Το κλείσιμο της Μακρονήσου

Ο Πλαστήρας εξαγγέλλει, 6/5/1950, το κλείσιμο της Μακρονήσου. Η λειτουργία όμως αυτού του τόπου εξορίας και μαρτυρίου θα συνεχιστεί έως το 1954.

Στις 19 Φλεβάρη 1947 αποφασίζεται από την κυβέρνηση Μαξίμου η ίδρυση του στρατοπέδου πολιτικών κρατουμένων στη Μακρόνησο, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Η Μακρόνησος, νησί έκτασης 18 χ.μ.2 περίπου, βρίσκεται σε απόσταση 5 χ.μ. από το Λαύριο, της ανατολικής ακτής Αττικής. Είναι Κοινοτική γη, και υπάγεται διοικητικά στην κοινότητα Κορυσσιάς.

Προβάλλει ως τεράστιος μακρόστενος βράχος, στο δίαυλο του Λαυρίου, με ελάχιστες συστάδες πεύκων, και θάμνους. Οι φυσικές γέφυρες της Ωραίας Ελένης, καθώς και τα ιστορικά ίχνη που σώζονται, (πρωτοελλαδικός οικισμός, θεμέλια αρχαίων κτισμάτων), είναι οι μοναδικές ενδείξεις εποικισμού του νησιού. Χρησιμοποιείται στις αρχές του αιώνα μας, σαν τόπος εξορίας αιχμαλώτων πολέμου, (1912 - 13) και αργότερα για προσωρινή διαμονή προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής.

Η Μακρόνησος άρχισε να λειτουργεί σαν Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης από τα μέσα του 1947. Εδώ συγκεντρώθηκαν:

•     Νεοσύλλεκτοι φαντάροι από διάφορες πειθαρχικές μονάδες του στρατού.
•     Αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, έφεδροι και μόνιμοι.
•     Πολιτικοί εξόριστοι (άνδρες, γυναίκες και παιδιά) από τα διάφορα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων π.χ. Άη Στράτη, Ικαρία, Λήμνο, Τρίκερι κ.α.
•     Προληπτικώς συλληφθέντες πολίτες στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού.
•     Υπόδικοι Πολιτικοί Κρατούμενοι που βρίσκονταν στις διάφορες φυλακές της χώρας και που προορίζονταν να δικαστούν από τα έκτακτα Στρατοδικεία.

Η καθημερινή ζωή των κρατουμένων ήταν αυστηρά στρατιωτική, με βάρβαρη πειθαρχεία. Δηλαδή προσκλητήρια, αναφορές, καψόνια, εγκλεισμός στα πειθαρχεία, ώρες στον ήλιο ή στη βροχή και το κρύο, βασανιστήρια, ξυλοδαρμοί και τέλος, απροσχημάτιστες δολοφονίες, με αποκορύφωμα τη μεγάλη σφαγή στο ΑΕΤΟ, το Φλεβάρη - Μάρτη του 1948. Το συσσίτιο ήταν άθλιο, το νερό ελάχιστο ή και σπάνιο, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ουσιαστικά ανύπαρκτη.

Τα στρατόπεδα της Μακρονήσου Στρατόπεδα Μακρονήσου

Η γνωριμία με τα στρατόπεδα αρχίζει από το βορρά και καταλήγει στο Νότο, όπως φαίνεται στον παρακείμενο χάρτη. Δηλαδή δεν γίνεται με τη χρονολογική σειρά που εγκαταστάθηκαν στο νησί.

Τα Στρατόπεδα από Βορρά προς Νότο είναι:

•     Το Στρατόπεδο Πειθαρχημένης Διαβίωσης των πολιτικών εξόριστων.
•     Το Β' Τάγμα Σκαπανέων (αργότερα ονομάσθηκε Β' Ειδικό Τάγμα Οπλιτών - ΒΕΤΟ). Από το θέρος του 1949 περιλάμβανε και το στρατόπεδο αναμόρφωσης πολιτικών εξόριστων που ονομαζόταν «Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Ιδιωτών» (ΕΣΑI).
•     Το Α' Τάγμα Σκαπανέων (αργότερα ονομάσθηκε Α' Ειδικό Τάγμα Οπλιτών - ΑΕΤΟ). Από το θέρος του 1949 περιλάμβανε και στρατόπεδο Αναμόρφωσης Πολιτικών Εξόριστων (ΕΣΑΙ) καθώς και το στρατόπεδο των εξόριστων γυναικών που μεταφέρθηκαν εκεί από το Τρίκκερι.
•     Το Γ' Κέντρο Παρουσιάσεως Αξιωματικών.
•     Το Γ' Κέντρο Σκαπανέων (αργότερα ονομάσθηκε Γ' Ειδικό Τάγμα Οπλιτών - ΓΕΤΟ).
•     Οι «Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών» (ΣΦΑ)

 

Τόποι εξορίας