Κορυφαίο παράδειγμα της συμβολής του ΚΚΕ στη συμμετοχή των γυναικών στον κοινωνικό και πολιτικό αγώνα

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 

ΣΤΟΝ Δ.Σ.Ε

Το ΚΚΕ, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, σε συνθήκες γενικού πολιτικού και ιδεολογικού σκοταδισμού, συγκρούστηκε με αναχρονιστικές, αντιεπιστημονικές απόψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Συνέδεσε την πάλη για την άρση των ανισοτιμιών και των διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας με την πάλη για την

κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεζόμενων στρωμάτων, για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Στην 100χρονη ιστορική διαδρομή του, χιλιάδες γυναίκες της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, διανοούμενες, αναδείχτηκαν σε συνειδητές αγωνίστριες στον τόπο εργασίας, στο σωματείο, στο σχολείο, στη γειτονιά, στο χωριό. Πολλές απ' αυτές εκλέχτηκαν στα καθοδηγητικά όργανα του Κόμματος και στα όργανα του μαζικού κινήματος. Κομμουνίστριες και άλλες γυναίκες, συμπορευόμενες με το ΚΚΕ, έγραψαν ηρωικές σελίδες σε κάθε φάση του εργατικού - λαϊκού κινήματος, πρώτα απ' όλα στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και στη συνέχεια στον ΔΣΕ. Με την κομμουνιστική, δημιουργική στάση ζωής τους συνέβαλαν στη διαπαιδαγώγηση, στη συσπείρωση γυναικών στις γραμμές του εργατικού - λαϊκού αγώνα.

Ηταν ιδιαίτερα δύσβατο το μονοπάτι που έπρεπε ν' ακολουθήσει, κατά κύριο λόγο, η κοπέλα του χωριού - που στερούνταν ακόμα και τη βασική εκπαίδευση, που δεν είχε δικαίωμα να διαλέξει ούτε τον άντρα της - να φτάσει να σφυρηλατηθεί σε ανταρτοπούλα με το όπλο στο χέρι, με γνώμη στη συνέλευση, σε ομαδάρχισσα που οδηγούσε τους μαχητές και τις μαχήτριες της ομάδας ή του λόχου στην κατατρόπωση του αντιπάλου.

Καταλυτικός παράγοντας η «ειδική» δουλειά στις γυναίκες

Αυτή η «μεταμόρφωση» των γυναικών, που η πλειοψηφία τους ήταν 17 - 20 χρονών κορίτσια, δεν ήρθε μόνο ως αντίδραση στις άθλιες συνθήκες που τις είχε καταδικάσει να ζουν η κρατική πολιτική δεκαετιών. Ούτε δικαιολογείται από την επιτακτική αναγκαιότητα της γυναικείας συμμετοχής, λόγω και του προβλήματος των εφεδρειών. Δεν έφτανε από μόνος του ο απόηχος της αγωνιστικής πνοής που είχαν εμφυσήσει το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ και η ΕΠΟΝ, παρά το ρόλο που αναμφίβολα έπαιξε. Για τη «μεταμόρφωση» τόσων γυναικών ήταν αναντικατάστατη η επίμονη, οργανωμένη, «ειδική» δουλειά του ΚΚΕ, και κατ' επέκταση των επιτελείων του ΔΣΕ, στις γυναίκες. Δουλειά με ιδιαίτερες απαιτήσεις, που υλοποιούνταν με δυσκολίες στην αφομοίωση του περιεχομένου της, με αντιφάσεις στην καθημερινή ζωή και δράση.

Καθοριστικής σημασίας ήταν η σύσκεψη γυναικών στο Γενικό Αρχηγείο, που οργανώθηκε το Φλεβάρη του 1948, στο χωριό Λυκόρραχη. Κύριος στόχος ήταν η αντιμετώπιση των ιδιαίτερων προβλημάτων και αναγκών των μαχητριών του ΔΣΕ λόγω της θέσης τους στην αναπαραγωγική διαδικασία, αλλά και της ανισότιμης θέσης τους στην καπιταλιστική κοινωνία. Μέσα από κομματικές εκθέσεις, εκθέσεις των Αρχηγείων του ΔΣΕ, από αρθρογραφία στο περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» παρουσιάζονται τόσο αυτές οι δυσκολίες, όσο και το περιεχόμενο και οι μορφές της «ειδικής δουλειάς», όπως η καθιέρωση του θεσμού της «υπεύθυνης γυναικών» - βοηθού Πολιτικού Επιτρόπου σε κάθε τμήμα, οι συνελεύσεις και οι συσκέψεις γυναικών, η επεξεργασμένη στις γυναίκες διαφωτιστική δουλειά, οι εφημερίδες των μαχητριών του ΔΣΕ.

Ενδεχομένως στις σύγχρονες συνθήκες της ταξικής πάλης, ακόμα και στο πλαίσιο των οργάνων του οργανωμένου εργατικού - λαϊκού κινήματος, να θεωρείται πλεονασμός η ανάγκη αυτής της επεξεργασμένης, εξειδικευμένης δουλειάς στις γυναίκες εργατικής - λαϊκής ένταξης ή καταγωγής για την άνοδο της συμμετοχής τους στον αντικαπιταλιστικό - αντιμονοπωλιακό αγώνα. Το γεγονός ότι σήμερα έχουν τυπικά - νομικά αρθεί μια σειρά αναχρονιστικά εμπόδια, σε σχέση με το δικαίωμα των γυναικών στη μόρφωση, με το οικογενειακό και το κληρονομικό Δίκαιο, με την είσοδο της γυναίκας ως μισθωτής εργαζόμενης σε μια σειρά τομείς και κλάδους της οικονομίας, δεν αναιρεί την ανισότιμη θέση της στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας, που εκφράζεται με νέες μορφές στις σύγχρονες συνθήκες.

Ο καπιταλισμός έχει συμφέρον από τη διαιώνιση της ανισοτιμίας, καθώς αποτελεί πηγή πρόσθετου κέρδους, αύξησης του βαθμού εκμετάλλευσης, πολιτικής χειραγώγησης. Στο πλαίσιο της εκμεταλλευτικής κοινωνίας η σχέση της γυναίκας με τη μητρότητα αξιοποιείται αντιδραστικά. Η φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ΑμΕΑ, του ατομικού νοικοκυριού εξακολουθεί ν' αποτελεί ατομική - οικογενειακή υπόθεση, με ιδιαίτερη επιβάρυνση της γυναίκας της εργατικής - λαϊκής οικογένειας. Ολα αυτά διαμορφώνουν το έδαφος που αντικειμενικά εμποδίζει, καθυστερεί την ανάπτυξη της πολιτικής, της ταξικής συνείδησης των γυναικών, της σταθερής οργανωμένης συμμετοχής στον αγώνα.

Ολη η Ιστορία του 20ού αιώνα, καθώς και της πρώτης 15ετίας του 21ου αιώνα, επιβεβαιώνει την ανάγκη της εξειδικευμένης ιδεολογικής, πολιτικής και μαζικής δράσης των κομμουνιστών, πρώτα απ' όλα των κομμουνιστριών, στις γυναίκες της εργατικής τάξης, του λαού, ιδιαίτερα των νέων ηλικιών. Αναδεικνύει ακόμα την ευθύνη των γυναικείων στελεχών του ΚΚΕ στον αγώνα για ισοτιμία και για χειραφέτηση, ανεξάρτητα από την προσωπική χρέωση, όπως φανερώνει το παράδειγμα των πρώτων κομμουνιστριών των δεκαετιών του '20 και του '30, των πρώτων γυναικείων στελεχών των περιόδων του 1940 - 1944, του 1946 - 1949, είτε δουλεύανε σε συνθήκες παρανομίας, είτε βρίσκονταν στις φυλακές και στις εξορίες, είτε συμμετείχαν στα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ, στα μετόπισθεν.

Οι γυναίκες που χειραφετήθηκαν με το όπλο στο χέρι μπήκαν στο στόχαστρο της αστικής και οπορτουνιστικής ιστοριογραφίας

Ιδιαίτερα ο τρίχρονος ταξικός αγώνας του ΔΣΕ, η ανάδειξη της Ιστορίας του είναι πηγή απαράμιλλων συμπερασμάτων και για το ρόλο της γυναίκας στην ένοπλη πάλη σε συνθήκες ταξικού εμφύλιου πολέμου. Οι γυναίκες του ΔΣΕ, που προέρχονταν από αγροτικές περιοχές, οι περισσότερες αγράμματες, είτε ήταν εθελόντριες είτε «επιστρατευμένες» (όχι, όμως, με υποχρέωση να γίνουν μάχιμες χωρίς τη δική τους θέληση), κατόρθωσαν να επιδείξουν πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες, μαχητικότητα, ανιδιοτέλεια, ετοιμότητα για προσφορά και θυσία. Οι γυναίκες αυτές, που χειραφετήθηκαν με το όπλο στο χέρι, βρίσκονται στο στόχαστρο της πολεμικής ή της «εκ του πονηρού» προβολής από την αστική και την οπορτουνιστική ιστοριογραφία.

Από ένα μέρος της αστικής ιστοριογραφίας, που εκφράζεται με φασιστική πολιτική αντίληψη και πρακτική, με αντικομμουνισμό, εξακολουθούν να καταγράφονται ως γυναίκες «που ξέχασαν την αποστολή τους, το φύλο τους, το υπέρτατο καθήκον της μητρότητας...» και πολλές άλλες χυδαιότητες. Ολα τα παραπάνω επιστρατεύονται για την ενίσχυση της προσπάθειας των αστών με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα να διασύρουν τον αγώνα του ΔΣΕ και του ΚΚΕ, της προσπάθειάς τους για τη διαιώνιση της εξουσίας του κεφαλαίου. Πλευρά αυτών των απόψεων είναι να προσδώσουν στη γυναίκα έναν κοινωνικό ρόλο δευτερεύοντα, με κύρια αποστολή της τη μητρότητα, τη φροντίδα του παιδιού, άρα και τη διαιώνιση του «έθνους», δηλαδή της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Από μέρος αστών διανοούμενων και θεσμών, με εκκλήσεις για τη δήθεν αναγκαιότητα της «εθνικής ομοψυχίας», της «εθνικής συμφιλίωσης», επιχειρείται με συγκαλυμμένο τρόπο ν' απονευρώσουν το ταξικό περιεχόμενο του αγώνα. Αναφέρονται γενικά στη συμμετοχή του γυναικείου φύλου χωρίς ταξικά χαρακτηριστικά, ως στοιχείο ανταγωνισμού ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα. Δηλαδή, επιδιώκουν ν' αποκρύψουν την ταξική διαίρεση της κοινωνίας, άρα και τα διαφορετικά συμφέροντα που έχουν οι γυναίκες ανάλογα με την ταξική τους θέση.

Αλλο ρεύμα της αστικής ιστοριογραφίας είναι το λεγόμενο «νέο κύμα» αναθεώρησης της Ιστορίας, κατεξοχήν αντικομμουνιστικό, με εκφραστές του υπέρμαχους της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Με το ιδεολόγημα «η γενίκευση σκοτώνει την πραγματική εικόνα», ανάγουν σε κριτήριο ιστορικής αλήθειας για τον ΔΣΕ, όπως και για το ΚΚΕ, μια σειρά από ατομικές μαρτυρίες και δήθεν «μαρτυρίες», με σκοπό την παραχάραξη της Ιστορίας. Οσον αφορά στις γυναίκες του ΔΣΕ, κύριο χαρακτηριστικό του «νέου κύματος» είναι ο απαξιωτικός τρόπος που τις παρουσιάζουν, προσδίδοντας και την εικόνα του θύματος σε πολλές (βίαια στρατολογημένες, αγράμματες, δίχως εξοικείωση με τον πόλεμο κ.ά.). Τοποθετούν σε περίοπτη θέση την ... προσφορά της γυναίκας της «εθνικοφροσύνης», με εκφραστές τη βασίλισσα Φρειδερίκη, τις «εντεταλμένες κυρίες» του «Εράνου Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος», που ήταν κυρίως γόνοι αστικών οικογενειών (τραπεζιτών κ.ά.).

Στο σύνολό τους, η αστική και η οπορτουνιστική ιστοριογραφία διατρέχονται από την οπτική της ανάλυσης περί «πατριαρχικής», «ανδροκρατούμενης» κοινωνίας, στην οποία κυριαρχεί ως βασική η αντίθεση άντρα - γυναίκας. Πάνω σ' αυτήν την αντίληψη οικοδομείται και η παρουσίαση, η ανάδειξη, η κριτική στη θέση των μαχητριών του ΔΣΕ από την εν λόγω ιστοριογραφία. Η θεώρηση αυτή, σε συνδυασμό μ' έναν υφέρποντα αντικομμουνισμό, μιλά για «χρησιμοποίηση» των γυναικών από το ΚΚΕ όποτε ήταν «δύσκολες οι καταστάσεις», δηλαδή «κατά πώς βόλευε το ΚΚΕ».

«Στιγμιότυπα» από ένα κορυφαίο κεφάλαιο στην Ιστορία της ταξικής πάλης

Ο τρίχρονος αγώνας του ΔΣΕ υπήρξε δίκαιος, ηρωικός και μεγαλειώδης. Αποτελεί την κορυφαία ως τότε εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, αναδεικνύει το ασυμφιλίωτο των ταξικών αντιθέσεων. Αυτή η αλήθεια επιχειρείται ν' απονευρωθεί, να παραχαραχτεί. Εχει την έκφρασή του και στην αποτίμηση της συμμετοχής των γυναικών σ' αυτόν. Η παρούσα έκδοση δεν έχει χαρακτήρα δοκιμίου Ιστορίας. Δεν στοχεύει στην ολοκληρωμένη εξαγωγή συμπερασμάτων για τη γυναικεία συμμετοχή. Τιμώντας τις μαχήτριες του ΔΣΕ, τις άλλες αγωνίστριες που συνέβαλαν στα μετόπισθεν, σε άλλες υπηρεσίες, στους θεσμούς εξουσίας, παρουσιάζει ορισμένα ενδεικτικά «στιγμιότυπα» της «γυναίκας ως ανεκτίμητο παράγοντα στη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας».

Η θαυμαστή ανθεκτικότητα, κυρίως των κομμουνιστριών και άλλων αγωνιστριών που έβαλαν τη δική τους σφραγίδα στον ΔΣΕ, στις φυλακές, στις εξορίες, στα εκτελεστικά αποσπάσματα πηγάζει ακριβώς από το γεγονός ότι συνέδεσαν τη ζωή τους, τα «όχι» και τα «ναι» στα διλήμματα και στις αποφάσεις τους με την πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση.

Κάτω από την επίδραση των κομμουνιστικών ιδεών, με τη δυναμική της ταξικής πάλης μετρούσαν καθημερινά μικρές, φαινομενικά, νίκες απέναντι στην πολύπλευρη βία του αστικού κράτους - θεματοφύλακα της ατομικής, καπιταλιστικής ιδιοκτησίας. Η στάση τους, ακόμα και στις συνθήκες ήττας της ένοπλης πάλης, αναδεικνύει ότι, σε συνθήκες αρνητικού συσχετισμού δυνάμεων, η επίδραση της κομμουνιστικής πρωτοπορίας είναι καταλυτική.

Η πρώτη απεργία γυναικών στην Ελλάδα

1ηΣυνδιάσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών

«Απόψε χτυπούνε τιςγυναίκες»