Η καταστροφή των Ψαρών

Η καταστροφή των Ψαρών.

Σύνθεση λαϊκού ζωγράφου

(Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα)

Ο οθωμανικός στόλος επιτίθεται, 20/6/1924, στα Ψαρά -μια από τις σημαντικότερες ναυτικές βάσεις των επαναστατημένων Ελλήνων- και τα καταστρέφει ολοσχερώς.

Το 1824 ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ αποφάσισε να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με τη βοήθεια του Μεχμέτ Αλί της Αιγύπτου να καταστείλει την Επανάσταση των Ελλήνων. Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για τους Τούρκους, γιατί το εκτελεστικό σώμα της επαναστατημένης Ελλάδας ασχολούνταν με

εσωτερικές έριδες και είχε καταδικάσει τον ελληνικό στόλο σε απραξία από ανεπάρκεια πυρομαχικών και άλλων εφοδίων.

Στις 19 του Ιούνη 1824 τουρκικός στόλος (140 πολεμικά και 88 μεταγωγικά με 14 χιλιάδες άνδρες) υπό τον Χοσρέφ πασά απέπλευσε από τη Μυτιλήνη και στις 20 του Ιούνη έφτασε στις βόρειες ακτές των Ψαρών, όπου κατόρθωσαν να αποβιβάσουν αγήματα.

Στο μεταξύ, από τις 8 του Ιούνη οι Ψαριανοί υπό την πίεση των 1.200 Θεσσαλών και των 20.000 προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τα νησιά του Αιγαίου, που βρίσκονταν στο νησί, είχαν αποφασίσει να αντιτάξουν άμυνα μόνο στην ξηρά. Στις 21 του Ιούνη οι Τούρκοι προχώρησαν από τον όρμο Κάναλο προς Νότο. Οι υπερασπιστές των Ψαρών, πιστοί στο σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος», αντέταξαν ηρωική άμυνα. Οι υπερασπιστές του Φτελιού έβαλαν φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάχτηκαν μαζί με εισβολείς. Το ίδιο έκαναν και στο Παλιόκαστρο (αρχηγός τους ήταν ο Αντώνης Βραστάνος). Τέλος, οι Τούρκοι έφτασαν στην πρωτεύουσα, όπου κατέστρεψαν και λεηλάτησαν τα πάντα, κατέσφαξαν πολλούς και έφυγαν συναποκομίζοντας αιχμαλώτους και περί τα 100 μεγάλα και μεσαία πλοία. Μόνο 16 πλοία και 7 πυρπολικά (σε ένα από αυτά επέβαινε ο Κ. Κανάρης) με 3.000 περίπου Ψαριανούς και μερικούς πρόσφυγες διέφυγαν. Η ελληνική κυβέρνηση τούς όρισε προσωρινή διαμονή τη Μονεμβασία και μετά την απελευθέρωση τούς εγκατέστησε στην αρχαία Ερέτρια, σε οικισμό που ονομάστηκε Νέα Ψαρά.

Πίνακας του Ν. Γύζη για την καταστροφή των Ψαρών

Η τραγωδία των Ψαρών συγκίνησε το μαχόμενο ελληνικό έθνος. Προκάλεσε βαθιά αίσθηση και στην παγκόσμια κοινή γνώμη, της οποίας η συμπαράσταση δυνάμωσε. Πολλοί φιλέλληνες ποιητές ύμνησαν τον ηρωισμό των Ψαριανών. Ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε το περίφημο επίγραμμα:


«Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλληκάρια
Και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που 'χαν μείνει στην έρημη γη».