Τι είναι η λεγόμενη αντικυκλική κρατική πολιτική;

Αναπόσπαστο στοιχείο του καπιταλισμού είναι η περιοδική εκδήλωση κρίσεων, δηλαδή περιόδων που η οικονομική δραστηριότητα, αντί να αυξάνεται, όπως κάνει συνήθως στον καπιταλισμό, μειώνεται. Η αστική οικονομική σκέψη αναφέρεται σ' αυτό το φαινόμενο ως ο «επιχειρηματικός κύκλος».

Η περίοδος ακριβώς πριν την εκδήλωση μιας κρίσης χαρακτηρίζεται, απ' την αστική σκέψη, ως περίοδος «υπερθέρμανσης» της οικονομίας. Η οικονομική δραστηριότητα θεωρείται πως είναι «υψηλότερη» απ' αυτήν που θα έπρεπε. Αντίθετα, η περίοδος μετά χαρακτηρίζεται ως περίοδος «ύφεσης», ως περίοδος που η οικονομική δραστηριότητα βρίσκεται σε επίπεδα χαμηλότερα από τα κανονικά. Η «κρίση» είναι η -συνήθως σύντομη- περίοδος που η οικονομική δραστηριότητα μειώνεται απότομα, ενώ χαρακτηρίζεται από χρεοκοπίες επιχειρήσεων, χρηματιστηριακή κατάρρευση κ.ά.

Οι κρίσεις -η αστική σκέψη αποφεύγει τη χρήση της λέξης κρίση και τις αποκαλεί υφέσεις φωτίζοντας τη «φυσιολογικότητά» τους μέσα στον καπιταλισμό- έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην αστική κοινωνία. Οι ίδιοι οι αστοί αντιλαμβάνονται πως οι κρίσεις καταστρέφουν ένα κομμάτι του κεφαλαίου, παράγουν κοινωνική αναταραχή και δυσκολεύουν την εύρυθμη λειτουργία του καπιταλισμού.

Έτσι, ένας από τους στόχους της αστικής πολιτικής είναι η αντιμετώπιση των κρίσεων.

Η «αντικυκλική πολιτική» του αστικού κράτους είναι, στην ουσία της, η εναλλαγή του μείγματος διαχείρισης (περιοριστικό - επεκτατικό) με τέτοιον τρόπο ώστε να περιορίζεται ο «επιχειρηματικός κύκλος», να περιορίζεται ή να αμβλύνεται η εκδήλωση της κρίσης.

Η αντικυκλική πολιτική τελικά συνίσταται σε μια κρατική οικονομική πολιτική, που γίνεται πιο περιοριστική σε φάση «υπερθέρμανσης» της οικονομίας -ωθώντας την οικονομία προς τα κάτω και περιορίζοντας την περαιτέρω αύξησή της- ενώ γυρνάει σε επεκτατική στη φάση της ύφεσης, προκειμένου να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα και να επιταχύνει την ανάπτυξη. Ουσιαστικά, η αντικυκλική πολιτική θεωρείται πως «αμβλύνει» τις οικονομικές διακυμάνσεις που χαρακτηρίζουν τον καπιταλιστικό κύκλο και πως η απόλυτα επιτυχημένη αντικυκλική πολιτική μπορεί να αντιμετωπίσει πλήρως τον κύκλο της κρίσης.

Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική.

Η κρίση του καπιταλισμού είναι αποτέλεσμα της όξυνσης των αντιθέσεών του, αποτέλεσμα της ίδιας της συσσώρευσης και για το λόγο αυτό καμιά κρατική παρέμβαση δεν μπορεί να «θεραπεύσει τον καπιταλισμό» από την εκδήλωση κρίσεων. Αντιθέτως η κρατική παρέμβαση μπορεί ίσως να καθυστερήσει την εμφάνιση της κρίσης, αλλά με τίμημα τη διόγκωση των αντιθέσεων, οδηγώντας σε βαθύτερη κρίση όταν τελικά αυτή εκδηλωθεί. Για παράδειγμα, η χρηματοδότηση της οικονομίας ως μέσο «τόνωσής» της αυξάνει τον όγκο των επενδύσεων και της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, ενώ τα περιοριστικά μέτρα μειώνουν την κερδοφορία, δυσχεραίνοντας την αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Παρά την όποια κρατική παρέμβαση ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός συνεχίζεται, οι νομοτέλειες της εκμετάλλευσης, του ανταγωνισμού και της συσσώρευσης συνεχίζουν να λειτουργούν, συνεπώς η κρίση αναπόφευκτα θα εξελιχθεί. Η πείρα αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Στις σημερινές συνθήκες «ύφεσης», η αντικυκλική πολιτική παίρνει το πρόταγμα του περισσότερου κράτους, της περισσότερο επεκτατικής πολιτικής που θα αναλάβει να «τραβήξει την οικονομία» στην ανάπτυξη.

Δεν είναι τυχαίο πως η «φιλελεύθερη» ΝΔ, που γενικά είναι οπαδός του «ελάχιστου κράτους», στις σημερινές συνθήκες υλοποιεί ένα εκτεταμένο επεκτατικό πρόγραμμα στήριξης της καπιταλιστικής οικονομίας, στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής της ΕΕ. Άξονας του προγράμματος αυτού είναι η λεγόμενη πράσινη «ψηφιακή μετάβαση», το περιβόητο «Πράσινο Νew Deal» της ΕΕ και των ΗΠΑ, που προβλέπει εκτεταμένες επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια και στον ψηφιακό μετασχηματισμό ως μέσο αντιμετώπισης της κρίσης. Η κατεύθυνση αυτή συνυπογράφεται από τον ΣΥΡΙΖΑ και από όλα τα αστικά κόμματα και συγκαλύπτει τον αντιλαϊκό χαρακτήρα της πράσινης - ψηφιακής λύσης, συγκαλύπτει το πανάκριβο ρεύμα των ΑΠΕ, την καταστροφή των βουνών, την αξιοποίηση της ψηφιοποίησης για να προχωρήσουν βίαιες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις υπέρ του κεφαλαίου, την ψηφιακή καταστολή που είναι δεμένη με τη συγκεκριμένη λύση.

Ο ΣΥΡΙΖΑ από τη μεριά του εμφανίζεται να ασκεί κριτική στη ΝΔ. Αφ' ενός πως ο ίδιος είναι αποτελεσματικότερος διαχειριστής ενός επεκτατικού πακέτου, γιατί η ΝΔ δεν «το πιστεύει», αφ' ετέρου γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ θα «πιέσει» την ΕΕ για μεγαλύτερο επεκτατικό πακέτο.

Η αντιπαράθεση αυτή είναι ψευδεπίγραφη πρώτα απ' όλα γιατί η αντικυκλική πολιτική έχει όρια και κυρίως δεν αναιρεί την κρίση, ούτε μπορεί να τροφοδοτεί εσαεί την ανάπτυξη. Οι σημερινές δαπάνες αυξάνουν το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο που θα πρέπει να καταστραφεί όταν εκδηλωθεί η κρίση. Ήδη το κρατικό χρέος υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ. Η δυνατότητα νέων πακέτων χρηματοδότησης που θα αμβλύνουν τις συνέπειες δεν είναι απεριόριστη.

Κυρίως, όμως, η αντιπαράθεση αυτή είναι ψευδεπίγραφη για τον λαό. Η κρατική πολιτική, επεκτατική ή περιοριστική, αφορά την αναπαραγωγή του κεφαλαίου, όχι το λαϊκό εισόδημα. Η κερδοφορία του κεφαλαίου χρειάζεται συνεχώς την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, ενώ οι δαπάνες της επεκτατικής πολιτικής θα βαρύνουν αποκλειστικά τους εργαζόμενους. Το καπιταλιστικό κράτος είναι ακριβώς αυτό. Καπιταλιστικό. Στην υπηρεσία των ομίλων. Κανένα κράτος στον καπιταλισμό δεν είναι φιλολαϊκό, η ισχυρή «κρατική παρέμβαση» ισχυροποιεί τον συλλογικό καπιταλιστή. Ο οπορτουνισμός και η σοσιαλδημοκρατία προσπαθούν να καλλιεργήσουν την αντίληψη πως το κράτος -που το προβάλλουν ως ουδέτερο- μπορεί να είναι δυνητικά καλύτερο για τον λαό. Στόχος αυτής της πολιτικής θέσης είναι να ρυμουλκήσει λαϊκές δυνάμεις «κάτω από μια ξένη σημαία» αλλαγής του μείγματος διαχείρισης, που μπορεί να ωφελεί τη μία ή την άλλη μερίδα του κεφαλαίου. Η συζήτηση, λοιπόν, για το ποιο κράτος και ποια αστική κυβέρνηση είναι καλύτερη, για το ποια πολιτική είναι περισσότερο ή λιγότερο αντικυκλική, είναι συζήτηση μακριά από τα εργατικά - λαϊκά συμφέροντα.