματίωση σ' όλο το στρατόπεδο. Δεν πρέπει να μείνει κανένας ζωντανός. Τα εγκληματικά ένστικτα των κτηνανθρώπων είναι πια ασυγκράτητα. Το μίσος τους για τους πολιτικούς κρατουμένους που στάθηκαν Ελληνες, άντρες, λεβέντες, τίμιοι, ξεχείλισε. Είναι η πιο κατάλληλη ευκαιρία να μας ξεκάνουν. Μια για πάντα. Ομως είναι τόσο αποτρόπαιο το έγκλημα αυτό που οι ίδιοι οι έμπιστοί του νοσοκόμοι το καταδίδουν. Και μας σώζουν (Γενάρης 1950).

Τ' όργιο της δουλιάς

... Ο Δ` όρμος, μαρτυρικός χρόνια τώρα, περνά τις δραματικότερες μέρες του. Εχει σαν αρχιφύλακα έναν ματοβαμμένο δήμιο, τον Κούτρα, μια απ' τις πιο κτηνώδεις μορφές της Γιούρας. Οι ανάγκες των κτιρίων δεν μπορούν να απασχολήσουν πολύ κόσμο. Ετσι πολλοί κρατούμενοι μένουν μερικές ώρες στις σκηνές τους. Ο προηγούμενος αρχιφύλακας του Δ` τούς άφησε ν' ασχοληθούν με τις σκηνές τους - δούλεψαν τα τσακισμένα παιδιά του Δ` σκυλίσια να κάνουν τις σκηνές τους ανθρώπινες - πρώτη φορά γίνεται αυτό από τότε που ιδρύθηκε ο όρμος. Λάμπουν οι σκηνές τους τώρα από πάστρα και νοικοκυροσύνη. Το ίδιο φροντίζουν και την τακτοποίηση του «όρμου». Δρομάκια, πλατεία, πλυντήρια, λουτρά. Ο Κούτρας απαγορεύει κάθε ατομική δουλιά. Δε θέλει όμως να τους βλέπει να κάθονται, δηλώνει: «Δεν μπορώ να σας βλέπω να κάθεστε. Γυρίζουν τα σκώτια μου»! Και βρίσκει δουλιά». Ολος ο όρμος για πέτρα. Τους στέλνει στα βουνά να σπάσουν πέτρα. `Η στο Γλαρονήσι κοντά (3 χιλιόμετρα) πορεία στα κατσάβραχα. Φέρνουν την πέτρα μπρος στον όρμο και τη ρίχνουν στη θάλασσα. Δυο χιλιάδες άνθρωποι μήνες ολόκληρους τσακίζονται 10 ώρες τη μέρα να πετούν πέτρα στη θάλασσα! Το μαστίγιο δουλεύει συνέχεια, σ' όποιον δεν παίρνει μεγάλη πέτρα, σ' όποιον περπατά αργά... Ο Κούτρας κάθεται σ' ένα ύψωμα κινώντας το μαστίγιο. Και φωνάζει: «Δουλεύετε, δουλεύετε. Οταν κάνετε το γιοφύρι απ' τη Γιούρα στη Σύρα, τότε θα φύγετε»! Και ξεκαρδίζεται στα γέλια. Οι κρατούμενοι τον βάφτισαν Γκαίριγκ...

Το Σάββατο 12 Οκτώβρη τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στη Γυάρο 

Για την κατασκευή και τοποθέτηση μνημείων στη Μακρόνησο και τη Γυάρο