Διαγράφονται οι Π. Πουλιόπουλος και Π. Γιατσόπουλος

Με απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ διαγράφονται, 27/9/1927, από το Κόμμα οι ηγέτες της φραξιονιστικής ομάδας των «λικβινταριστών» Πουλιόπουλος και Γιατσόπουλος. Η διαγραφή τους έγινε ύστερα από την επιμονή τους να συνεχίζουν και να εντείνουν την αντικομματική διασπαστική τους δράση και την ανοιχτή πια υιοθέτηση από τη μεριά τους των θέσεων της τροτσκιστικής - ζηνοβιεφικής αντιπολίτευσης στη Σοβιετική Ένωση.

Τον Ιούνη του 1927 ο Παντελής Πουλιόπουλος και ο Παστίας Γιατσόπουλος - και οι δύο είχαν διατελέσει και Γραμματείς του ΚΚΕ - κυκλοφόρησαν ανοιχτά ένα φυλλάδιο που το τιτλοφορούσαν «Νέο Ξεκίνημα». Στο φυλλάδιο αυτό δημοσίευαν ένα «γράμμα στα μέλη του ΚΚΕ» κι ένα «Γράμμα στη Διοίκηση του ΚΚΕ», όπου εξέθεταν τις απόψεις τους για την κατάσταση στο Κόμμα και τη διέξοδο από την κρίση που αυτοί πρότειναν. Ταυτόχρονα άρχισαν «να οργανώνουν τους οπαδούς της αντιπολίτευσης μέσα στο κόμμα. Ιδιαίτερα την οργάνωση του Πειραιά που έχουν την πλειοψηφία». Εκείνη την περίοδο το ΚΚΕ είχε οξύτατη αντίθεση και με την ομάδα των αρχειομαρξιστών που είχε αποσπαστεί από τις γραμμές του και αντιμετώπιζε το ΚΚΕ με ακραίες αντικομμουνιστικές πρακτικές (ατομική τρομοκρατία, ξύλο, επιθέσεις στα κομματικά γραφεία και στις κομματικές συγκεντρώσεις, προσωπικό κουτσομπολιό κ.ο.κ.). Κι όλα αυτά στο όνομα του κομμουνισμού. Ενα νέο στοιχείο στη δράση των αρχειομαρξιστών την περίοδο που εξετάζουμε, είναι ότι η οργάνωση αυτή, αναπτύσσει δράση στα συνδικάτα και επιχειρεί να αμφισβητήσει την επιρροή του ΚΚΕ.

Στις 17 Απρίλη του 1927 ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει ανοιχτή έκκληση του ΠΓ του ΚΚΕ προς τους εργάτες αρχειομαρξιστές, τους οποίους και καλεί να εγκαταλείψουν την οργάνωσή τους και να επιστρέψουν στο Κόμμα. Η έκκληση αυτή αλλά και η γενικότερη στάση του Κόμματος φαίνεται ότι είχαν αντίκτυπο. Μια ομάδα από το «ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ», που διαφωνούσε με την τακτική της ηγεσίας του, αποσπάστηκε απ' αυτό και εκδήλωσε τη διάθεση επιστροφής στο ΚΚΕ. Η ομάδα αυτή ονομάστηκε «Τρίτη κατάσταση» και στη συνδιάσκεψή της τον Ιούνη του 1927 αποφάσισε κατά πλειοψηφία την προσχώρηση στο Κόμμα. Ετσι ξεκίνησαν συζητήσεις με την κομματική ηγεσία για τους όρους επιστροφής, που όμως γρήγορα πέρασαν στο περιθώριο λόγω της νέας εσωκομματικής κρίσης. Γράφει ο Δ. Λιβιεράτος: «Ενώ συνεχίζονταν οι συζητήσεις για την προσχώρηση, οι Πουλιόπουλος-Γιατσόπουλος αυτόν τον Ιούνιο, κυκλοφόρησαν ένα φύλλο που το τιτλοφόρησαν "Νέο ξεκίνημα", προς όλα τα μέλη του Κόμματος... Ετσι σταμάτησαν οι συζητήσεις με τα μέλη της "Τρίτης κατάστασης" και άρχισε σ' όλο το κόμμα, αλλά και έξω απ' αυτό η σύγκρουση αντιπολίτευσης-ηγεσίας του Κόμματος. Η ρήξη ήταν πια ανοιχτή και το χάσμα δεν μπορούσε να κλείσει».

Οι Πουλιόπουλος και Γιατσόπουλος στο «Νέο Ξεκίνημα» αιτιολογούσαν την αντικομματική τους δράση αναφέροντας: την «έλλειψη ενός ηγετικού πυρήνα από συντρόφους που να έχουν μια μαρξιστική κατάρτιση και πολιτική ικανότητα να προσαρμόσουν τις κομμουνιστικές αρχές στις συγκεκριμένες συνθήκες». Την «απαρχής κακή ποιοτική σύνθεση του Κόμματος», τη «δυσαναλογία του αυθόρμητου κινήματος των μαζών, που αριστεροποιούνται από τις αντικειμενικές συνθήκες, προς τις ελαττωματικότητες και ανεπάρκειες του Κόμματος».

Και πρόσθεταν ότι: «Καθήκον των Ελλήνων κομμουνιστών είναι να καταπιαστούν πρώτιστα με την αντιμετώπιση εκείνων των όρων της κρίσης του κινήματος, στους οποίους μπορούν να επιδράσουν με τη συνειδητή τους προσπάθεια».

Το ΠΓ για να αντιμετωπίσει την κατάσταση, εξέδωσε μιαν αναλυτική απόφαση - απάντηση που δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» της 6.7.1927. Κατηγορεί, μεταξύ άλλων την ομάδα Πουλιόπουλου ότι με τις θεωρίες της διαλύει το κόμμα και δεν αφήνει να πραγματοποιηθεί το σύνθημα για τα 5.000 μέλη που είχε βάλει το 3ο Συνέδριο, ότι εμποδίζει την επιστροφή των μελών της «Τρίτης Κατάστασης» κι ότι επιτίθενται κατά της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Και η απόφαση καταλήγει: «Το Πολιτικό Γραφείο καλεί τα μέλη του Κόμματος να αντιδράσουν εναντίον της βλαβερής αυτής ομάδος, να καταδικάσουν ομόθυμα τις φραξιονιστικές της εκκλήσεις και όλες της τις αρχές, διότι μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο είναι δυνατό να προστατευτεί το Κόμμα εναντίον τάσεων, οι οποίες εν τω συνόλω των δεν είναι δυνατό παρά να χαρακτηριστούν ως τάσεις διαλυτικές του ΚΚΕ και του επαναστατικού κινήματος»

Οπως ήταν φυσικό η εσωκομματική πάλη συνεχίστηκε, ο φραξιονισμός οργίαζε και η λύση του προβλήματος όλο και περισσότερο απαιτούσε το μέτρο της διάσπασης. Οι Πουλιόπουλος και Γιατσόπουλος διαγράφονται από το Κόμμα με απόφαση του ΠΓ που δημοσιεύτηκε στο «Ρ» στις 25/9/1927. Ομως στο πλευρό της αντιπολίτευσης πέρασαν και οι κεντριστές με αποτέλεσμα, το Σεπτέμβρη του 1927 να παραιτηθούν από το Πολιτικό Γραφείο - δημοσιοποιώντας τη διαφωνία τους - οι Σ. Μάξιμος, Κ. Σκλάβος και Τ. Χαΐνογλου. Στις 4 Νοέμβρη 1927 οι αντιπολιτευόμενοι και οι κεντριστές εμφανίζονται με κοινές θέσεις σαν «Ενωμένη Αντιπολίτευση». Από τα μέλη του ΠΓ και της ΚΕ του 3ου Συνεδρίου, υπογράφουν οι Σεραφείμ Μάξιμος, Κώστας Σκλάβος, Τάσος Χαΐνογλου, Βασίλης Νικολινάκος, Π. Χατζησταύρος, Γρηγόρης Παπανικολάου. Οι τρεις πρώτοι ήταν μέλη του Πολιτικού Γραφείου. Ο πρώτος και τρίτος επίσης βουλευτές του Κόμματος. Μαζί υπογράφουν οι Παντελής Πουλιόπουλος και Παστίας Γιατσόπουλος. Η διάσπαση έχει ολοκληρωθεί. Τα ίδια, όμως συμβαίνουν και διεθνώς αφού το Δεκέμβρη του 1927 διαγράφονται τελικά από το μπολσεβίκικο κόμμα οι Τρότσκι, Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ.

Στις 27.12 το ΠΓ στέλνει ανοιχτό γράμμα προς τους κεντριστές και τους καλεί να διαχωρίσουν τη θέση τους από την αντιπολίτευση και να δουλέψουν μέσα στο Κόμμα. Απάντηση από μέρους τους δεν υπήρξε. Το Γενάρη του 1928, η «Ενωμένη Αντιπολίτευση» βρίσκεται έξω πια από το ΚΚΕ και συγκεντρώνεται γύρω από το περιοδικό «ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ» που κυκλοφόρησε εκείνο το μήνα.

Η υπόθεση της αντιπολίτευσης έκλεισε τυπικά για το ΚΚΕ με τις αποφάσεις που έλαβε η Β΄ ολομέλεια της ΚΕ του που συνήλθε στις 15.2.1928 και, ανάμεσα στα άλλα, απάλλαξε τους κεντριστές από κάθε κομματικό αξίωμα. Το Κόμμα είχε δεχτεί ισχυρότατο κλονισμό απ' όσα είχαν διαδραματιστεί γεγονός που αποδεικνύεται αν λάβει κανείς υπόψη του και μόνο το γεγονός ότι μεταξύ 3ου και 4ου Συνεδρίου βρέθηκαν εκτός Κόμματος τα 8 από τα 17 μέλη της ΚΕ που είχαν εκλεγεί στο 3ο Συνέδριο. Η ζημιά που είχε προκληθεί στο Κόμμα από την εσωκομματική κρίση φάνηκε και στα εκλογικά αποτελέσματα των εκλογών του 1928, τα οποία παραθέσαμε πιο πριν. Ετσι το Κόμμα εξουθενωμένο, αδυνατισμένο και βαριά τραυματισμένο οδηγήθηκε στο 4ο Συνέδριό του.