Περί σταλινισμού και αντισταλινισμού…

 

Ευσύνοπτες διευκρινίσεις - επισημάνσεις για μια άγονη, παρελκυστική και επικίνδυνη διαμάχη - Του Δημήτρη Πατέλη

 «Σταλινικός και ο Βαζιούλιν!»… αναφώνησε στέλεχος της αριστεράς, μετά από εκτεταμένη συζήτηση (με διερμηνεία) με τον μεγάλο Σοβιετικό φιλόσοφο Βίκτορα Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν¹ στη Μόσχα κατά την δεκαετία 1990… «Εντυπωσιάστηκα! –συνέχισε- εξαιρετικός μαρξιστής φιλόσοφος, κομμουνιστής-μπολσεβίκος, αλλά σταλινικός»… -Από πού το συμπέρανες αυτό; -τον ρώτησα.

Η απάντηση ήταν αποστομωτική: «Τόσες ώρες συζητήσαμε και δεν έβρισε τον Στάλιν ούτε μια φορά!». Άρα, βάσει αυτής της σοφίας, πας μη καθυβρίζων τον Στάλιν και τα παραφυάδας αυτού ανά πάσα στιγμή = «σταλινικός»… Εδώ η διαλεκτική της συγκεκριμένης ανάλυσης της συγκεκριμένης κατάστασης απογειώνεται… Ακόμα θυμάμαι το στοχαστικό μειδίαμα του δασκάλου μου για την κατάσταση/κατάντια της αριστερής διανόησης…

Ο ίδιος ο όρος «σταλινισμός» δεν είναι επιστημονικός μαρξιστικός. Το ίδιο ισχύει και για τον όρο «προσοπολατρία», ιδιαίτερα δημοφιλή μετά το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ και την «Περί της προσωπολατρίας και των συνεπειών της» εισήγηση που εκφώνησε ο Νικίτα Χρουστσόφ (25.2.1956). Ο χαρακτηρισμός μιας ολόκληρης ιστορικής εποχής της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της πρακτικής του διεθνούς επαναστατικού κινήματος με το όνομα ενός ηγέτη, παραπέμπει σε ιδεοκρατική μεταφυσική αντίληψη της ιστορίας, ως δήθεν απότοκης της βούλησης/ιδιοτροπίας ενός ατόμου-προσώπου. Επιπλέον, τροφοδοτεί αμφίδρομα δύο οπαδικές, μεταφυσικές και μάλλον θρησκευτικές – θεολογικές αντιλήψεις της ιστορίας: αυτήν της «προσωπολατρίας», την αγιογραφική – θεοποιητική και την δαιμονολογική, ενισχυόμενες με τελετουργίες και εξαρτημένα αντανακλαστικά κατανυκτικών μνημοσύνων (για απολεσθέντα «παράδεισο») και πανηγυρικών αναθεμάτων-εξορκισμών (για την απαλλαγή από μια «κόλαση»). Αμφότερες οι ως άνω προσεγγίσεις αμβλύνουν και τελικά εξαλείφουν την ορθολογική, νηφάλια, επιστημονική, διαλεκτική αντίληψη της λογικής της ιστορίας, της ιστορικής νομοτέλειας ανάπτυξης της κοινωνίας ως ολότητας, συμπεριλαμβανομένου του γίγνεσθαι της παγκόσμιας επαναστατικής διαδικασίας, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και του ρόλου του υποκειμένου σε αυτήν (συλλογικού και ατομικού-προσωπικότητας).

Επιπλέον, υπό τον όρο «σταλινισμός», η αστική προπαγάνδα, στο πνεύμα της «θεωρίας των 2 άκρων» και των περί «ολοκληρωτισμού» ιδεολογημάτων, ταυτίζει συλλήβδην το σύνολο του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος και την οικοδόμηση του πρώιμου σοσιαλισμού με τον φασισμό και τον ναζισμό. Ταυτίζουν χονδροειδώς τον Στάλιν (και κάθε κομμουνιστή ηγέτη) με τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι κ.λπ. Επιδιώκουν έτσι να αμαυρώσουν την θριαμβευτική πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και την ίδια την αντιφασιστική νίκη της ΕΣΣΔ υπό την ηγεσία του Στάλιν. Πηγές έμπνευσης του σύγχρονου «αντισταλινισμού», είναι τα ιδεολογήματα του φιλελευθερισμού-νεοφιλελευθερισμού, της δεξιάς σοσιαλδημοκρατίας της Β΄ Διεθνούς, των ποικίλων εκδοχών οπαδών του Τρότσκι, του αλήστου μνήμης «ανανεωτικού» ευρωκομμουνισμού, εκδοχών του νεομαρξισμού, του τον Σολτζενίτσιν κ.ο.κ. Εδώ γίνεται εμφανής η κοινή μεθοδολογία δεξιού αναθεωρητικού «αντισταλινισμού» και δογματικού-σεχταριστικού «σταλινισμού». Πρόκειται για την «θεωρία» της προσωπολατρίας αντεστραμμένη. Ο πάνσοφος, αλάθητος κ.λπ. «πατερούλης», «ηγέτης των λαών» με την «εσαεί σωστή γραμμή» μεταστρέφεται απλώς σε αιμοσταγή, αδίστακτο, δολοφόνο, εγκληματία κ.λπ. ενώ η όλη ιστορία της ΕΣΣΔ παρουσιάζεται σαν προϊόν βουλητικής δραστηριότητας του ίδιου (ή και του περίγυρού του) με βάση κάποιο μοντέλο (ίδιο ή διαφορετικό με αυτό των Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν).

Σήμερα οι αμαχητί νικητές του ψυχρού πολέμου και νυν εκφραστές του άξονα της «Νέας Τάξης», οι ναζί της εποχής μας, πασχίζουν να εμπεδώσουν με πλύση εγκεφάλων στους λαούς ένα ύπουλο ιδεολόγημα, με την μορφή της εξίσωσης: Ναζισμός = σοσιαλισμός-κομμουνισμός = ΕΣΣΔ = “Ολοκληρωτισμός”, Μαρξ = Λένιν = Στάλιν = Χίτλερ, κ.ο.κ…. Για να ακυρώσουν την ελπίδα που τροφοδότησε η Οκτωβριανή Επανάσταση, η Αντιφασιστική Νίκη, συνολικά οι Πρώιμες Σοσιαλιστικές Επαναστάσεις του 20ου αιώνα, και κυρίως: για να αποτρέψουν τις επικείμενες μεγαλειώδεις Επαναστάσεις του 21ου αι. που θα σημάνουν το τέλος τους… Πασχίζουν να μας πείσουν να ξεχάσουμε κάθε ιδέα αγώνα για αξιοπρέπεια, για την απαλλαγή της ανθρωπότητας από την εκμετάλλευση και την καταπίεση, διότι δήθεν αυτή οδηγεί σε «δικτατορίες» και «ολοκληρωτισμούς» ίδιους με του Χίτλερ… Πασχίζουν να μας πείσουν ότι η κτηνωδία του «παγκοσμιοποιημένου» ιμπεριαλισμού των πολυεθνικών είναι μονόδρομος για την ανθρωπότητα… Πασχίζουν να μας πείσουν ότι ο μόνος «ρεαλιστικός» τρόπος ζωής είναι η εθελοδουλία… Η εμμονή τους αυτή, εντείνεται όσο οξύνεται η παγκόσμια οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της, όσο κλιμακώνονται οι αναταγωνισμοί και οι συρράξεις ενώ πλησιάζει ο κίνδυνος ολοκληρωτικής παγκόσμιας ανάφλεξης, όσο αποκαλύπτεται η φονική ανεπάρκεια της κεφαλαιοκρατίας μπροστά στην πανδημία του COVID-19, όσο οι κρατούντες τρέμουν για κάθε ενδεχόμενο ριζοσπαστικοποίησης, εξεγερσιακής συστράτευσης και επαναστατικοποίησης των καταπιεσμένων που κινείται εκτός ευνουχισμένων σχημάτων και μηχανισμών με προδιαγραφές διαχείρισης-εκτόνωσης κρίσεων.

Η προπαγάνδα των αστών είναι αποτελεσματική, μιας και κάποιοι δεν μπορούν να ανεχθούν την παραμικρή αναφορά στα παραπάνω νομοτελή ιστορικά γεγονότα, εντός των οποίων, στο πλαίσιο της διαπλοκής δέσμης εσωτερικών και εξωτερικών, διεθνών και παγκόσμιων αντιφάσεων εκτυλίσσεται η δράση του συλλογικού υποκειμένου της επανάστασης, στην οποία εντάσσεται και η αντιφατική μεν αλλά τεράστια συμβολή του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκων)-Κ.Κ.Σ.Ε. και του Στάλιν². Η παραδοχή αυτού του ιστορικά τεκμηριωμένου γεγονότος, δεν συνεπάγεται και άκριτη-μεταφυσική απολυτοποίηση της «εσαεί αλάνθαστης και απόλυτα αληθούς» σκέψης, κάθε λέξης και πράξης του μεγάλου ηγέτη σε όλες της εκφάνσεις της. Αυτό θα σήμαινε γελοιογραφική, ανιστορική και αντιεπιστημονική κακοποίηση της εν λόγω ιστορικής προσωπικότητας, του κομμουνιστικού κινήματος και της υπόθεσης της επανάστασης και του σοσιαλισμού-κομμουνισμού εν γένει.

Πληθώρα αποχαρακτηρισμένων αρχείων μυστικών υπηρεσιών διαφόρων χωρών καταδεικνύει ότι οι αρχές του κεφαλαίου ήταν ανεκτικές σε εκδοχές «αριστερών» αντιλήψεων και τάσεων, αρκεί αυτές να εγγράφονταν στο πλαίσιο κάποιας εκδοχής «αντισταλινισμού» και αντισοβιετισμού! Πολιτική, τους καρπούς της οποίας δρέπουμε μέχρι σήμερα σε κύκλους της «θεσμικής διανόησης» και ιδιαίτερα στα Πανεπιστήμια… Εάν σε αυτά προστεθεί και η αδρά επιδοτούμενη από το καθεστώς προπαγάνδα, η ιδεολογική κατεργασία συνειδήσεων (και υποσυνείδητου) μέσω των μηχανισμών της επίσημης αστικής «επιστήμης» και της παιδείας/εκπαίδευσης, καθώς και η συστηματική πλύση εγκεφάλων από τη βιομηχανία των αστικών ΜΜΕ στο πνεύμα των παραπάνω αντιδραστικών ιδεολογημάτων – δογμάτων, η βλάβη μπορεί να καταστεί ανήκεστος. Υπέρ της τελευταίας συνηγορούν σφόδρα και οι «καμένοι» εγκέφαλοι συνιστωσών της αριστεράς, από το πεδίο πρόσληψης των οποίων έχει προ πολλού εκλείψει κάθε ίχνος μαρξιστικής (επιστημονικής, ορθολογικής, διαλεκτικής) προσέγγισης των εν λόγω προβλημάτων, μέσω αυτοματοποιημένης πάγιας ενεργοποίησης φραγμών σε επίπεδο εξαρτημένων αντανακλαστικών…

1 Για το έργο του Β. Α. Βαζιούλιν, βλ. Διεθνής Σχολή «Λογική της Ιστορίας».

2 Βλ. σχετικά: Η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο πρώιμος σοσιαλισμός στη Λογική της Ιστορίας. Ζητήματα επαναστατικής θεωρίας, μεθοδολογίας και πρακτικής. Αθήνα, ΚΨΜ, 2017.

ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ