«Αριστερισμός, η παιδική αρρώστια του κομμουνισμού»

Ο Β. Ι. Λένιν ολοκληρώνει, 27/4/1920, το έργο του «Αριστερισμός, η παιδική αρρώστια του κομμουνισμού». Στο έργο του αυτό ο Λένιν καταπιάνεται με τον αριστερό οπορτουνισμό, που προέκυψε ως μηχανιστική αντίδραση τμήματος του επαναστατικού κινήματος στο δεξιό οπορτουνισμό και το συμβιβασμό της Δεύτερης Διεθνούς και είχε χαρακτηριστικά όπως:

Η υποτίμηση νομοτελειών της κοινωνικής εξέλιξης, η άρνηση του αντικειμενικού χαρακτήρα της επαναστατικής κατάστασης, η υποτίμηση ιδιομορφιών της κάθε χώρας και της εξειδίκευσης της επαναστατικής δράσης, η αναγωγή σε θέση αρχής της άρνησης της κοινοβουλευτικής μορφής πάλης, των συμβιβασμών, των συμμαχιών κλπ.

 Ο Λένιν άσκησε οξυμμένη κριτική σε αυτές τις αντιλήψεις, βοηθώντας Κομμουνιστικά Κόμματα να διορθώσουν τα λάθη τους.

ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΑΣΙΚΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ

Είναι βέβαιο, και τώρα το βλέπει σχεδόν ο καθένας, ότι οι μπολσεβίκοι δε θα μπορούσαν να κρατηθούν στην εξουσία όχι 2,5 χρόνια μα ούτε και 2,5 μήνες, χωρίς την πιο αυστηρή, την πραγματικά σιδερένια πειθαρχία μέσα στο κόμμα μας, χωρίς την πιο πλήρη και απεριόριστη υποστήριξή του απ' όλη τη μάζα της εργατικής τάξης, δηλαδή απ' ό,τι το σκεπτόμενο, το τίμιο, το γεμάτο αυταπάρνηση, το με επιρροή, το ικανό να οδηγεί πίσω του ή να προσελκύει τα καθυστερημένα στρώματα, υπάρχει μέσα σ' αυτήν την τάξη.

Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι ο γεμάτος με τη μεγαλύτερη αυτοθυσία και ο πιο ανελέητος πόλεμος της νέας τάξης ενάντια σ' έναν πιο ισχυρό εχθρό, ενάντια στην αστική τάξη, που η αντίστασή της δεκαπλασιάζεται με την ανατροπή της (έστω και σε μια χώρα) και που η ισχύς της δε βρίσκεται μόνο στη δύναμη του διεθνούς κεφαλαίου, στη δύναμη και στη στερεότητα των διεθνών δεσμών της αστικής τάξης, αλλά και στη δύναμη της συνήθειας, στη δύναμη της μικρής παραγωγής. 

Γιατί, δυστυχώς, έμεινε ακόμα στον κόσμο πολύ, πάρα πολύ, μικρή παραγωγή, και η μικρή παραγωγή γεννά τον καπιταλισμό και την αστική τάξη συνεχώς, κάθε μέρα, κάθε ώρα, αυθόρμητα και σε μαζική κλίμακα. Για όλες αυτές τις αίτιες, η δικτατορία του προλεταριάτου είναι απαραίτητη και η νίκη εναντίον της αστικής τάξης είναι αδύνατη χωρίς ένα μακρόχρονο, επίμονο, απεγνωσμένο πόλεμο ζωής ή θανάτου - έναν πόλεμο που απαιτεί αυτοκυριαρχία, πειθαρχία, σταθερότητα, αδιαλλαξία και ενιαία θέληση.

Επαναλαβαίνω, η πείρα της νικηφόρας δικτατορίας του προλεταριάτου στη Ρωσία έδειξε παραστατικά σε όσους δεν ξέρουν να σκέφτονται ή δεν είχαν την ευκαιρία να σκεφτούν αυτό το ζήτημα, ότι η απόλυτη συγκεντροποίηση και η πιο αυστηρή πειθαρχία του προλεταριάτου είναι ένας από τους βασικούς όρους για τη νίκη εναντίον της αστικής τάξης.

Σ' αυτό στέκονται συχνά. Δε σκέφτονται όμως αρκετά βαθιά, τι σημαίνει αυτό και κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να γίνει. Δε θα 'πρεπε μήπως τις ζητωκραυγές για τη Σοβιετική εξουσία και τους μπολσεβίκους να τις συνοδεύει συχνότερα μια πολύ σοβαρή ανάλυση των λόγων για τους οποίους οι μπολσεβίκοι μπόρεσαν να σφυρηλατήσουν την πειθαρχία, που είναι απαραίτητη για το επαναστατικό προλεταριάτο;

Ο μπολσεβικισμός υπάρχει σα ρεύμα πολιτικής σκέψης και σαν πολιτικό κόμμα από το 1903. Μόνο η ιστορία του μπολσεβικισμού σ' όλη την περίοδο της ύπαρξής του μπορεί να εξηγήσει ικανοποιητικά, γιατί μπόρεσε να σφυρηλατήσει και να διατηρήσει μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες τη σιδερένια πειθαρχία, που είναι απαραίτητη για τη νίκη του προλεταριάτου.

Και πριν απ' όλα μπαίνει το ερώτημα: Πού στηρίζεται η πειθαρχία του επαναστατικού κόμματος του προλεταριάτου, πώς ελέγχεται και πώς δυναμώνει; Πρώτο, με τη συνειδητότητα της προλεταριακής πρωτοπορίας και την αφοσίωσή της στην επανάσταση, την αυτοκυριαρχία της, την αυτοθυσία της, τον ηρωισμό της. Δεύτερο, με την ικανότητά της να συνδέεται, να πλησιάζει, και ως ένα ορισμένο βαθμό, αν θέλετε, να συγχωνεύεται με την πιο πλατιά μάζα των εργαζομένων, πρώτα -πρώτα με την προλεταριακή - μα επίσης και με τη μη προλεταριακή εργαζόμενη μάζα. Τρίτο, με την ορθότητα της πολιτικής καθοδήγησης που πραγματοποιεί αυτή η πρωτοπορία, την ορθότητα της πολιτικής στρατηγικής και ταχτικής της με τον όρο ότι οι πλατιές μάζες θα πείθονται από την ίδια τους την πείρα γι' αυτή την ορθότητα. Χωρίς αυτούς τους όρους είναι απραγματοποίητη η πειθαρχία μέσα σ' ένα επαναστατικό κόμμα, πραγματικά ικανό να είναι κόμμα της πρωτοπόρας τάξης, που έχει καθήκον ν' ανατρέψει την αστική τάξη και να μετασχηματίσει όλη την κοινωνία. Χωρίς αυτούς τους όρους κάθε απόπειρα να δημιουργηθεί πειθαρχία μετατρέπεται αναπόφευχτα σε σαπουνόφουσκα, σε κούφιες φράσεις, σε πιθηκισμούς. Από το άλλο μέρος, και οι ίδιοι αυτοί δεν μπορούν να εμφανιστούν αμέσως. Διαμορφώνονται μόνο με τη μακρόχρονη δουλιά και τη σκληρή πείρα, που με τη σειρά της δεν είναι δόγμα, αλλά διαμορφώνεται τελικά μόνο σε στενή σύνδεση με την πρακτική δράση ενός πραγματικά μαζικού και πραγματικά επαναστατικού κινήματος. Αν ο μπολσεβικισμός μπόρεσε να δημιουργήσει και να εφαρμόσει μ' επιτυχία στο 1917 - 1920, μέσα σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες, τον πιο αυστηρό συγκεντρωτισμό και μια σιδερένια πειθαρχία, η αιτία βρίσκεται απλούστατα σε μια σειρά ιστορικές ιδιομορφίες της Ρωσίας.

Από το ένα μέρος, ο μπολσεβικισμός γεννήθηκε το 1903 πάνω στην πιο στέρεη βάση της θεωρίας του μαρξισμού. Και την ορθότητα αυτής, και μόνο αυτής, της επαναστατικής θεωρίας δεν την απέδειξε μόνο η παγκόσμια πείρα όλου του 20ού αιώνα, αλλά και ιδιαίτερα η πείρα από τις περιπλανήσεις και τις ταλαντεύσεις, τα λάθη και τις απογοητεύσεις της επαναστατικής σκέψης στη Ρωσία. Κάπου μισόν αιώνα, περίπου από το 1840 ως το 1900, η πρωτοπόρα σκέψη στη Ρωσία, κάτω από το ζυγό του ανήκουστα άγριου και αντιδραστικού τσαρισμού, αναζητούσε με δίψα τη σωστή επαναστατική θεωρία, παρακολουθώντας με καταπληκτικό ζήλο και επιμέλεια κάθε «τελευταία λέξη» της Ευρώπης και της Αμερικής σ' αυτόν τον τομέα. Το μαρξισμό, που είναι η μοναδικά σωστή επαναστατική θεωρία, η Ρωσία πραγματικά τον απόχτησε με κόπο και με μόχθο, με τίμημα μισόν αιώνα πρωτάκουστα βάσανα και θυσίες, ανίδωτο επαναστατικό ηρωισμό, απίστευτη δραστηριότητα και γεμάτες αυτοθυσία αναζητήσεις, μελέτες, δοκιμασίες στην πράξη, απογοητεύσεις, επαληθεύσεις, συγκρίσεις με την πείρα της Ευρώπης. Χάρη στον εκπατρισμό, που τον επέβαλε ο τσαρισμός, η επαναστατική Ρωσία στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα δημιούργησε τόσο πλούσιες διεθνείς σχέσεις, τόσο θαυμάσια ενημέρωση σχετικά με τις παγκόσμιες μορφές και θεωρίες του επαναστατικού κινήματος, όσο καμιά άλλη χώρα στον κόσμο.

Από το άλλο μέρος, ο μπολσεβικισμός, που γεννήθηκε πάνω σ' αυτό το γρανιτένιο θεωρητικό βάθρο, είχε μια δεκαπεντάχρονη (1903 - 1917) πραχτική ιστορία που, από την άποψη του πλούτου της πείρας, δεν έχει όμοιά της στον κόσμο. Γιατί καμιά χώρα σ' αυτά τα δεκαπέντε χρόνια δεν έζησε, έστω και κατά προσέγγιση, τόσα πολλά από την άποψη της επαναστατικής πείρας, της ταχύτητας και της ποικιλίας εναλλαγής των διαφόρων μορφών του κινήματος, που ήταν νόμιμο και παράνομο, ειρηνικό και θυελλώδικο, κρυφό και ανοιχτό, κίνημα κύκλων και μαζικό, κοινοβουλευτικό και τρομοκρατικό. Σε καμιά χώρα δε συγκεντρώθηκε, μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα τέτοιος πλούτος μορφών, αποχρώσεων, μεθόδων πάλης όλων των τάξεων της σύγχρονης κοινωνίας, και μάλιστα πάλης, που λόγω της καθυστέρησης της χώρας και του αφόρητου ζυγού του τσαρισμού, ωρίμαζε εξαιρετικά γρήγορα, αφομοίωνε με ιδιαίτερη δίψα και επιτυχία την αντίστοιχη «τελευταία λέξη» της αμερικάνικης και ευρωπαϊκής πολιτικής πείρας.

Οι κυριότεροι σταθμοί στην ιστορία του μπολσεβικισμού

Χρόνια προετοιμασίας της επανάστασης (1903 - 1905). Παντού νιώθεις ότι ζυγώνει η μεγάλη θύελλα. Σ' όλες τις τάξεις επικρατεί αναβρασμός και προετοιμασία. Στο εξωτερικό ο τύπος των εκπατρισμένων βάζει θεωρητικά όλα τα βασικά ζητήματα της επανάστασης. Οι εκπρόσωποι των τριών βασικών τάξεων, των κυριότερων πολιτικών ρευμάτων -- του φιλελεύθερου - αστικού, του μικροαστικού - δημοκρατικού (που παρουσιάζεται με τις ταμπέλες «σοσιαλδημοκρατική» και «σοσιαλεπαναστατική» κατεύθυνση) και του προλεταριακού - επαναστατικού -- προαναγγέλλουν και προετοιμάζουν με τον πιο άγριο αγώνα των προγραμματικών και ταχτικών τους απόψεων τη μελλοντική ανοιχτή πάλη των τάξεων. Ολα τα ζητήματα, για τα όποια πάλεψαν οι μάζες με το όπλο στο χέρι το 1905 - 1907 και το 1917 - 1920, μπορεί (και πρέπει) να τα παρακολουθήσει κανείς σε εμβρυώδικη μορφή στον Τύπο εκείνης της εποχής. Και ανάμεσα στα τρία κυριότερα ρεύματα υπάρχουν, εννοείται, ένα σωρό ενδιάμεσοι, μεταβατικοί, μεσοβέζικοι σχηματισμοί. Πιο σωστά: Στον αγώνα των οργάνων του Τύπου, των κομμάτων, των παρατάξεων, των ομάδων αποκρυσταλλώνονται εκείνα τα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα, που είναι πραγματικά ταξικά. Οι τάξεις σφυρηλατούν τα αναγκαία ιδεολογικοπολιτικά όπλα τους για τις επερχόμενες μάχες.

Χρόνια της επανάστασης (1905 - 1907). Ολες οι τάξεις εμφανίζονται στη σκηνή ανοιχτά: Ολες oι προγραμματικές και ταχτικές απόψεις επαληθεύονται με τη δράση των μαζών. Ο απεργιακός αγώνας παίρνει πρωτοφανέρωτο στον κόσμο πλάτος και οξύτητα. Η οικονομική απεργία μετεξελίσσεται σε πολιτική και η πολιτική απεργία σε ένοπλη εξέγερση. Ελέγχονται στην πράξη οι σχέσεις ανάμεσα στο προλεταριάτο, που καθοδηγεί, και στην καθοδηγούμενη, ταλαντευόμενη, ασταθή αγροτιά. Μέσα στην αυθόρμητη ανάπτυξη του αγώνα γεννιέται η σοβιετική μορφή οργάνωσης. Οι τοτινές διαμάχες για τη σημασία των Σοβιέτ προμηνύουν τον μεγάλο αγώνα του 1917 - 1920. Εναλλαγή των κοινοβουλευτικών μορφών πάλης με τις εξωκοινοβουλευτικές, της ταχτικής της αποχής από τη βουλή με την ταχτική της συμμετοχής στον κοινοβουλευτισμό, των νόμιμων μορφών πάλης με τις παράνομες, καθώς και η αλληλοεξάρτηση και η σύνδεσή τους -- όλ' αυτά τα χαρακτηρίζει καταπληχτικός πλούτος περιεχομένου. Κάθε μήνας αυτής της περιόδου ισοδυναμούσε από την άποψη της εκμάθησης των βάσεων της πολιτικής επιστήμης, -- από τις μάζες και τους αρχηγούς, από τις τάξεις και τα κόμματα -- με ένα χρόνο «ειρηνικής» «συνταγματικής» εξέλιξης. Χωρίς τη «γενική δοκιμή» του 1905 θα ήταν αδύνατη η νίκη της Επανάστασης του Οχτώβρη του 1917.

Χρόνια της αντίδρασης (1907 - 1910). Ο τσαρισμός νίκησε. Ολα τα επαναστατικά και αντιπολιτευτικά κόμματα συντρίφτηκαν. Κατάπτωση, χάσιμο του ηθικού, διασπάσεις, σκόρπισμα, αποστασία, πορνογραφία στη θέση της πολιτικής. Δυναμώνει η τάση προς το φιλοσοφικό ιδεαλισμό. 

Ο μυστικισμός χρησιμοποιείται σαν περίβλημα των αντεπαναστατικών διαθέσεων. Ταυτόχρονα, όμως, ακριβώς η μεγάλη ήττα δίνει στα επαναστατικά κόμματα και στην επαναστατική τάξη ένα πραγματικό και πολύ ωφέλιμο μάθημα, μάθημα ιστορικής διαλεχτικής, μάθημα που τα βοηθάει να κατανοήσουν τον πολιτικό αγώνα και να αποκτήσουν την ικανότητα και την τέχνη να τον διεξάγουν. 

Στη δυστυχία φαίνονται οι φίλοι. Οι νικημένες στρατιές μορφώνονται καλά.

Ο νικητής τσαρισμός είναι αναγκασμένος να καταστρέψει στα γρήγορα τα υπολείμματα του προαστικού, πατριαρχικού τρόπου ζωής στη Ρωσία. Η αστική ανάπτυξη της Ρωσίας συντελείται εξαιρετικά γρήγορα. Οι εξωταξικές, οι υπερταξικές αυταπάτες, οι αυταπάτες ότι είναι δυνατό να αποφύγουμε τον καπιταλισμό, γίνονται σκόνη. Η ταξική πάλη εμφανίζεται με εντελώς καινούργιο τρόπο και ακόμα πιο ξεκάθαρα.

Τα επαναστατικά κόμματα πρέπει να συμπληρώσουν τη μόρφωσή τους. Εμαθαν να επιτίθενται. Τώρα είναι απαραίτητο να καταλάβουν ότι αυτή την επιστήμη είναι ανάγκη να τη συμπληρώσουν με την επιστήμη του πώς να υποχωρούν πιο κανονικά. Είναι απαραίτητο να καταλάβουμε -- και η επαναστατική τάξη με την ίδια της την πικρή πείρα μαθαίνει να το καταλαβαίνει -- ότι δεν μπορούσε να νικήσουμε αν δε μάθουμε να επιτιθόμαστε κανονικά και να υποχωρούμε κανονικά. Απ' όλα τα αντιπολιτευτικά και επαναστατικά κόμματα που νικήθηκαν, οι μπολσεβίκοι υποχώρησαν με τη μεγαλύτερη τάξη, με τις λιγότερες απώλειες για το «στρατό» τους, με την καλύτερη διαφύλαξη του πυρήνα του με τις λιγότερο βαθιές και τις λιγότερο ανεπανόρθωτες διασπάσεις, με τη μικρότερη απώλεια του ηθικού, με τη μεγαλύτερη ικανότητα να ξαναρχίσουν τη δουλιά πιο πλατιά, πιο σωστά και πιο δραστήρια. Και το πέτυχαν αυτό οι μπολσεβίκοι μόνο και μόνο γιατί ξεσκέπασαν αμείλιχτα και πέταξαν έξω από τις γραμμές τους τους επαναστάτες της φράσης, που δεν ήθελαν να καταλάβουν ότι έπρεπε να υποχωρήσουμε, ότι έπρεπε να μάθουμε να υποχωρούμε, ότι έπρεπε οπωσδήποτε να μάθουμε να δουλεύουμε νόμιμα και στα πιο αντιδραστικά κοινοβούλια, στις πιο αντιδραστικές συνδικαλιστικές, συνεταιριστικές, ασφαλιστικές και άλλες παρόμοιες οργανώσεις.

Χρόνια της ανόδου (1910 - 1914). Στην αρχή η άνοδος ήταν απίστευτα αργή, κατόπι, ύστερα από τα γεγονότα του Λένα το 1912, κάπως πιο γοργή. Ξεπερνώντας αφάνταστες δυσκολίες, οι μπολσεβίκοι εκτόπισαν τους μενσεβίκους, που το ρόλο τους, σαν πρακτόρων της αστικής τάξης μέσα στο εργατικό κίνημα, τον κατάλαβε περίφημα όλη η αστική τάξη υστέρα από το 1905 και που γι' αυτό τους υποστήριζε με χίλιους τρόπους ενάντια στους μπολσεβίκους. Οι μπολσεβίκοι δε θα κατόρθωναν ποτέ να το πετύχουν αυτό, αν δεν ακολουθούσαν τη σωστή ταχτική του συνδυασμού της παράνομης δουλιάς με την υποχρεωτική χρησιμοποίηση των «νόμιμων δυνατοτήτων». Στην αντιδραστική Δούμα οι μπολσεβίκοι κατάχτησαν όλη την εργατική κουρία.

Πρώτος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικής πόλεμος (1914 - 1917). Ο νόμιμος κοινοβουλευτισμός, παρά την ιδιαίτερη αντιδραστικότητα του «κοινοβουλίου», προσφέρει πολυτιμότατες υπηρεσίες στο κόμμα του επαναστατικού προλεταριάτου, στους μπολσεβίκους. Οι μπολσεβίκοι βουλευτές πάνε στη Σιβηρία. Στον τύπο των εκπατρισμένων βρίσκουν την πιο πλήρη έκφρασή τους όλες οι αποχρώσεις απόψεων: Ο σοσιαλιμπεριαλισμός, ο σοσιαλσοβινισμός, ο σοσιαλπατριωτισμός, ο ασυνεπής και συνεπής διεθνισμός, ο πασιφισμός και η επαναστατική άρνηση των πασιφιστικών αυταπατών. Οι ηλίθιοι σοφοί και οι γριές της II Διεθνούς, που στραβομουτσούνιαζαν περιφρονητικά και με υπεροψία για τις πάρα πολλές «φράξιες» που υπήρχαν μέσα στο ρωσικό σοσιαλισμό και για τη σκληρότητα του αγώνα που γινόταν ανάμεσά τους, δεν μπόρεσαν, όταν ο πόλεμος κατάργησε σ' όλες τις αναπτυγμένες χώρες την παινεμένη «νομιμότητα» να οργανώσουν έστω και κατά προσέγγιση μια τόσο ελεύθερη (παράνομη) ανταλλαγή απόψεων και μια τόσο ελεύθερη (παράνομη) επεξεργασία σωστών απόψεων, σαν κι αυτή πού οργάνωσαν οι Ρώσοι επαναστάτες στην Ελβετία και σε μια σειρά χώρες. Γι' αυτό ακριβώς και οι ανοιχτοί σοσιαλπατριώτες και «καουτσκιστές» όλων των χωρών αποδείχτηκαν οι χειρότεροι προδότες του προλεταριάτου: Και αν ο μπολσεβικισμός μπόρεσε να νικήσει το 1917 - 1920, μια από τις βασικές αιτίες αυτής της νίκης είναι ότι από το 1914 ακόμα ξεσκέπασε αμείλιχτα την ποταπότητα, την παλιανθρωπιά και την προστυχιά του σοσιαλσοβινισμού και του «καουτσκισμού» (αντίστοιχές του είναι οι απόψεις των οπαδών του Λονγκέ στη Γαλλία, οι απόψεις των αρχηγών του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος και των φαβιανών στην Αγγλία, του Τουράτι στην Ιταλία κλπ.), και κατόπιν οι μάζες με την ίδια τους την πείρα πείθονταν όλο και περισσότερο για τη ορθότητα των απόψεων των μπολσεβίκων.

Δεύτερη επανάσταση στη Ρωσία (από το Φλεβάρη ως τον Οκτώβρη του 1917). Η αφάνταστη σαθρότητα και το γέρασμα του τσαρισμού δημιούργησαν (σ' αυτό συντέλεσαν και τα χτυπήματα και οι δυσκολίες ενός βασανιστικού πολέμου) μιαν απίστευτη καταστροφική δύναμη που στρεφόταν εναντίον του. Μέσα σε λίγες μέρες, η Ρωσία μετατράπηκε σε λαοκρατική αστική δημοκρατία, πιο ελεύθερη -- στις συνθήκες του πολέμου -- από κάθε άλλη χώρα του κόσμου. Την κυβέρνηση άρχισαν να τη σχηματίζουν οι αρχηγοί των αντιπολιτευτικών και επαναστατικών κομμάτων, όπως και στις πιο «αυστηρά κοινοβουλευτικές» δημοκρατίες, και ο τίτλος του αρχηγού του αντιπολιτευόμενου κόμματος μέσα στο κοινοβούλιο, έστω και στο πιο αντιδραστική, διευκόλυνε τον κατοπινό ρόλο ενός τέτοιου αρχηγού στην επανάσταση.

Οι μενσεβίκοι και οι «σοσιαλιστές - επαναστάτες» μέσα σε μερικές βδομάδες αφομοίωσαν θαυμάσια όλους τους τρόπους και τις μεθόδους, τα επιχειρήματα και τις σοφιστείες των Ευρωπαίων ηρώων της II Διεθνούς, των μινιστεριαλιστών και του υπόλοιπου οπορτουνιστικού σκυλολογιού. Ολα όσα διαβάζουμε τώρα για τους Σάιντεμαν και τους Νίσκε, για τον Κάουτσκι και τον Χίλφερντινγκ, για τον Ρένερ και τον Αουστερλιτς, για τον Οτο Μπάουερ και το Φριτς Αντλερ, για τον Τουράτι και τον Λονγκέ, για τους φαβιανούς και τους αρχηγούς του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος στην Αγγλία, όλα αυτά μας φαίνονται (και είναι στην πραγματικότητα) ανιαρή επανάληψη, ξανατραγούδημα γνωστού και παλιού σκοπού. Ολα αυτά τα είδαμε κιόλας στους μενσεβίκους. Η ιστορία έκανε ένα αστείο και ανάγκασε τους οπορτουνιστές μιας καθυστερημένης χώρας να προηγηθούν από τους οπορτουνιστές μιας σειράς προχωρημένων χωρών.

Αν όλοι οι ήρωες της II Διεθνούς χρεοκόπησαν και εξευτελίστηκαν στο ζήτημα της σημασίας και του ρόλου των Σοβιέτ και της Σοβιετικής εξουσίας, αν εξευτελίστηκαν πολύ «λαμπρά» και μπερδεύτηκαν σ' αυτό το ζήτημα οι αρχηγοί των τριών πολύ σπουδαίων κομμάτων που βγήκαν σήμερα από τη II Διεθνή, (δηλαδή του Γερμανικού Ανεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, του γαλλικού του Λονγκέ και του αγγλικού Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος), αν όλοι αυτοί αποδείχτηκαν σκλάβοι των προλήψεων της μικροαστικής δημοκρατίας (ολότελα στο πνεύμα των μικροαστών του 1848, που αυτοονομάζονταν «σοσιαλδημοκράτες»), αυτά όλα εμείς τα είδαμε κιόλας στο παράδειγμα των μενσεβίκων. Η ιστορία έκανε τούτο το αστείο: Στη Ρωσία του 1905 γεννήθηκαν τα Σοβιέτ, το Φλεβάρη - Οκτώβρη του 1917 τα νόθεψαν οι μενσεβίκοι, που χρεοκόπησαν γιατί ήταν ανίκανοι να καταλάβουν το ρόλο και τη σημασία τους, και τώρα σ' όλον τον κόσμο γεννήθηκε η ιδέα της σοβιετικής εξουσίας, που διαδίδεται με πρωτοφανέρωτη ταχύτητα μέσα στο προλεταριάτο όλων των χωρών, ενώ οι παλιοί ήρωες της II Διεθνούς χρεοκόπησαν επίσης παντού, επειδή είναι ανίκανοι να καταλάβουν το ρόλο και τη σημασία του Σοβιέτ, όπως και οιμενσεβίκοι μας. Η πείρα απόδειξε ότι σε μερικά πολύ ουσιαστικά ζητήματα της προλεταριακής επανάστασης όλες οι χώρες θα κάνουν αναγκαστικά ό,τι έκανε η Ρωσία.

Τη νικηφόρα τους πάλη ενάντια στην κοινοβουλευτική (στην πραγματικότητα) αστική δημοκρατία και ενάντια στους μενσεβίκους, οι μπολσεβίκοι την άρχισαν πολύ προσεχτικά και την προετοίμασαν με τρόπο κάθε άλλο παρά απλά, αντίθετα από τις γνώμες που τώρα συναντιούνται συχνά στην Ευρώπη και στην Αμερική. Στην αρχή της περιόδου που αναφέραμε, δεν καλούσαμε τις μάζες να ανατρέψουν την κυβέρνηση, αλλά εξηγούσαμε πως είναι αδύνατο να ανατραπεί χωρίς να γίνουν προκαταρκτικά οι αναγκαίες αλλαγές στη σύνθεση και στις διαθέσεις των Σοβιέτ. Δεν κηρύχναμε την αποχή από το αστικό κοινοβούλιο, από τη Συνταχτική συνέλευση, αλλά λέγαμε -- λέγαμε επίσημα, εξ ονόματος του κόμματος, από τη συνδιάσκεψη του Απρίλη 1917 του κόμματός μας -- ότι η αστική δημοκρατία με Συνταχτική είναι καλύτερη από αυτή την ίδια τη δημοκρατία χωρίς Συνταχτική και ότι η «εργατοαγροτική» σοβιετική δημοκρατία είναι καλύτερη από κάθε αστική, κοινοβουλευτική δημοκρατία. Χωρίς μια τέτοια προσεχτική, λεπτομερειακή, καλομελετημένη και μακρόχρονη προετοιμασία δε θα μπορούσαμε να καταχτήσουμε τη νίκη τον Οκτώβρη του 1917, ούτε να διατηρήσουμε αυτή τη νίκη.