Πέτρος Κόκκαλης, πρωτοπόρος επιστήμονας και επαναστάτης

Ο Πέτρος Κόκκαλης στο βουνό με τον ΔΣΕ «Εμένα με χειρούργησε ένας άγιος που λεγόταν Κόκκαλης»

Γιατρός που τίμησε την επιστήμη του όσο λίγοι, πρωτοπόρος της χειρουργικής, μέγας ανθρωπιστής, ακούραστος λαϊκός αγωνιστής, αληθινός κομμουνιστής, μπαρουτοκαπνισμένος επαναστάτης, υπηρέτησε το λαό και το συνάνθρωπο μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του.

«Κλίνε για λίγο Ελλάδα το γόνυ και γύρε τις σημαίες σου μεσίστιες. Ένα μεγάλο παιδί Σου έπαψε να ζει. Και σεις που δουλεύετε στις φάμπρικες ή στον κάμπο. Και σεις που σκυμμένοι πάνω στα βιβλία προσπαθείτε να γνωρίσετε τα μυστικά της ζωής, σταματήστε μια στιγμή. Σήμερα πέθανε ένας μεγάλος ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Έπαψε να χτυπά η καρδιά που έκλεισε μέσα της, Εσένα Πατρίδα, όλους τους καημούς και τους πόθους του βασανισμένου σου λαού. Πέθανε ο Πέτρος Κόκκαλης. Ο επιστήμονας, που και μακριά από τα χώματά Σου Σε δόξαζε και Σε τιμούσε. Ο αγωνιστής, που μέχρι την τελευταία του πνοή πάλευε για τη Ζωή και την Ευτυχία. Ενός λεπτού σιγή για τον Πέτρο Κόκκαλη πού πέθανε».

Έτσι τον αποχαιρετούσε το περιοδικό των πολιτικών προσφύγων «Πυρσός», που τυπωνόταν στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, στις 15 του Γενάρη 1962. Όταν η μεγάλη καρδιά του Πέτρου Κόκκαλη, που μέχρι τότε «ανάσαινε» για την επιστήμη και τον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση του ανθρώπου, έπαψε να χτυπά.

Ο Πέτρος Κόκκαλης γεννήθηκε στη Λιβαδειά στις 18 του Σεπτέμβρη 1896 και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ο παππούς του ήταν δημοδιδάσκαλος και ο πατέρας του εκπαιδευτικός, διευθυντής Γυμνασίου. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, στο Βερολίνο (1913 – 1914) και στην Ελβετία (1915 - 1919) απ’ όπου πήρε το πτυχίο του και το διδακτορικό του τίτλο. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Γερμανία, στο Μόναχο (1919-1928), όπου άσκησε το ιατρικό του λειτούργημα ως βοηθός του διάσημου Γερμανού Καθηγητή Ερνστ Φέρντιναντ Σάουερμπρουχ  .

Στα 1929  επιστρέφει στην Ελλάδα και γίνεται υφηγητής της Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και το 1930  Διευθυντής της Κλινικής Αθηνών, ενώ μέχρι το 1935 διευθύνει το νοσοκομείο «Ελπίς».

Το 1935 απέκτησε τον τίτλο του Καθηγητή της Ιατρικής και ανέλαβε τη Διεύθυνση της Γ' Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», όπου και παρέμεινε μέχρι το 1940. Ως Καθηγητής στην Έδρα της Χειρουργικής Ανατομίας διεύθυνε ταυτόχρονα και την Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου της Αθήνας.

Στα 1940, ο Καθηγητής της Χειρουργικής Πέτρος Κόκκαλης βρίσκεται εθελοντής στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, από τη θέση του χειρουργού στα Χειρουργεία του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου. Η φασιστική και ναζιστική κατοχή τον βρήκαν στις γνωστές του θέσεις: στα νοσοκομεία, στα αμφιθέατρα της διδασκαλίας, στις αίθουσες των χειρουργείων.

Ο Πέτρος Κόκκαλης ανήκε εξ ορισμού στην αστική τάξη. Δεν ανήκε όμως σ’ αυτή η συνείδηση και η αξιοπρέπειά του, ο πατριωτισμός του και η πίστη του στους ανθρώπους και στις αξίες της επιστήμης και του πολιτισμού. Γρήγορα θα στραφεί στο λαό και στους αγώνες του. Ως αποτέλεσμα της επιλογής του αυτής, στα 1942, απομακρύνεται απ’ όλες τις επιφανείς θέσεις που είχε καταλάβει, εξακολουθεί όμως να ασκεί ιδιωτικά την Ιατρική. Στα 1944 γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Βγαίνει στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελλάδα, ως μέλος της ΠΕΕΑ έως την Απελευθέρωση.

                                                Ο Πέτρος Κόκκαλης φοιτητής

Η αστική άρχουσα τάξη δεν του συχώρεσε ποτέ την αλλαγή «στρατοπέδου». Μετά τη Βάρκιζα διώκεται ανηλεώς. Το 1947, όντας στέλεχος του ΚΚΕ, φεύγει στη Γαλλία εξαιτίας προβλημάτων υγείας. Επιστρέφει σύντομα στα ελεύθερα βουνά και στις τάξεις του ΔΣΕ. Ήταν ο πρωτοπόρος στην οργάνωση της υγειονομικής περίθαλψης στο ΔΣΕ και ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά στελέχη, όντας υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Παιδείας, παράλληλα χειρουργώντας ο ίδιος στην πρώτη γραμμή των μαχών.

Ο Πέτρος Κόκκαλης οργάνωσε τη σωτηρία των παιδιών των ελεύθερων περιοχών, την περίοδο που η βασίλισσα Φρειδερίκη τα άρπαζε και τα έκλεινε στις παιδουπόλεις. Διαχειρίστηκε αυτό το μεγάλο ζήτημα και μετά το πέρασμα των δυνάμεων του ΔΣΕ στις Λαϊκές Δημοκρατίες, συνεχίζοντας ταυτόχρονα τη λαμπρή επιστημονική του σταδιοδρομία, ειδικά στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου και θα τιμηθεί με το παράσημο «Λάβαρο της Εργασίας», μια από τις πλέον τιμητικές διακρίσεις της χώρας.

Ήταν μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης και πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Επαναπατρισμού τον πολιτικών προσφύγων. Πέθανε από καρδιακή προσβολή την ώρα της εργασίας του, στις 15 του Γενάρη 1962. 

Έγραφε ο Πέτρος Κόκκαλης στα 1956, σε άρθρο του στο περιοδικό του ΚΚΕ "Νέος Κόσμος", για το «πώς θα μπορέσει να αντιδράσει αποτελεσματικά ο επιστημονικός κόσμος, την ώρα τούτη που τα ιδρύματα αλώνονται από αντιδραστικές κατευθύνσεις…»: «Να συνειδητοποιήσει κάθε επιστήμονας τις μεγάλες ευθύνες που έχει σήμερα μέσα στις βαθιές κοινωνικές εξελίξεις που είναι στενά συνδεμένες με τις επιστημονικές επιτεύξεις. (…) Κανένας επιστήμονας δεν μπορεί να ισχυριστεί σήμερα, την εποχή της τόσο φανερής και οξείας αντιπαράθεσης των δύο αντίθετων ιδεολογιών, ότι δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία της ενεργητικής του τοποθέτησης απέναντι στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα».

Μάρτυρες για το πώς και πόσο το αντιλήφτηκε ο ίδιος υπήρξε η πορεία του και οι πράξεις του. Υπάρχουν όμως και καταγεγραμμένες μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν, που συνεργάστηκαν μαζί του πάνω από το χειρουργικό τραπέζι, που διδάχτηκαν απ’ αυτόν στα αμφιθέατρα ή στο βουνό, που γιατρεύτηκαν οι πληγές τους και αποκαταστάθηκαν από τα επιδέξια χέρια του. 

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι όλοι όσοι γνώρισαν από κοντά τον Κόκκαλη μιλούν γι’ αυτόν με τον ίδιο θαυμασμό και εκφράζονται με τα ίδια ακριβώς λόγια για την απλότητα του και για την αγάπη του προς το λαό. Μερικές τέτοιες μαρτυρίες μεταφέρουμε από το βιβλίο της Κατίνας Τέντα – Λατίφη «Πέτρος Σ. Κόκκαλης – Βιωματική βιογραφία» (έκδοση Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2011).

«Έπαιρνε λεφτά μόνον απ’ τους πλούσιους…»

                                Στην αγκαλιά των παιδιών (Τσεχοσλοβακία, 1948)

Δρ Αντώνης Μούγιας, χειρουργός. Γνώριζε τον Κόκκαλη από το 1934. Όταν έδωσε τη μαρτυρία του, το 2005, ήταν 97 ετών:

«(…) Τον Κόκκαλη για να τον βοηθήσεις έπρεπε να σκέφτεσαι το λαό. Αυτός έζησε για τον κόσμο. Ο Κόκκαλης ήταν πατριώτης, με μια λέξη υπέρ-πατριώτης. Αυτό! Δεν χωράει άλλη λέξη και ευτύχησε να εξυπηρετήσει τον κόσμο. Ο λαός ήξερε ότι υπήρχε ένας μεγάλος επιστήμονας που ενδιαφερόταν για αυτόν, γι’ αυτό και εκυνηγήθη αργότερα. Αυτό και τίποτε άλλο…

Έπαιρνε λεφτά μόνον απ’ τους πλούσιους και τα έδινε στην Εθνική Αλληλεγγύη. Αυτό το ξέραμε όλοι, ότι τα λεφτά αυτά δεν τα κρατούσε για τον ίδιο αλλά τα κρατούσε για τις ανάγκες του αγώνος, για την περίθαλψη των τραυματιών και των αρρώστων…

Και σ’ εμάς αυτό έλεγε συνέχεια: «να κάνετε το καλό, θα το βρείτε από το λαό… να βοηθάτε, να περιθάλπτετε όλους όσους έχουν ανάγκη, να μην κοιτάζετε πού ανήκουν πολιτικά, να μην τον διαχωρίζετε το λαό». Ήταν τόσο φιλολαϊκός, τους φρόντιζε όλους ανεξαρτήτως των πεποιθήσεών τους και μας μάθαινε να μην πληρωνόμαστε από τον κόσμο, ποτέ καμία αμοιβή δεν παίρναμε. «Την αμοιβή σας -μας έλεγε- την καταγράφει ο λαός με την αγάπη του», έλεγε δηλ. το αντίθετο από αυτό που μας μάθαιναν μερικοί άλλοι, να πληρωνόμαστε καλά. Εμείς ακολουθούσαμε τον Κόκκαλη, δεν παίρναμε καθόλου λεφτά, δωρεάν φροντίζαμε τον κόσμο, τους τραυματίες γιατί ήμασταν στην Εθνική Αλληλεγγύη και στο ΕΑΜ των γιατρών. Σ’ αυτό το σημείο ο Κόκκαλης ήταν κάθετος, δεν σήκωνε κουβέντα. (…)»

Κατά τη βράβευσή του με το "Λάβαρο της Εργασίας" στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία

«Θα μπορούσε να ήταν στο Κάιρο…και να ζει πλουσιοπάροχα»

Ο Σταμάτης Κρητικάς που συνάντησε τον Κόκκαλη στο βουνό θυμάται:

«Όταν έφυγε από την Αθήνα εγκατέλειψε μια τεράστια πελατεία. Συναναστρεφετο την υψηλή κοινωνία των λογίων και προσκαλείτο στα μεγάλα σαλόνια των Αθηνών. Αφού χειρούργησε το Γεώργιο Βλάχο, στο γραφείο του οποίου ανέβαιναν και έπεφταν κυβερνήσεις. Θα μπορούσε να ήταν στο Κάιρο σαν περιζήτητος στην Μ. Ανατολή και να ζει πλουσιοπάροχα. Αυτός όμως αποφάσισε ότι η θέση του ήταν στη μαχόμενη Ελλάδα, ανεξάρτητα από την επικρατούσα αβεβαιότητα. Αναρωτιέμαι αν κανείς κατάλαβε την προσφορά αυτού του ανθρώπου. Εκείνος πίστευε ότι, όταν η Πατρίδα είναι σκλάβα, δε δικαιούσαι να ευημερείς. Πίστη με έργα, με πράξη  και όχι με μεγάλες κουβέντες».

«…Ο Κόκκαλης το 1939 είχε δύο αυτοκίνητα, όταν σε όλη την Ελλάδα υπήρχαν μόνο 15.000 αυτοκίνητα…και ξαφνικά αυτός βρέθηκε με τους αριστερούς και μάλιστα μέλος του ΚΚΕ!»

Μιλάει για τον Κόκκαλη ο Δημήτρης Λαζαρίδης, χειρουργός το 1943 στο Νοσοκομείο του ΕΛΑΣ στο Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας:

«Μετά τα Δεκεμβριανά βρήκαν ευκαιρία οι Χίτες και οι άλλοι να λένε και να κάνουν ό,τι ήθελαν. Μέχρι και μορφινομανή τον αποκάλεσαν, επειδή πολύ παλιά είχε στο ιατρείο του ένα μπουκαλάκι μορφίνης που χρησιμοποιούσε στις πρωτοποριακές επεμβάσεις του στους ασθενείς. Απίστευτο μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν θέλει να εκδικηθεί. Γιατί περί εκδικήσεως επρόκειτο. Εκδίκηση φοβερή σε όλο το μεγαλείο της επειδή ο Κόκκαλης τους αιφνιδίασε. Αυτός που ανήκε όχι στη μεσοαστική, αλλά στη μεγαλοαστική τάξη -ο Κόκκαλης το 1939 είχε δύο αυτοκίνητα, όταν σε όλη την Ελλάδα υπήρχαν μόνο 15.000 αυτοκίνητα-, αυτός που ο Κανελλόπουλος τον είχε καλέσει να τον κάνει υπουργό και ξαφνικά αυτός βρέθηκε με τους αριστερούς και μάλιστα μέλος του ΚΚΕ!

Αυτό δεν μπορούσαν να του το συγχωρήσουν ποτέ και κοιτούσαν πώς να τον εκδικηθούν. Μπορεί ο Κόκκαλης να ήταν πολύ αγαπητός στους ασθενείς και γενικά στον κόσμο, στους φοιτητές και στους στενούς συνεργάτες, αλλά στους μεγάλους χειρουργούς δεν ήταν καθόλου αγαπητός γιατί απείχε απ’ αυτούς παρασάγγας. Όταν συνεδρίαζε η Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία και παρευρισκόταν ο Κόκκαλης οι άλλοι λιποθυμούσαν, τόσο φοβόντουσαν τις παρεμβάσεις του. Όταν έκαναν λάθη τούς ειρωνευόταν, δεν μπορούσαν να τον αντικρούσουν, τόση πολλή γνώση είχε».

                                      Στο καθήκον, πάντα πιστός (εδώ, στη ΓΛΔ)

«Το ’χω καμάρι να λέω ότι με εγχείρησε ο Κόκκαλης»

Η μαχήτρια του ΔΣΕ Παρθένα Μάργαρη τραυματίστηκε σε μάχη από αυτόματο όπλο στην κοιλιά, η σφαίρα της είχε κόψει το έντερο. Ο Κόκκαλης, που ήταν τότε υπουργός της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, τη χειρούργησε δυο φορές πάνω στα θρανία του σχολείου του χωριού.

«Δεν μπόρεσα να καταλάβω -λέει - πώς ένας υπουργός με τόσες ευθύνες, πώς τα πρόφταινε να βρίσκεται παντού και να χειρουργεί. Και πώς μπορούσε μέσα σ’ εκείνον τον χαλασμό με τους τόσους τραυματίες που κατέκλυσαν το «Χειρουργείο» του Πισοδερίου κι ο στρατός να πλησιάζει, πώς μπορούσε να διατηρεί την ψυχραιμία του και να δείχνει τρυφερότητα σε μας τους τραυματίες. Εγώ τώρα, συνεχίζει, όταν πηγαίνω στους γιατρούς και βλέπουν το τραύμα μου το χω καμάρι να λέω ότι με εγχείρησε ο Κόκκαλης. Και να δεις πώς συγκεντρώνονται να το δουν. Μου κάνει εντύπωση που τον έχουν ακουστά και μιλάνε μπροστά μου γι’ αυτόν, ποιος ήταν, ότι σπούδασε στη Γερμανία και τι μεγάλος χειρουργός ήταν. Απ' αυτούς τα έμαθα κι εγώ, δεν τα ήξερα αυτά».

«…Εμένα με χειρούργησε ένας άγιος που λεγόταν Κόκκαλης»

Το 1948, αν και υπουργός, ο Πέτρος Κόκκαλης χειρουργούσε παντού όπου τον καλούσαν. Κάτω από τρομερά αντίξοες συνθήκες έκανε θαύματα. Κάποιες από τις περιπτώσεις ακούγονται σαν απίστευτες. Όπως η περίπτωση  της μαχήτριας του ΔΣΕ Ασημίνας Καρκάνη, που τραυματίστηκε στα βουνά των Αγράφων τον Απρίλη του 1948, σε μάχη με τον κυβερνητικό στρατό. Η αφήγησή της είναι συγκλονιστική:

«Στο χωριό Αγραφα τραυματίστηκα ταυτόχρονα σε δύο μέρη: στη σπονδυλική στήλη η σφαίρα μπήκε από τη μία πλευρά και βγήκε από την άλλη, τραυματίζοντας τρεις σπονδύλους, με διαπέρασε δηλαδή οριζόντια στη μέση. Την ίδια στιγμή έσκασε και ένας όλμος και με χτύπησε στους γοφούς και στα χέρια, ακόμα μου βγαίνουν μικρά θραύσματα κάθε τόσο. αλλά το σοβαρό ήταν στο αυτί που κρεμόταν, το θραύσμα πέρασε μέσα στο στόμα.

Όταν με είδαν τραυματισμένη φώναξαν οι αντάρτες: «γρήγορα, γρήγορα να προφτάσουμε τον Κόκκαλη πριν φύγει». Περνούσε και κατευθυνόταν προς το χωριό Πόρτα. Εγώ όταν το άκουσα είπα, πάει, τώρα θα πεθάνω». Δεν είχε ακόμη ξημερώσει, ήθελε καναδυό ώρες για να φέξει. Με σήκωσαν και με πήγαν σε μια σπηλιά όπου ήταν και άλλοι τραυματίες. Ήρθε ο Κόκκαλης και ζήτησε να με αφήσουν κάτω στο στόμιο της σπηλιάς, πάνω στο χώμα γιατί μέσα ήταν εντελώς σκοτάδι. 

                                         1944. Στο βήμα του Εθν. Συμβουλίου

(…)Πρώτα άρχισε από το αυτί που κρεμόταν, «είναι πολύ σοβαρό», είπε. Όλη η εγχείρηση έγινε μέσα από το στόμα. Είχε βάλει όλο το χέρι του μέσα. Μπορώ να πω πως πιο πολύ πονούσα από το τράβηγμα που μου έκανε κι εγώ μούγκριζα πως δεν αντέχω, θα πεθάνω. «Λίγο ακόμη», μου έλεγε, «κάνε υπομονή, λίγο ακόμη θέλω να σε κάνω κούκλα, είσαι νέα κι όμορφη και δεν πρέπει να έχεις ραφές». Πάλευε πολλή ώρα,δεν έβλεπε και καλά εκεί στο στόμιο της σπηλιάς, πάνω στο χώμα και χωρίς κανένα παυσίπονο. Έβγαλε από μέσα ένα κομμάτι θραύσμα, είχε σταματήσει στη γνάθο και μου το έδειξε, «αυτό πάρ’το να το κρατήσεις», μου είπε, και το έχω ακόμη. Μου έβγαλε κι ένα μικρό λίπωμα, αυτό μπορεί να ήταν από το 1945 όταν οι φασίστες με είχαν δείρει πολύ στο πρόσωπο.

Όταν άρχισε να σκάει ο ήλιος, παρά την πυκνή ομίχλη, με γύρισε προς το φως να κάνει τη ραφή. Κι από μέσα έραβε κι απ έξω δεν φαίνεται τίποτα μόνο πίσω από το αριστερό αυτί. σύρριζα υπάρχει ένα σημάδι. «Είσαι νέα κοπέλα», μου έλεγε, «και τώρα είσαι κούκλα». «Ας είναι να ζήσει», έλεγαν γύρω μου, «κι ας μην είναι κούκλα».

Ύστερα με γύρισε μπρούμυτα και μόλις είδε τα τραύματα είπε: «Πω, πω τι γίνεται εδώ πέρα. Τρεις σπόνδυλοι πειραγμένοι». «Και πώς θα ζήσω εγώ», είπα μέσα μου, γιατί δεν μπορούσα να μιλήσω, «ανάπηρη θα μείνω, πάει!»

Πώς έπαιρνε τα κομμάτια και τα συμμάζευε και τα καθάριζε και τα τακτοποιούσε είναι απίστευτο. Τι έκανε; Εγώ δεν ξέρω. Πάντως ανακουφίστηκα. Άκουσα όταν τελείωσε που έδινε εντολές στους νοσοκόμους, ο ένας ήταν από την Παλιοβραχιά της Ευρυτανίας κι ο άλλος απ τον Κίσσαβο, και τους έλεγε τι πρέπει να κάνουν. Πριν φύγει απ' τ' Άγραφα ξαναπέρασε και με είδε. «Είσαι τώρα», μου έλεγε, «μια χαρά». Εγώ τον ευχαριστούσα κουνώντας το κεφάλι μου.

Μετά έφυγε και δεν τον ξαναείδα ποτέ. «Αργυρώ», μου έλεγαν oι συναγωνιστές μου, «ήθελες πολύ να ζήσεις και είχες την τύχη να βρούμε τον Κόκκαλη».

                                             Πέτρος Κόκκαλης (1896-1962)

Και η Ασημίνα Καρκάνη συνεχίζει:

«Τον Ιούλιο του 1949 με έπιασε ο στρατός και πέρασα από φυλακές και στρατόπεδα στην Καλαμπάκα, στα Τρίκαλα, στη Λάρισα και μετά από το στρατοδικείο κατέληξα το 1951 στις φυλακές Αβέρωφ. Συνομιλούσαμε με άλλες αντάρτισσες φυλακισμένες και δεν λέγεται τι καλά λόγια άκουγα για τον Κόκκαλη. «Εμένα μ’ έσωσε ο Κόκκαλης», «εμένα με χειρούργησε ένας άγιος που λεγόταν Κόκκαλης», όλο τέτοια άκουγα. Οι ιστορίες του είναι ατελείωτες και αξέχαστες. Εγώ το λέω πάντα όταν καμιά φορά πάω στο γιατρό και βλέπουν τις εγχειρήσεις, γιατί στη σπονδυλική μου στήλη υπάρχει ένα κοίλωμα, «ας είναι καλά ο Κόκκαλης, αλλιώς θα ήμουν τελειωμένη», τους λέω. «Ποιος Κόκκαλης;» με ρωτάνε, «ο Σωκράτης;» Δεν καταλαβαίνουν τα σχετικά με τον Εμφύλιο, είναι νέοι. «Ο πατέρας του Σωκράτη», τους απαντάω με νεύρο».

«Ο Ζαχαριάδης έλεγε: "αν ο Κόκκαλης ήταν στην Ελλάδα, έπρεπε να ήταν πρωθυπουργός. Θα ήταν ο καλύτερος απ’ όλους"»

Ο Μήτσος Κατσής (1925-2007), Διοικητής Τάγματος του ΔΣΕ, πολιτικός μηχανικός και συγγραφέας της 6τομης έκδοσης με τίτλο Το ημερολόγιο ενός αντάρτη του ΔΣΕ, 1946-1949, θυμάται:

«Κάποια στιγμή μέσα από τους καπνούς διακρίνουμε να έρχονται τέσσερις άντρες, οι δύο πήγαιναν μπροστά και οι άλλοι πίσω. Φτάνουν οι πρώτοι, ήταν σύνδεσμοι.

―Βρε. τι γίνετ’ εδώ; Πανηγύρι έχετε ή πόλεμο;

―Και τα δύο, πετάχτηκε ο Τσεκούρας. Και πανηγύρι έχουμε και πόλεμο κάνουμε.

―Κοιτάξτε, έρχονται δύο υπουργοί, ο Κόκκαλης κι ο Πορφυρογένης.

―Δύο υπουργοί εδώ στην πρώτη-πρώτη γραμμή της φωτιάς; Απίστευτα πράγματα! Πρωτόγνωρα!

Έφτασαν. Ντυμένοι κι οι δύο από πάνω ως κάτω στρατιωτικά. Δίκοχο, αμπέχονο και στάγιερ κρεμασμένο. Βλέπετε ήρθαν στην πρώτη γραμμή. Τα παιδιά του λόχου, όταν τους είδαν, γλίστρησαν απ τις θέσεις τους -βουρ όλοι- να τους χαιρετήσουν. Αυτοί είδαν που χορεύαμε και συγκινήθηκαν.


Μας χαιρέτησαν όλους έναν-έναν και μας συγχάρηκαν για το θάρρος. Αυτό εμάς μας ενθουσίασε και ξαναπιάσαμε το χορό. Μπροστά-μπροστά ο Κόκκαλης, ύστερα ο Πορφυρογένης και καμιά σαρανταριά εμείς. Άρχισαν οι Εβρίτες: «Μια κόρη όμορφη, μια γαλανομάτα, όταν πλέκει και υφαίνει, την καρδιά μου τη μαραίνει». Και τραγούδι και ζητωκραυγές και θραύσματα ανάμεσα μας. Τι να πω; Ύστερα πιάσαμε το «Σαράντα παλικάρια από τη Λειβαδιά». Τότε είδαμε τον Κόκκαλη που έβγαλε το μαντίλι του και σκούπισε τα δάκρυα. Ε, συγκινηθήκαμε όλοι.

Πώς, με τι λόγια να πεις τι γίγαντας ήταν ο Κόκκαλης; Αφού και οι άλλοι υπουργοί τον σέβονταν. Οι σύνδεσμοι έλεγαν μακάρι να συνοδεύουμε τον Κόκκαλη, τον Πορφυρογένη, και δυο-τρεις άλλους, γιατί ήταν ευγενικοί και απλοί. Ο Ζαχαριάδης έλεγε: «αν ο Κόκκαλης ήταν στην Ελλάδα, έπρεπε να ήταν πρωθυπουργός. Θα ήταν ο καλύτερος απ’ όλους».


«Τη ζωή του την νιώθαμε παράλληλη με του Τσε Γκεβάρα…»

Ο χειρουργός ουρολόγος Παναγιώτης Καπράλος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν γνώρισε από κοντά τον Κόκκαλη:

«Το 1966 που ήμουν φοιτητής η παρουσία του στον κύκλο μας ήταν πολύ έντονη, αποτελούσε για μας ένα ορόσημο. Υπήρχαν φοιτητές που τον ήξεραν -ακουστά βέβαια- πολύ καλά και τον γνώριζαν και σε μας τους υπόλοιπους. Τη ζωή του την νιώθαμε παράλληλη με του Τσε Γκεβάρα, τόσο πολύ δυνατή. Ξέραμε ότι ήταν ο πρώτος που είχε κάνει πνευμονεκτομή, ο πρώτος που είχε κάνει περικαρδιοεκτομή. Μιλάμε για επαναστάτη της ιατρικής και ο επαναστάτης αυτός αποδείχθηκε και επαναστάτης στη ζωή.

Το ότι βγήκε ο Κόκκαλης ν’ αγωνιστεί για το κοινωνικό καλό πέρα από την ηθική της ιατρικής και για την ηθική της κοινωνίας, αποτελεί για εμάς καταπληκτικό μάθημα… Για όλα αυτά νομίζω ότι η γενιά η δικιά μας τουλάχιστον, του οφείλει μεγάλο χρέος. Αναφέρομαι στα χρόνια 1966-1975, εμείς φοιτητές της 4ης γενιάς μετά τον Κόκκαλη, ας πούμε τον κουβαλάγαμε  μαζί μας…»

ΣΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΟΚΚΑΛΗ

Την άνοιξη θα φυτρώσει το σιτάρι,
θα λούζονται τα δέντρα μας στο φως,
κι όπως θα κόβουμε το βράδυ το ψωμί,
κι όπως θα ανοίγουμε το δειλινό,
τα πορτοκάλια
θα έχουν μια γεύση πιο βαθιά, πιο δίκαιη, πιο ακατάλυτη,
γιατί στη Γη που φύτρωσαν κοιμάται πια,
από χτες,
ένα κομμάτι από την ξενιτεμένη Ελλάδα.

Τάσος Λειβαδίτης

Η μικρή αυτή αναφορά έγινε στη μνήμη του, με αφορμή τα 55 χρόνια από το θάνατό του. Όμως κανένα αφιέρωμα και καμιά αναφορά, όσο κι αν είναι μεγάλα, δεν μπορούν να αποδώσουν την οφειλόμενη τιμή. Το βάδισμα στους δρόμους που άνοιξε και μπροστάρης  βάδισε ο Πέτρος Κόκκαλης, στη ζωή και στον αγώνα, η ανυποχώρητη στάση μπροστά στην κοινωνική αδικία, μπροστά στην ταξική εκμετάλλευση, είναι ίσως η μόνη «αντάξια πληρωμή», η ξόφληση του χρέους μας απέναντι στον σπουδαίο αυτό άνθρωπο και τις γενιές αγωνιστών, που προηγήθηκαν και ακολούθησαν, απέναντι  στον ίδιο τον προορισμό του ανθρώπου.

 Οικοδόμος

Πέτρος Κόκκαλης

Πέτρος Κόκκαλης

Η υγειονομική υπηρεσία του Δ.Σ.Εστο Βίτσι