1η Συνδιάσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών

Συνέρχεται στο Γράμμο στην Ελεύθερη Ελλάδα η 1η Συνδιάσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ), 1-3/3/1949.

Σε αυτή μετείχαν 325 γυναίκες αντιπρόσωποι, καθώς και οι εκπρόσωποι 7 αδελφών γυναικείων οργανώσεων (Πολωνίας, Γαλλίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας, Ουγγαρίας, Βουλγαρίας και Αλβανίας). Η 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ θα μείνει στην ιστορία ως ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος της χώρας μας.

Ενα συνέδριο, κάτω από βομβαρδισμούς
 

Μια αγωνίστρια θυμάται...

Η Συνδιάσκεψη της Πανελλήνιας Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών στο Βίτσι, την άνοιξη του 1949, ήταν ένα σημαντικό γεγονός την εποχή εκείνη. Στις μέρες μας, οι επελάσεις των βρετανικών και αμερικανικών βομβαρδιστικών στο Ιράκ ανακαλούν συνειρμικά τους βομβαρδισμούς των εχθρικών αεροπλάνων, τις οδυνηρές εκείνες για την Ελλάδα μέρες - και τα βομβαρδιστικά είχαν - φευ! - την ίδια προέλευση: Εγγλέζικα κυρίως, αλλά και με αμερικανικό πλήρωμα συχνά... ακόμα και τα αναγνωριστικά, που οι αντάρτες του ΔΣΕ αποκαλούσαν «γαλατάδες» και πετούσαν πολύ κοντά στους μαχητές και τις μαχήτριες χτυπούσαν καμιά φορά με το πολυβόλο ή με χειροβομβίδες...

Η αγωνίστρια και εκπαιδευτικός Βάγια Παπακόγκου, υπεύθυνη τότε των μαχητριών της Ι Μεραρχίας, περιγράφει γλαφυρά την πορεία προς το συνέδριο, αλλά και την ατμόσφαιρα που επικράτησε σ' αυτό, στο βιβλίο της «Λαϊκών αγώνων αναπαραστάσεις - στα πύρινα χρόνια 1940-'49» (εκδόσεις «Βαρβάκη»).

«Και δεν ήταν απλό να πάνε οι γυναίκες αντιπρόσωποι σ' αυτό το συνέδριο, μέσα στη φωτιά του πολέμου. Διακινδύνευαν τη ζωή τους και πέρασαν χίλιες - μύριες κακουχίες. Ξεκίνησαν και έφτασαν ένα μήνα περίπου μετά στον τόπο προορισμού τους. Στην πορεία, αλλά και στην επιστροφή, «τα πόδια δεν έβρισκαν πουθενά ίσιο τόπο να πατήσουν"», διηγείται η Βάγια Παπακόγκου. «Τις πλαγιές διαδέχονταν οι γκρεμοί και τους γκρεμούς δασωμένες ζώνες, που τα δέντρα μας εμπόδιζαν να βλέπουμε, προς τα πού λοξοπήγαν οι μπροστινοί μας κι αν εκείνοι που μας ακολουθούν βρίσκονται πίσω μας... Ολες τις προμεσημεριάτικες ώρες ο "Γαλατάς" έψαχνε τις πλαγιές της ρεματιάς σε απόσταση περί το μισό περίπου χιλιόμετρο μπροστά μας, εκεί που υπολόγιζαν οι μοναρχοφασίστες, πως θα βγαίναμε».

Δεκαοχτώ λεβέντισσες...

Αλλά ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή: Λίγο μετά τη μάχη του Καρπενησίου, η καθοδήγηση του ΚΓΑΝΕ (Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας - Θεσσαλίας, Ρούμελης και Πελοποννήσου) έστειλε αντιπροσωπεία από τις δυο μεραρχίες για να πάρει μέρος στη Συνδιάσκεψη της Πανελλήνιας Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ), που θα γινόταν στο Βίτσι. Η ΠΔΕΓ, μέλος της Παγκόσμιας Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών (ΠΔΟΓ), έχοντας στις γραμμές της τις μαχήτριες του ΔΣΕ, αγωνιζόταν για την κοινωνική και πολιτική συνειδητοποίησή τους, στις νέες συνθήκες. Οι νέες μαχήτριες ήξεραν πως αγωνίζονταν για την επικράτηση της ειρήνης, για την εθνική ανεξαρτησία και τη δημοκρατία, για την ισοτιμία των γυναικών, για ένα καλύτερο μέλλον των παιδιών!Από την καθοδήγηση εκλέχτηκαν δεκαοχτώ μαχήτριες για την αντιπροσωπεία της Συνδιάσκεψης. Μερικές από αυτές, όπως τις περιγράφει η Βάγια: «Η υπεύθυνη των μαχητριών του ΚΓΑΝΕ, η στοργική Μαρία Ράφτη, που αποκαλεί τις νέες μαχήτριες με τη φράση "μικρό μου" και τις συμβουλεύει και συμπαραστέκεται στα προβλήματά τους. Η υπεύθυνη των μαχητριών της Ι Μεραρχίας Βάγια Παπακόγκου. Η υπεύθυνη των μαχητριών της ΙΙ Μεραρχίας, Μαρία Φέρλα - Μπέικου , αξιωματικός, απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, ευαίσθητη και ριψοκίνδυνη. Η Ναυσικά Αγριανάκη, υπεύθυνη μαχητριών Ταξιαρχίας, που, με απεριόριστη υπομονή και επιμονή, φέρνει σε καλό αποτέλεσμα και τις πιο δύσκολες αποστολές. Η Γιάννα Τρικαλινού, ασυναγώνιστη στην τάξη και το νοικοκύρεμα, ακούραστη και με ατέλειωτη αγωνιστικότητα. Η Γεωργία Καλλινού - Αμάρμπεη, απόφοιτη της Σχολής Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, ασυμβίβαστη και ανυποχώρητη μπροστά στους κινδύνους. Η Κατίνα Χατζή, η νεαρότερη της αντιπροσωπείας, που με τα λαμπερόξανθα κοτσιδάκια της πάντα καλοπλεγμένα, με απροσποίητη σοβαρότητα και πειθαρχική, πάντα έτοιμη να μας τραγουδήσει με την ταλαντούχα φωνή της. Η Αλεξάνδρα Μακρή, η Βούλα, η Αννούλα...».

Ο θάνατος παραμονεύει...

Στην πορεία προς το Βίτσι, μετά το χωριό Βετέρνικου, ο θάνατος παραμονεύει: «Ο "Γαλατάς", γράφει, εδώ πλησιάζει τόσο πάνω από τα κεφάλια μας, ώστε δεν είναι λίγες οι φορές, που από τα παράθυρά του διακρίναμε το πλήρωμά του. Και φυσικά, χωρίς κιάλια. Ετσι, κάποιες προμεσημεριάτικες ώρες, σε μια από τις ακάλυπτες από βλάστηση κορφές του Ορλιακα, ύστερα από σωστή "γνωμάτευση" του "Γαλατά", κατέφτασαν τα σπιτ - φάιερ και άδειασαν καταπάνω μας το θανατηφόρο φορτίο τους. Από το βομβαρδισμό σκοτώθηκε ο Σωκράτης, ο λεβέντης λοχαγός μας».

Στο Βίτσι

   

Κάποτε φτάνουν στο Βίτσι. Ηδη, έχει περάσει μήνας από την αρχή της πορείας. Καμουφλαρισμένα υπόγεια αμπριά, θωρακισμένα εσωτερικά με χοντρούς κορμούς οξιάς. Σε δυο τέτοια αμπριά θα καταλύσουν οι κοπέλες της αντιπροσωπείας στη διάρκεια της Συνδιάσκεψης και θα προετοιμάσουν τις ομιλίες τους. Μελετούν το περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός», εφημερίδες τυπωμένες στο Εκδοτικό του ΓΑ και ανάμεσά τους την εφημερίδα «Μαχήτρια», με σελίδες από τη ζωή, τη δράση και τους ηρωισμούς των γυναικών.

Την επομένη βγαίνουν έξω από τ' αμπριά και «θαμπώνονται»: «Το χιόνι κολλημένο πάνω στα γύρω χαμηλόδεντρα τα είχε μεταμορφώσει σε κάτασπρες θυμωνιές και μια ανυπέρβλητη φαντασμαγορία θάμπωνε όραση και νου, περιγράφει η Βάγια. Ο χιονοφορτωμένος τόπος "κατάλληλος εδώ για χορό είπαμε" κι αρχίσαμε να τραγουδάμε. Μέσα σε λίγα λεπτά, άλλοι μαχητές και μαχήτριες ήρθαν στην παρέα μας».
Δημοσιογράφοι, ανταποκριτές από το εξωτερικό έρχονται στ' αμπριά και συνομιλούν μαζί τους. Οι συνεντεύξεις τους θα δημοσιευτούν στα έντυπα των χωρών τους. Εχουν έρθει επίσης γυναίκες αντιπρόσωποι της ΠΔΟΓ από τη Γαλλία και τις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Κάτω από τη γη...

Να πώς περιγράφει η συγγραφέας και μαχήτρια την έναρξη της Συνδιάσκεψης:

«Σ' ένα μεγάλο διπλοθωρακισμένο αμπρί, ολόφωτο από τεχνικό ηλεκτρισμό, άρχισαν οι εργασίες της Συνδιάσκεψης... Η πρόεδρος της ΠΔΕΓ για όλη την Ελλάδα, συν/σα Χρύσα Χατζηβασιλείου, απουσιάζει. Είναι άρρωστη από λευχαιμία και νοσηλεύεται σε νοσοκομείο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας. Η Γενική Γραμματέας της ΠΔΕΓ, συν/σα Ρούλα Κουκούλου - Ζαχαριάδη, είναι παρούσα. Γυναικεία στελέχη της ΠΔΟΓ παίρνουν θέση στη σκηνή, ανάμεσα στις μπαρουτοκαπνισμένες μαχήτριες με τα μετάλλια της ανδρείας και της ηρωίδας Ηλέκτρας, καρφωμένα στα χακί χιτώνιά τους. Ο πολιτικός επίτροπος του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, συν/φος Βασίλης Μπαρτζώκας (Φάνης), χαιρετά πρώτος τις εργασίες της Συνδιάσκεψης και μπαίνουμε στις "διαδικασίες", ύστερα από το τραγούδι του Γράμμου: Τα χέρια κάτω από τη γη,/ τη γη την πατρικιά...».

Ενωμένες με τον κοινό αγώνα

»Μέσα σε μια "κατάνυξη" και σ' ένα "ρίγος" γίνονται οι ομιλίες. Η αντιπρόσωπος της ΠΔΟΓ, που ήρθε από το Παρίσι, κατατάσσει στο ίδιο μέτωπο τη δική τους ηρωίδα Δανιέλ Καζανοβά, την ηρωίδα του σοβιετικού λαού Ζώγια Κοσμοντεμιάνσκαγια, τις Ελληνίδες Ηλέκτρα Αποστόλου, Ευαγγελία Κουσιατζά, Ειρήνη Γκίνη και εκείνες τις επώνυμες και ανώνυμες αγωνίστριες, που έδωσαν τη ζωή τους, ενωμένες μεταξύ τους με το ίδιο τους το αίμα. Και η κύρια αιτία είναι μια και παντού, σ' όλες τις χώρες: Ο ανερχόμενος ιμπεριαλισμός και οι αγώνες των λαών για να εμποδίσουν την άνοδό του... Τώρα, από μέρους του Προεδρείου της Συνδιάσκεψης, δίνει το λόγο στις ομιλήτριες και ομιλητές η συν/σα Βάγγιω Βουρνά, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Αγροτικού Κόμματος, στο δε ΔΣΕ μέλος ομάδας Πολιτικών Επιτρόπων...».

Οι ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών μαχητριών θα απασχολήσουν τη Συνδιάσκεψη, όπως μας λέει η συνομιλήτριά μας. Ηδη, από το 1948, το Κόμμα είχε αποφασίσει να δοθεί έμφαση στην ιδιαίτερη δουλιά στις γυναίκες του ΔΣΕ. Θα γινόταν θεσμός η γυναίκα βοηθός πολιτικού επιτρόπου. Αυτή θα φροντίζει για τη ζωή και τις ανάγκες τους, τη διαπαιδαγώγησή τους, την υγεία τους, αλλά και την πολιτική τους συνειδητοποίηση. Θα φροντίζει, ακόμα, για την καλύτερη απόδοσή τους στον αγώνα. Το 30% των μάχιμων τμημάτων του ΔΣΕ ήταν γυναίκες, σύμφωνα με στοιχεία που κατατέθηκαν στην Α` Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ...

Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Από τον Ριζοσπάστη