Γεννιέται ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς

Γεννιέται, 25/9/1906, ο μεγάλος Σοβιετικός συνθέτης Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Για το έργο του και για τη γενικότερη προσφορά του ο Σοστακόβιτς τιμήθηκε –μεταξύ άλλων- με τον τίτλο του καλλιτέχνη του Λαού της Σοβιετικής Ενωσης και ανακηρύχτηκε Ηρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας. Το έργο του συγκαταλέγεται στα κορυφαία του 20ού αιώνα.

«Εδώ στη Σοβιετική Ενωση κάθε εξειδικευμένος δημιουργός, παραγωγός, συγγραφέας, μηχανικός, συνθέτης ή οτιδήποτε άλλο, απολαμβάνει την υποστήριξη του Κόμματος και της κυβέρνησης... Οι Σοβιετικοί συνθέτες έχουν όλες τις ευκαιρίες να δώσουν μεγάλα έργα. Ουδέποτε υπήρξε άλλη εποχή ή άλλος τόπος, όπου ένας συνθέτης να μπορεί ήσυχος να γράψει μια σονάτα ή ένα κουαρτέτο, ξέροντας ότι είναι οικονομικά εξασφαλισμένος. Αυτό είναι αποτέλεσμα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη χώρα μας, αποτέλεσμα της πολιτικής του Κόμματός μας».

Το παραπάνω απόσπασμα, δημοσιευμένο το 1935, στο «Λιτερατούρνι Λενινγκράντ», ανήκει στον μεγάλο Σοβιετικό συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906-1975), από τη γέννηση του οποίου φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια. Ηγετική φυσιογνωμία στο χώρο της μουσικής ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, έγραψε 15 συμφωνίες, όπερες, μουσική για μπαλέτο, κινηματογράφο, θέατρο κλπ. Εντυπωσιάζει όχι μόνο για την αισθητική υπεροχή της γραφής του, αλλά και για τη συμμετοχή του στα κοινά, στην πολιτική ζωή, για την ενεργό δράση του στο παγκόσμιο κίνημα ειρήνης. Οπως έλεγε «ο δεσμός του καλλιτέχνη με το λαό και με την εποχή που ζει είναι η ραχοκοκαλιά κάθε πραγματικού έργου τέχνης». Παιδί της Οχτωβριανής Επανάστασης εμπνεύστηκε από τα ιδανικά της, θέτοντας τη δημιουργία του στην υπηρεσία του λαού που έχτιζε τη σοσιαλιστική κοινωνία. Για το σπουδαίο έργο του, που συγκαταλέγεται στα κορυφαία του 20ού αιώνα, τιμήθηκε με πλήθος βραβείων, ενώ ήταν ο πρώτος μουσικός που ανακηρύχτηκε Ηρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας.

Υπηρετώντας το λαό

Γεννημένος στις 25/9/1906 στην Πετρούπολη, άρχισε να σπουδάζει μουσική σε ηλικία εννέα ετών. Το 1923 αποφοίτησε από το Τμήμα Πιάνου του Ωδείου και το 1925 πήρε πτυχίο Σύνθεσης. Η Πρώτη του Συμφωνία ανέβηκε στη Μεγάλη Αίθουσα της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ στις 12/5/1926, ενώ στις 21/1/1927 τιμήθηκε με έπαινο στον Πρώτο Διεθνή Διαγωνισμό Σοπέν στη Βαρσοβία. Την ίδια χρονιά συνέθεσε ένα συμφωνικό έργο για τη δέκατη επέτειο της Οχτωβριανής Επανάστασης. Το 1928 γράφει την όπερα «Η Μύτη» και το 1929 τη μουσική της παράστασης «Ο Κοριός» του Μαγιακόφσκι καθώς και την Τρίτη Συμφωνία του («Της Πρωτομαγιάς»). Ηδη έχει εκδηλώσει το ζωηρό ενδιαφέρον του για το θέατρο Νέων Εργατών του Λένινγκραντ. Το 1931 αρχίζει το γράψιμο της όπερας «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ», ενώ υπογράφει τη μουσική της πρώτης ηχητικής σοβιετικής ταινίας «Τα Χρυσά Βουνά».

Γοητευμένος από τη δύναμη του κινηματογράφου, από τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής του καριέρας θέτει την τέχνη του στην υπηρεσία του σοβιετικού κινηματογράφου. Πάνω από 30 ταινίες μεγάλων σκηνοθετών, όπως των Κοζίντσεφ, Γιούτκεβιτς, Αρνσταμ, Ερμλέρ, Γκερασίμοφ, Ντοφτσένκο, Ροσάλι και άλλων κινηματογραφιστών, είχαν την τύχη να συνοδευτούν από τη μουσική του. Θεωρώντας ότι ο «καλλιτέχνης θα πρέπει να υπηρετεί όσο το δυνατόν το μεγαλύτερο κομμάτι του λαού» χαιρετίζει την Απόφαση της ΚΕ του Κόμματος (23/4/1932) «Για την αναδιοργάνωση των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών οργανώσεων» ως σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της σοβιετικής τέχνης, ως σημαντικό βήμα για τη συνένωση των καλλιτεχνικών δυνάμεων στην κατεύθυνση δημιουργίας μιας νέας, σοσιαλιστικής τέχνης.

Το 1934, σχεδόν ταυτόχρονα, σε Λένινγκραντ και Μόσχα, πραγματοποιούνται οι δύο πρεμιέρες της όπερας «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ», που απεικονίζει την κοινωνική οπισθοδρόμηση στην προεπαναστατική Ρωσία, εστιάζοντας κυρίως στη θέση της γυναίκας. Στα επόμενα δύο χρόνια η όπερα παίχτηκε 83 φορές στο Λένινγκραντ (συχνότητα χωρίς προηγούμενο, που μαρτυρά το μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού). Το 1936 το έργο γίνεται αντικείμενο οξείας κριτικής, μέσω άρθρου που δημοσιεύτηκε στην «Πράβντα» με τίτλο «Κακοφωνία αντί για μουσική». Παρότι οι επικρίσεις τον πλήγωσαν, ο Σοστακόβιτς συνέχισε να δουλεύει πολλές συνθέσεις ταυτόχρονα. Ολοκληρώνει την 4η Συμφωνία, συνεχίζει να γράφει μουσική για κινηματογράφο και θέατρο. Το 1937 παρουσιάζει στη Φιλαρμονική του Λένινγκραντ την 5η Συμφωνία - ένα από τα κοσμήματα της παγκόσμιας ορχηστρικής μουσικής - που έγινε δεκτή από τον σοβιετικό Τύπο με εκστατικά σχόλια. Το 1939 παρουσιάζει την 6η Συμφωνία, ενώ του απονέμεται το Παράσημο της Κόκκινης Σημαίας της Εργασίας για τη μουσική του στον κινηματογράφο. Το 1940, συνθέτει το Κουιντέτο για Πιάνο, από τα σημαντικότερα προπολεμικά έργα του, για το οποίο το 1941 του απονεμήθηκε το Βραβείο Στάλιν. «Το Βραβείο Στάλιν δεν είναι μόνο υψηλός έπαινος, είναι επίσης ένδειξη μεγάλης εμπιστοσύνης» έλεγε ο Σοστακόβιτς.

Στο πολιορκημένο Λένινγκραντ

Η επίθεση των χιτλερικών κατά της ΕΣΣΔ, το 1941, βρίσκει το συνθέτη στο Λένινγκραντ. Μετά την ανεπιτυχή του προσπάθεια να καταταγεί στα Λαϊκά Εθελοντικά Σώματα, εντάσσεται σε ένα σώμα εθελοντών πυροσβεστών και φυλάει σκοπός στη στέγη του Ωδείου, όπου συνέχισε να διδάσκει και να δίνει κοντσέρτα. Στα τέλη Ιούλη ξεκινά να γράφει τη μεγαλειώδη 7η Συμφωνία του, που την αφιερώνει στη γενέτειρά του. Στις 27 Δεκέμβρη, στο Κουίμπισεφ πλέον, όπου είχε μεταφερθεί με την οικογένειά του, μετά από επιμονή των αρχών του πολιορκημένου Λένινγκραντ, γράφει την τελευταία νότα. Η επίσημη πρεμιέρα (5/3/1942, Κουίμπισεφ) μεταδίδεται από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς ολόκληρης της χώρας, κάτι που γινόταν για τις σπουδαιότερες κυβερνητικές ανακοινώσεις. Τον Αύγουστο, πραγματοποιείται η ιστορική πρεμιέρα της 7ης στο Λένινγκραντ, όπου η παρτιτούρα μεταφέρεται με ειδικό αεροπλάνο. Για να εμπλουτισθεί η σύνθεση της μοναδικής ορχήστρας που είχε απομείνει στην πόλη, της Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας, η Στρατιωτική Διοίκηση ανακάλεσε επαγγελματίες μουσικούς από το μέτωπο. Η συναυλία κανονίστηκε για τις 9 Αυγούστου, ημερομηνία που τα χιτλερικά στρατεύματα είχαν προγραμματίσει να κυριεύσουν την πόλη. Παρά τις συνθήκες και την πείνα, η αίθουσα της Φιλαρμονικής ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Προς γενική κατάπληξη ο ήχος των κανονιοβολισμών κατασίγησε. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο διοικητής του μετώπου του Λένινγκραντ, Γκοβορόφ, είχε διατάξει το πυροβολικό να αναγκάσει τα εχθρικά πυροβολεία να σιωπήσουν... Για την 7η Συμφωνία ο Σοστακόβιτς τιμάται το 1942, για δεύτερη φορά, με το Βραβείο Στάλιν.

Το 1943 - περίοδος έντονης δημιουργικότητας - γράφει την 8η Συμφωνία, το 1945 την 9η και το 1946 το Τρίο για πιάνο, για το οποίο του απονέμεται ένα ακόμη Βραβείο Στάλιν. Λίγο αργότερα του δίνεται το Παράσημο Λένιν, ως κορυφαίου καθηγητή του Ωδείου της Μόσχας. Το 1948, του ασκείται (και σε άλλους μαζί συνθέτες) κριτική για φορμαλισμό. Την ίδια χρονιά του απονέμεται ο τίτλος του Καλλιτέχνη του Λαού της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το 1949 εκλέγεται στη Σοβιετική Επιτροπή Ειρήνης: συμμετέχει σε συνέδρια, κάνει φλογερές ομιλίες και αρθρογραφεί ενάντια στους πολεμοκάπηλους εχθρούς της ανθρωπότητας. Γίνεται ένα από τα πιο ενεργά μέλη του παγκοσμίου κινήματος ειρήνης. Το 1950 του απονέμεται ένα ακόμη Βραβείο Στάλιν για τη μουσική του στην ταινία «Η πτώση του Βερολίνου» και για το ορατόριο «Το τραγούδι των δασών». Το 1953 κάνουν πρεμιέρα πολλά σημαντικά έργα του - ανάμεσά τους και η 10η Συμφωνία. Στις 14/10/1954, πραγματοποιείται η αμερικάνικη πρεμιέρα της 10ης Συμφωνίας, από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, με διευθυντή τον Δημήτρη Μητρόπουλο.

Με την ανώτατη διάκριση

Το 1955 για τρίτη φορά εκλέγεται στο Ανώτατο Σοβιέτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ παρουσιάζεται ένα από τα σπουδαιότερα έργα του, το Πρώτο Κοντσέρτο για βιολί, με σολίστ τον μοναδικό Νταβίντ Οϊστραχ. Το 1956, γιορτάζονται τα 50χρονά του και του απονέμεται το Παράσημο Λένιν. Το 1958 τιμάται με το Βραβείο Λένιν για την 11η Συμφωνία του, αφιερωμένη στην Επανάσταση του 1905. Το 1960, η κομματική οργάνωση του Συνδικάτου Συνθετών κάνει δεκτό τον Σοστακόβιτς ως δόκιμο μέλος του ΚΚΣΕ, στο οποίο εντάχθηκε το 1961, χρονιά που ολοκλήρωσε και την αφιερωμένη στο Λένιν 12η Συμφωνία του. Το 1962 ανακηρύσσεται για πρώτη φορά υποψήφιος για το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ και το 1963 εκλέγεται επίτιμο μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσικής της Ουνέσκο. Την ίδια χρονιά επιστρέφει στη σκηνή η «Λαίδη Μάκβεθ» με το νέο τίτλο «Κατερίνα Ισμαΐλοβα». Το 1966, επανεκλέγεται στο Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Με εντολή του προεδρείου, ο Σοστακόβιτς γίνεται ο πρώτος μουσικός στον οποίο απονέμεται ο τίτλος του Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας, για τις ξεχωριστές του υπηρεσίες στη σοβιετική μουσική. «Είμαι ευτυχισμένος που το ταπεινό μου έργο κρίθηκε άξιο του υψηλότερου τίτλου της χώρας και είμαι αποφασισμένος να φανώ αντάξιος του τίτλου αυτού. Χρωστώ μεγάλη ευγνωμοσύνη στο Κόμμα και την κυβέρνησή μας για τη φροντίδα και την υποστήριξη με την οποία περιβάλλουν τη μουσική μας» δήλωνε ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς στην «Πράβντα» (25/10/1966). Την ίδια χρονιά, που τα εξηντάχρονά του γιορτάζονταν με εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο και παρουσιάζεται η 13η Συμφωνία του, ο συνθέτης παθαίνει σοβαρή καρδιακή προσβολή. Το 1967, παρά την κακή υγεία του, γράφει μεταξύ άλλων το Δεύτερο Κοντσέρτο για βιολί, το συμφωνικό ποίημα «Οχτώβρης», το πρελούδιο «Στη μνήμη των ηρώων του Στάλινγκραντ». Δύο χρόνια μετά παρουσιάζει τη 14η Συμφωνία και το 1972 την τελευταία, 15η Συμφωνία. Ο συνθέτης «έφυγε» από τη ζωή στις 9 Αυγούστου 1975.

Ντμίτρι Σοστακόβιτς

Πεθαίνει Ντμίτρι Σοστακόβιτς