Νίκος Εγγονόπουλος

Γεννήθηκε, 21/10/1907, στην Αθήνα, ο ζωγράφος και ποιητής, Νίκος Εγγονόπουλος, ο κυριότερος εκφραστής του σουρεαλισμού στη χώρα μας, πέθανε 31/10/1985, από ανακοπή καρδιάς και η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας.

«Συνομιλία» ποίησης και ζωγραφικής

«Μέσα μου πρώτα είμαι ζωγράφος. 

Η ποίηση είναι για τις πιο δύσκολες ώρες».

Νίκος Εγγονόπουλος

Ο κυριότερος εκπρόσωπος του υπερρεαλιστικού πνεύματος στη νεοελληνική τέχνη και από τους 

σημαντικότερους εκφραστές του στο χώρο της ελληνικής ποίησης. «Συνομιλία» ποίησης και ζωγραφικής αποτελεί η αναδρομική παρουσίαση έργων του στο Μουσείο Μπενάκη (νέο κτίριο, Πειραιώς 138, τηλ. 3453111). Η ξεχωριστή αυτή έκθεση έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό είκοσι πέντε χρόνων από την τελευταία μεγάλη παρουσίαση έργων Εγγονόπουλου, που οργάνωσε το 1983 η Εθνική Πινακοθήκη.

Ευρωπαϊκός υπερρεαλισμός

Ο Ν. Εγγονόπουλος βρέθηκε στο Παρίσι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στη γαλλική πρωτεύουσα του μεσοπολέμου, η υπερρεαλιστική πρόταση σήμανε μια πραγματική επανάσταση στις ιδέες, την τέχνη και την ίδια τη ζωή. Πρώτοι οι ποιητές διατύπωσαν τις αρχές του κινήματος και οραματίζονταν να μεταμορφώσουν τον κόσμο με την απόδοση των συναισθημάτων και την απελευθέρωση των συνειρμών. Στους στίχους του Αντρέ Μπρετόν (ηγέτης του κινήματος), του Λ. Αραγκόν, του Π. Ελυάρ και στους πίνακες του Ερνστ, του Μασόν, του Μιρό και αργότερα του Νταλί, οι ανθρώπινες μορφές και τα αντικείμενα βγήκαν για πρώτη φορά από το περιβάλλον τους και τοποθετήθηκαν πλάι - πλάι σε σχέσεις απροσδόκητες.

Μέσα στη δεκαετία του 1930, ο Ν. Εγγονόπουλος είναι ένας από τους λίγους καλλιτέχνες που θα δοκιμάσουν να φέρουν το μήνυμα του νέου ρεύματος στην ελληνική πνευματική ζωή. Οι πηγές που χρησιμοποιεί προέρχονται από την ελληνική παράδοση, την αρχαία, τη βυζαντινή και τη νεότερη, αλλά ο τρόπος, που τις επεξεργάζεται, δανείζεται στοιχεία από τον πρωτοποριακό ευρωπαϊκό υπερρεαλισμό. Βασικές αφετηρίες για τη διαμόρφωση της ζωγραφικής του γλώσσας υπήρξαν η μαθητεία του κοντά στον Κ. Παρθένη (ο οποίος τον μύησε στις αναζητήσεις του ιμπρεσιονισμού και τον Σεζάν), η θητεία του στην τεχνική του Φ. Κόντογλου και, κυρίως, η επαφή του με την ποίηση του Α. Εμπειρίκου και το έργο του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο.

Εικαστικές «ψυχογραφίες»

Η συνάντησή του με τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη θα είναι εξίσου καταλυτική. Ο Ν. Εγγονόπουλος συμμετέχει στις αποστολές που οργανώνει ο μεγάλος αρχιτέκτονας και ο σύλλογος «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη» της Αγ. Χατζημιχάλη για τη μελέτη της λαϊκής αρχιτεκτονικής στις πόλεις της Δ. Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Μάλιστα, ο Δ. Πικιώνης θα χαρακτηρίσει τις προσόψεις των σπιτιών που ζωγράφισε ο Εγγονόπουλος «ψυχογραφίες».

Η έκδοση της πρώτης ποιητικής του συλλογής προκαλεί αρνητικά σχόλια, όμως, ο «Μπολιβάρ» κυκλοφορεί στην αρχή σε χειρόγραφα και διαβάζεται σε συγκεντρώσεις αντιστασιακών. Ακολουθεί η συμμετοχή του στην καλλιτεχνική κίνηση «Αρμός», που προσπαθεί να προωθήσει μια σύγχρονη αισθητική για την Ελλάδα. Από την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, το έργο του άρχισε να καθιερώνεται σταθερά, αποσπώντας το ενδιαφέρον των Ελλήνων και ξένων κριτικών.

Το 1954 εκπροσώπησε επίσημα τη χώρα μας στην Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ σημαντική ήταν η πολύχρονη (1954-1973) διδασκαλία ελεύθερου σχεδίου. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Ν. Εγγονόπουλου, γι' αυτό το θέμα: «Ημουνα τριάντα πέντε χρόνια δάσκαλος στο Πολυτεχνείο. Οι τελευταίες γενιές των αρχιτεκτόνων πέρασαν από τα χέρια μου, αλλά δεν κατάφερα να τους διδάξω τίποτα. Αυτοί που γέμισαν την Αθήνα πολυκατοικίες και σκέπασαν τον Παρθενώνα και τα πάντα, ήτανε μαθητές μου». Τόσο στα έργα της πρώτης σουρεαλιστικής περιόδου, όσο και στις συνθέσεις της δεκαετίας 1950-1960 και μετά, ο καλλιτέχνης διαμορφώνει μια σύγχρονη αντίληψη της μυθογραφίας, από την οποία δε λείπει η χιουμοριστική, αλλά και συχνά δραματική αντίληψη της ιστορίας.

Το έτος 2007 ανακηρύχθηκε από τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας ως "Έτος Ν. Εγγονόπουλου".