Ο Γιόραν Σίλντ για τον Γιάννη Ρίτσο

O Σουηδός συγγραφέας, Γιόραν Σίλντ ( Göran Schildt) διηγείται στο βιβλίο του με τίτλο «Το νησί της Άρτεμης» ( DIANAS Ö) που εκδόθηκε το 1976, την επαφή του με τον μεγάλο μας ποιητή Γιάννη Ρίτσο.

Είχα επαφή με έναν ακόμη φυλακισμένο στην Λέρο, τον Γιάννη Ρίτσο, μεγάλο ποιητή και εθνική συνείδηση της Ελλάδας.

Ο Σουηδικός εκδοτικός του οίκος με είχε παρακαλέσει αν ήταν εύκολο να τον ρωτήσω για την αμοιβή του με την ευκαιρία της έκδοσης μιας ποιητικής του συλλογής.

Το θεώρησα καθήκον μου μια και ο φυλακισμένος ποιητής, θεωρούσα, πως έχει ανάγκη και από χρήματα αλλά και από την γνώση πως στο εξωτερικό ενδιαφέρονται για την τύχη του. Πως όμως να τον βρω μέσα σε 2.500 εξόριστους;

Και όμως, ένα φθινοπωρινό βράδυ στο πλοίο της γραμμής Λέρου/Πειραιά, βλέπω τον γενειοφόρο, εύκολα αναγνωρίσιμο Ρίτσο με ακολουθία ενός αστυνομικού, στο σαλόνι του πλοίου.

Πήγαινε στην Αθήνα για να τον εξετάσει ένας ειδικός γιατρός για τον καρκίνο, έμαθα μετά. Όταν είδα πως πάει στην τουαλέτα χωρίς συνοδεία, τον ακολούθησα και μετά από εξηγήσεις του πρότεινα να του δώσω 500 δολάρια προκαταβολή.

Με κοίταξε και μου είπε πως βρίσκεται τόσο μακριά από την πραγματική ζωή και τα προβλήματα της καθημερινότητας ώστε δεν χρειαζόταν χρήματα.

Ίσως και να μην με πίστεψε, ίσως να υποπτευόταν πως εξυπηρετούσα κάποιους άλλους σκοπούς.

Μείναμε να κοιτάμε ένας τον άλλον μέχρι που ήρθε ο αστυνομικός και χωριστήκαμε.

Ο Ρίτσος μεταφέρθηκε στο Καρλόβασι στην Σάμο σε περιορισμό κατ΄οίκον όπου η σύζυγος του ήταν γιατρός και η οικογένεια είχε ένα μικρό σπίτι.

Τον Μάιο του 1970 πήραμε με τη γυναίκα μου το πλοίο για Σάμο.

Σκοπός μου ήταν να τον συναντήσω αποφεύγοντας την αστυνομική φύλαξη που ήταν έξω από το σπίτι του. Παραφυλάξαμε έξω από το σπίτι μέχρι την νύχτα και μόλις ο αστυνομικός που τον φρουρούσε μπήκε σε ένα γειτονικό καφενείο χτύπησα την πόρτα.

Μόνον όταν είπα ότι φέρνω χαιρετίσματα από την Στοκχόλμη, η κυρία Ρίτσου, η γιατρός Γεωργιάδoυ, άνοιξε την πόρτα.Ο Γιάννης Ρίτσος ήρθε μετά από μισή ώρα. Καθυστέρησε γιατί είχε να κάνει μπάνιο, να είναι περιποιημένος και είχε φορέσει το κουστούμι του.

Αν στο πλοίο που τον πρωτοείδα ήταν μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο σαν τον Οδυσσέα, τώρα ήταν ο Οδυσσέας που η Ναυσικά τον έλουσε και τον έντυσε σαν πρίγκιπα.

« H τέχνη δεν είναι πολυτέλεια αλλά η βασικότερη ανάγκη του ανθρώπου» μου εξήγησε εκείνο το βράδυ. Μου διηγήθηκε πως στην Γυάρο τις δύσκολες μέρες μάθαινε στους συγκρατούμενους ποίηση και στίχους. Απήγγειλε καινούργια του ποιήματα με ασύγκριτο πάθος οι λέξεις τον ανύψωναν και απελευθέρωναν τρομερή δύναμη. Τρεις ώρες μείναμε εκεί.

Τρεις ώρες που ακόμη πέφτουν σαν αχτίδες στο σκοτάδι παρόλο που πέρασαν τόσα χρόνια. Μας έδειξε τα κείμενα του που ήταν άψογα καλλιγραφικά γραμμένα με προσεγμένα διαστήματα σαν έργα τέχνης.

”Έτσι γράφω ποίηση μας είπε, τα σκέφτομαι στους περιπάτους μου αλλά δεν είναι τελειωμένα αν δεν τα γράψω μαυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο.”

Μας έδειξε τους μικροσκοπικούς του πινάκες πάνω σε κουτιά από τσιγάρα “Παπαστράτος” και ζωγραφιές με μαρκαδόρους.

Αργά το βράδυ σαν αποχαιρετιστήριο δώρο μας έδωσε δυο ζωγραφιές πάνω σε βότσαλα της Λέρου.

Το ένα μια προσωπογραφία του Αχιλλέα ή του Έκτορα και το άλλο μια γυναίκα ή θεά με μακριές κοτσίδες.

Δείγματα ελευθερίας σκέψης και ζωντανού ανθρωπιστικού υπόβαθρου μέσα σε συνθήκες εξορίας και ανελευθερίας.

Αυτά διηγείται ο γνωστός συγγραφέας και τεχνοκριτικός Γιόραν Σιλντ με πολλά λογοτεχνικά βραβεία στην Σουηδία και στην Φινλανδία που απέκτησε το σπίτι του στην Λέρο το 1965 και έζησε εκεί αρκετά χρόνια. Η μαρτυρία του για την συνάντησή του με τον Γιάννη Ρίτσο και οι πολλές λεπτομέρειες στην διήγηση όπως αποτυπώνεται  στις σελίδες του βιβλίου του δείχνει τον θαυμασμό του για τον μεγάλο ποιητή μας.