«Πες τους, αυτουνούς, ότι εμένα δε θα με βάνουνε στο χέρι ζωντανό!»

Η δράση του Νίκου Βαβούδη και η αποκατάσταση από το Κόμμα του

Μία από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες του κινήματος στη χώρα μας υπήρξε χωρίς αμφιβολία ο Νίκος Βαβούδης. Γεννημένος στον “κόκκινο” Μανταμάδο της Λέσβου, από νεαρή ηλικία ζυμώθηκε με το συνδικαλισμό και την επαναστατική δράση, μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ. 

Έχοντας μια πλούσια δράση, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, ο Βαβούδης συμμετείχε στον εμφύλιο μέσα από την παρανομία, αναλαμβάνοντος μια σειρά ριψοκίνδυνες δράσεις, που συνεχίστηκαν και μετά την ήττα του ΔΣΕ.

 Έχοντας αναλάβει κομβικό ρόλο στην ανασυγκρότηση των παράνομων κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα, επέλεξε να αυτοπυροβοληθεί παρά να παραδοθεί στους διώκτες του. 

Η άδικη κατηγορία εναντίον του πως υπήρξε πράκτορας, συνόδευε την υστεροφημία του, για να αρθεί τελικά και επίσημα από το ΚΚΕ πριν λίγα χρόνια, βρίσκοντας οριστικά τη θέση που του αξίζει μεταξύ των ονομάτων που γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στην ιστορία των λαϊκών αγώνων.

Το βιογραφικό του σημείωμα

Ο Νίκος Βαβούδης, στέλεχος του ΚΚΕ, γεννήθηκε στη Ρωσία. Ο πατέρας του καταγόταν από το Μανταμάδο της Λέσβου και η μάνα του ήταν Ρωσίδα. Μικρός ήρθε στο Μανταμάδο και όταν ενηλικιώθηκε πήγε στον Πειραιά όπου έγινε μέλος του ΚΚΕ και δούλεψε στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα. Εκλέχτηκε γραμματέας του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Πειραιά. 

Αργότερα συνελήφθη και φυλακίσθηκε στις φυλακές της Αίγινας, απ’ όπου δραπέτευσε το 1934.

Ο Βαβούδης πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας, ως αξιωματικός του Βαλκανικού Τάγματος «Δημητρώφ» των διεθνών Ταξιαρχιών, στο πλευρό του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας».

Μετά την ήττα του «Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας» ο Βαβούδης επέστρεψε στη Σοβιετική Ενωση. Συμμετείχε σε αποστολές στη Γιουγκοσλαβία παίρνοντας μέρος στον αγώνα του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού ενάντια στη ναζιστική κατοχή. Το 1944 ήρθε στην Ελλάδα ως μέλος της σοβιετικής αποστολής που είχε επικεφαλής το συνταγματάρχη Ποπόφ. Παρέμεινε παράνομος στη διάρκεια του αγώνα του ΔΣΕ και μετά τη λήξη του, αναλαμβάνοντας κομματικές αποστολές.

Ο Νίκος Βαβούδης δούλεψε στο μηχανισμό των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ στην Αθήνα ως ασυρματιστής, εξασφαλίζοντας την επικοινωνία των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ με την έδρα της ΚΕ που βρισκόταν εκτός Ελλάδας.

Το Νοέμβριο του 1951, δυνάμεις της Ασφάλειας και του στρατού με επικεφαλής τον υπουργό Εσωτερικών Κ. Ρέντη εισέβαλαν στο σπίτι της Λυκούργου 39 στην Καλλιθέα, όπου έμενε η οικογένεια του Νίκου Καλούμενου, παράνομου στελέχους του ΚΚΕ. Εκεί, σε διαμορφωμένη κρύπτη, βρισκόταν και ο Νίκος Βαβούδης. Σύμφωνα με μαρτυρία, αλλά και με δημοσιεύματα στον Τύπο, ο Βαβούδης αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι, για να μην πέσει στα χέρια της Ασφάλειας ζωντανός. 

Προηγουμένως έκαψε έγγραφα που βρίσκονταν στην κρύπτη. Εξέπνευσε την επόμενη ημέρα στο νοσοκομείο Αγία Ολγα της Ν. Ιωνίας, όπως ανακοίνωσε η αστυνομία.

Οι τελευταίες ώρες

Η σημαντική μαρτυρία της Μαργαρίτας Καλούμενου, κόρης του Νίκου Καλούμενου που εκτελέστηκε μαζί με Μπελογιάννη, Μπάτση και Αργυριάδη το ’52, για το τέλος του Νίκου Βαβούδη, καθώς στο σπίτι της υπήρχε η κρύπτη του παράνομου ασύρματου του ΚΚΕ, όπως δημοσιεύτηκε από το Ριζοσπάστη.

Εκεί, πάνω στον ασύρματο, βρέθηκε την ώρα της δουλειάς του, όταν δύο η ώρα τη νύχτα, η αστυνομία, που έψαχνε με το τζιπ και το ραδιογωνιόμετρο στην περιοχή, εισέβαλε άγρια στο σπίτι, όπως και σε όλα τα σπίτια του τετραγώνου. Δεν μπορούσαν να εντοπίσουν από πού προέρχονταν τα σήματα Μορς. Τραβώντας ένα καλώδιο, διακόψαμε αυτόματα τη σύνδεση με το υπόγειο πριν αντιληφθούν οι αστυνομικοί.

Δυόμισι εικοσιτετράωρα έψαχναν σε όλα τα σπίτια. Ολη η γειτονιά ταλαιπωρήθηκε. Ομως εμείς, όλη η οικογένεια Καλούμενου, κάναμε τους αδιάφορους, για να μην υποψιαστούν. Και ο Βαβούδης , άγρυπνος, χωρίς τροφή και νερό, χωρίς εξαερισμό καν, έμενε στην κρύπτη του. Ξέραμε ότι δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Ούτε τρόπος σωτηρίας. Περιμέναμε μόνο. Ωσπου ήρθε το μηχανικό του στρατού με τον συνταγματάρχη Παυλίδη και τον εντόπισαν με τα μηχανήματά τους.

Τότε – πότε πρόφθασαν; – κατέφθασαν ο υπουργός εσωτερικών, Ρέντης, ο αρχηγός της αστυνομίας, Ρακιτζής και άλλοι. Κοσμοσυρροή στο σπίτι. Χαλασμός.

Με διέταξαν, με το όπλο στο χέρι, εμένα προσωπικά, να μιλήσω στον Βαβούδη από μια τρύπα. Εκείνος μου απάντησε: “Πες τους, αυτουνούς ότι εμένα δε θα με βάνουνε στο χέρι ζωντανό!”. Είχε δυο όπλα, μας τα είχε δείξει. Κατέστρεψε ασύρματο, έκαψε χαρτιά και αυτοπυροβολήθηκε, εκεί, κάτω από τα πόδια μας. Αναστάτωση. Χάος στο σπίτι. Με απείλησαν “θα σε σκοτώσουμε, πες μας από πού ανοίγει να τον πάρουμε”. Εγώ ήξερα. “Δεν μπορώ να σας πω, από μέσα ανοίγει, αυτός ο ίδιος πρέπει να σας ανοίξει”. “Πες μας, εδώ, δείξε μας”. “Δεν μπορώ, από μέσα ανοίγει”. Είχαν τρελαθεί όλοι τους, τρέμαν. Ερήμωσαν, τρύπησαν, γκρέμισαν, άνοιξαν μια τρύπα στο πλυσταριό, με πήραν άρον – άρον με ένα τζιπ στην ασφάλεια…

Μετά από καιρό, η γειτονιά μας είπε ότι τον είδαν που τον έβγαλαν στα χέρια, με το κεφάλι όλο αίματα. Κι αυτοί, έψαξαν, γκρέμισαν, τρύπησαν, ερήμωσαν το σπίτι.

Αναφορά του Κώστα Παρασκευά, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ στο Νίκο Βαβούδη κατά την ομιλία του, πριν από την ανάγνωση της απόφασης της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ για την αποκατάσταση του.

[…]

Ο Νίκος Βαβούδης , ο “Μπολσεβίκος”, ήταν μια θρυλική μορφή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ηταν απ’ τα στελέχη αυτά που έδρασε χωρίς ανάπαυλα σ’ όλες τις συνθήκες της ταξικής πάλης, όπου τον κάλεσε το καθήκον του Κόμματος της Επανάστασης. Στην Ελλάδα, στη Ρωσία, στην Ισπανία στις διεθνείς ταξιαρχίες, στις παγωμένες στέπες της Σοβιετικής Ενωσης, στα χαρακώματα του μεγάλου πατριωτικού πολέμου. Στη Γιουγκοσλαβία, ξανά στην Ελλάδα.

Δε διαχώριζε τη δράση στην πατρίδα του απ’ τη διεθνιστική δράση, είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ακριβώς γι’ αυτό μπορούσε να μάχεται με γνήσιο τρόπο και για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Η υπεράσπισή τους ταυτίζεται με τη διεθνιστική πάλη, είναι μέρος της, γιατί το συμφέρον όλων των προλετάριων όπου Γης είναι κοινό, είναι ένα. Κοινός είναι ο εχθρός.

Ο Νίκος Βαβούδης ανέλαβε κρίσιμες και απόλυτα υπεύθυνες αποστολές, που τις έβγαλε σε πέρας με επιτυχία μέσα στις απερίγραπτα δύσκολες συνθήκες μακρόχρονης βαθιάς παρανομίας, κρατικής βίας και τρομοκρατίας, διώξεων, φυλακίσεων, πολέμου, διαβρωτικής και υπονομευτικής δουλειάς του αντιπάλου, φοβερής ιδεολογικής πίεσης για υποχώρηση και συμβιβασμό. Σ’ αυτό το δύσκολο αγώνα κανένας αγωνιστής, κανένα στέλεχος δεν πορεύτηκε μόνο του. Η αλληλεγγύη, η γεμάτη αυτοθυσία συνειδητή δράση, η αναπτυγμένη συλλογικότητα στην υλοποίηση της αποστολής ήταν καθοριστικοί παράγοντες που δεν πρέπει να υποτιμάμε.

Στη δράση του παράνομου μηχανισμού της ΚΕ του ΚΚΕ μαζί με τον Νίκο Βαβούδη στις συνθήκες της βαθιάς παρανομίας πριν, κατά τη διάρκεια του ηρωικού αγώνα του ΔΣΕ και μετά μέχρι τη σύλληψή τους το 1951, καθοριστική και πολύτιμη συμβολή είχαν οι οικογένειες Καλούμενου και Αργυριάδη.

Η δράση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ στα χρόνια του Δημοκρατικού Στρατού και μετά από αυτόν, αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο για το Κόμμα μας. Είναι πηγή έμπνευσης, επαναστατικής επαγρύπνησης και διαπαιδαγώγησης. Είναι ένα σπουδαίο σχολείο για τις νεότερες γενιές των κομμουνιστών, των μελών και φίλων της ΚΝΕ. Γι’ αυτό και η παράνομη δράση ήταν καρφί στο μάτι του ταξικού αντίπαλου. Συμμόρφωση στην αστική νομιμότητα, αυτήν που τσαλαπατάει τον εργάτη και την εργάτρια, να τι ήθελε και θέλει ο αντίπαλος. Δε θα του γίνει το χατίρι. Δήλωση μετανοίας το ΚΚΕ δεν υπέγραψε και δε θα υπογράψει.

Βαθιά πίστη στο δρόμο της εργατικής τάξης

Ο Νίκος Βαβούδης , ο Γεράσιμος ή Κουφός ή Ιβανόφ 1 και ποιος ξέρει τι άλλο, όπως και οι άλλοι αγωνιστές που πορεύτηκαν τον ίδιο κακοτράχαλο δρόμο της ταξικής πάλης, μας διδάσκουν με το παράδειγμά τους ότι κανένας δε γεννιέται αλύγιστος και ήρωας. Αυτό που δίνει δύναμη, αγωνιστική αξιοπρέπεια, ατσάλινη αντοχή, που ξεπερνά ακόμη και τις φυσικές ανθρώπινες δυνάμεις, είναι η βαθιά πίστη στο δρόμο της εργατικής τάξης. Η βαθιά πίστη και αφοσίωση της ιδεολογίας μας για την αναγκαιότητα και τη δυνατότητα νίκης του τελικού σκοπού για το σοσιαλισμό – κομμουνισμό. Για την αποκατάσταση στο Κόμμα του Νίκου Βαβούδη συνεχίζουμε με όσα αναφέρονται στην ίδια την απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης».

Η αποκατάσταση του Νίκου Βαβούδη

Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ κατάγγειλε τον Βαβούδη ως πράκτορα του εχθρού. Μέσω του Ρ/Σ «Ελεύθερη Ελλάδα» υποστήριξε ότι ο Ν. Βαβούδης δε σκοτώθηκε, αλλά φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Τη θέση αυτή στήριξε στο ότι ο Βαβούδης δεν κατέστρεψε τον κρυπτογραφικό κώδικα, αν και κατέστρεψε άλλα χαρτιά. Επίσης κατήγγειλε ότι ήταν ψεύτικος ο ισχυρισμός της αστυνομίας ότι ο Βαβούδης μεταφέρθηκε στη Ν. Ιωνία. Και αυτό γιατί ανάμεσα στην Καλλιθέα και στη Ν. Ιωνία υπήρχαν δεκάδες νοσοκομεία και λογικά η Ασφάλεια, που τον ήθελε ζωντανό για να τον ανακρίνει και να τον δικάσει, έπρεπε να τον μεταφέρει στο πλησιέστερο.

Η κατηγορία κατά του Ν. Βαβούδη δεν τεκμηριώνεται σε αποφάσεις ή άλλα κομματικά ντοκουμέντα. Στην καθοδήγηση του ΚΚΕ υπήρχε πολύ θετική εκτίμηση για το Βαβούδη, γεγονός που αποτυπώθηκε και στην απόφαση της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ (Οκτώβριος 1950) να εξετάσει σε επόμενη Ολομέλεια το ενδεχόμενο πρόσληψης στην ΚΕ του Ν. Βαβούδη – μαζί και με άλλα στελέχη του Κόμματος – ως αναπληρωματικό μέλος της.

Στη διαμόρφωση λαθεμένης εκτίμησης για το Ν. Βαβούδη – καθώς και για άλλα στελέχη του Κόμματος που δούλευαν στον παράνομο μηχανισμό – εκτός από λαθεμένες εκτιμήσεις για γεγονότα συνέβαλαν και γνώμες στελεχών του Κόμματος που βρίσκονταν στην Ελλάδα.

Μετά την 6η Ολομέλεια της ΚΕ και την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη, η λαθεμένη εκτίμηση του ΠΓ για το Ν. Βαβούδη αποδόθηκε στο λεγόμενο «ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς», στην «έξαλλη πολιτική» της ηγεσίας του ΚΚΕ. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η λαθεμένη εκτίμηση για το Νίκο Βαβούδη διαμορφώθηκε μέσα σε ένα κλίμα όπου:

• Η αντιπαράθεση με τον ταξικό εχθρό ειδικά σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, η πείρα από προσπάθειες διείσδυσης του ταξικού αντιπάλου σε κρίκους της οργανωτικής δομής του ΚΚΕ, απαιτούσε αίσθημα αυξημένης επαγρύπνησης και περιφρούρησης από τα στελέχη του Κόμματος.
• Η διαπάλη στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα με οπορτουνιστικές τάσεις συνδέθηκε και με προσπάθειες ανάπτυξης αντεπαναστατικής δραστηριότητας από δυνάμεις του ιμπεριαλισμού, γεγονός που ενισχύθηκε από το ρόλο και τη στάση του Τίτο και της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας.
• Η πολιτική καχυποψία τροφοδοτούνταν και από προβοκατόρικες φήμες που διέδιδε η ίδια η Ασφάλεια και κατασκευασμένα σενάρια, με σκοπό να σπείρει σύγχυση και αμφιβολίες για στελέχη του Κόμματος. Αυτό το κλίμα επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι η Ασφάλεια δεν έδωσε τη σορό του Νικου Βαβούδη, ούτε έγινε γνωστό το μέρος της ταφής του.

Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (18-24 Φεβρουαρίου 1957) ανέθεσε σε κομματική επιτροπή την εξέταση της υπόθεσης Βαβούδη, η οποία εκτίμησε την ανάγκη αποκατάστασής του.

Το 1958, το ΠΓ διαμόρφωσε σχέδιο απόφασης προς την 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ για την αποκατάσταση του Ν. Βαβούδη και άλλων στελεχών. Το σχέδιο απόφασης υπογράμμιζε όσον αφορά το Ν. Βαβούδη:

«Ολη η ιστορία του Νίκου Βαβούδη και όλα τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο Βαβούδης ήταν από τους πιο αφοσιωμένους αγωνιστές. Τη ζωή του την διακινδύνεψε πολλές φορές και πάντοτε με την ψυχραιμία και τη σεμνότητα που διακρίνει τους ήρωες […] Η VIII ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποκαθιστά την τιμή του Νίκου Βαβούδη που οι εχθροί του ΚΚΕ προσπάθησαν να συκοφαντήσουν»^*.

Από τα πρακτικά της 8ης Ολομέλειας, αλλά και της 9ης επίσης το 1958, δεν φαίνεται να συζητήθηκε το θέμα, ωστόσο στο περιοδικό «Νέος Κόσμος» (Μάρτιος 1962) δημοσιεύτηκε άρθρο μέλους του τότε ΠΓ, το οποίο ανέφερε:

«Η ΚΕ ακύρωσε αποφάσεις της παλιάς καθοδήγησης για διαγραφή ή καθαίρεση μελών της ΚΕ, που αποδείχτηκαν αβάσιμες και αδικαιολόγητες. Ταυτόχρονα αποκατέστησε τη μνήμη των συντρόφων […] Ν. Βαβούδη […] κ.ά.».

Παρ’ όλα αυτά δεν υπήρξε επίσημη αποκατάσταση του Ν. Βαβούδη και η απαράδεκτη εκκρεμότητα παρέμεινε επί δεκαετίες.

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη αναγνωρίζει την ηρωική ιστορία του Ν. Βαβούδη στο ΚΚΕ και στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και αποφασίζει την πλήρη αποκατάστασή του.

16 Ιούλη 2011

* Αρχείο ΚΚΕ – έγγραφο 115906, Σχέδιο εισήγησης στην 8^η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ για την αποκατάσταση μελών της ΚΕ, 1/1958, Εκθεση, για το θέμα, προς ΚΕ του ΚΚΕ.

Πριν από περίπου οχτώ χρόνια, είχε πραγματοποιηθεί εκδήλωση τιμής για το Βαβούδη στην Καλλιθέα, όπου είχαν γίνει και τα αποκαλυπτήρια τιμητικής πλακέτας από το κόμμα, αφιερωμένης στη μνήμη του σπουδαίου αγωνιστή:

Κατιούσα