Ο ΕΠΟΝίτικος Τύπος

(...) Με τη Νέα Γενιά, που ήταν και το όργανο του ΚΣ της ΕΠΟΝ και έβγαινε στις αρχές του Μάρτη του 1943, κυκλοφορούσαν από τις επονίτικες οργανώσεις δεκάδες άλλες εφημερίδες. Λίγες από αυτές τυπωμένες, οι περισσότερες στον πολύγραφο και πολλές γραμμένες με το χέρι. Νεολαιίστικες εφημερίδες, που έφερναν στο κίνημα της Αντίστασης την ηρωική δράση της νεολαίας σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας. (...)

Τα επονίτικα έντυπα είναι γιομάτα από τα αγωνιστικά ρεπορτάζ των διαδηλώσεων. Από την αδιάκοπη καθημερινή πάλη για την επιβίωση. Μέσα σ' αυτά περνά σ' όλο του το μεγαλείο ο τιτάνιος αγώνας του Κόκκινου Στρατού για να συντρίψει τη φοβερή χιτλερική μηχανή. Υπάρχουν σ' αυτά χρονογραφήματα. Και πολλά τραγούδια της Αντίστασης.

Οι εφημερίδες μας τότε, όσο μικρές κι αν ήταν, δεν βρίσκονταν ποτέ έξω από την καθημερινή, αγωνιστική πραγματικότητα. (...)

Πώς μπορείς γράφοντας για τον επονίτικο Τύπο της Αθήνας να μη θυμηθείς τη θαρραλέα υφαντουργίνα (την Ελευθερία) που τις πυρωμένες μέρες του '44, αψηφώντας τα μπλόκα και το άγριο κυνηγητό που είχαν εξαπολύσει οι γερμανοτσολιάδες, περνούσε και τα πιο δύσκολα περάσματα για να φέρει στις οργανώσεις της ΕΠΟΝ το φύλλο της εφημερίδας μας: ΤΑ ΝΙΑΤΑ ή το ΡΑΔΙΟ - ΕΠΟΝ, που ειδικά τους τελευταίους μήνες, το καλοκαίρι του '44, κυκλοφορούσε κάθε πρωί μέσα στην καρδιά της πρωτεύουσας;

Αθελα το ένα πρόσωπο φέρνει το άλλο. Ο ένας συναγωνιστής θυμίζει του άλλου τη βοήθεια. Ηταν ένα ξανθό γεροδεμένο παλικάρι, επονίτης της ΕΠΟΝ Σπουδαστών, αυτός που μας τροφοδοτούσε τρεις φορές τη βδομάδα πολύτιμο υλικό και μάλιστα από «πρώτο χέρι». Μέσα από τη «φωλιά του λύκου», το Αθηναϊκό Πρακτορείο που ήταν στα χέρια των Γερμανοϊταλών. (...)

Πολύτιμο, κι όσο θα περνούνε τα χρόνια πιο πολύτιμο θάναι το υλικό, κυρίως σε αφίσες χρωματιστές, που έβγαλε η ΕΠΟΝ της Αθήνας το καλοκαίρι του '44. Μια καθημερινή σχεδόν παραγωγή που γινόταν σε όλες τις φάσεις, από το σκάλισμα στο «λινόλεουμ», ως το τύπωμα με τα χέρια. Αφίσες μεγάλων διαστάσεων με μοναδικά σχέδια. Δεν είχαμε πιεστήρια. Αλλά τα δυνατά χέρια ενός οικοδόμου είχαν τότε αναλάβει και τύπωναν, πίσω από τη ΒΙΟ, σ' ένα δωματιάκι, υλικό που το περισσότερο χάθηκε και που μερικά που σώθηκαν αποτελούνε ντοκουμέντα της λευτεριάς που θα μπούνε στα μουσεία μας.

* * *

Στην επέτειο της ίδρυσης της ΕΠΟΝ, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από άρθρο του Νίκου Καραντηνού - που διετέλεσε αρχισυντάκτης της «Νέας Γενιάς» και από το 1974 έως το θάνατό του δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» - το οποίο γράφτηκε στα 36 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ (25/2/1979).

Η ΕΠΟΝ ιδρύθηκε από την Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας και άλλες εννέα οργανώσεις νεολαίας, οι οποίες και αυτοδιαλύθηκαν. Με αυτόν τον τρόπο, η ίδρυση της ΕΠΟΝ συνδέθηκε με την αρνητική απόφαση αυτοδιάλυσης της ΟΚΝΕ, η οποία σταμάτησε την αυτοτελή της δράση μετά από 21 χρόνια ηρωικής πορείας.

Η ΕΠΟΝ ανέπτυξε πλούσια και ηρωική απελευθερωτική δράση, έδωσε στη νεολαία άφταστα πρότυπα αυτοθυσίας και λαϊκής αλληλεγγύης. Στις παραμονές της απελευθέρωσης αριθμούσε περίπου 600.000 μέλη, ενώ 32.00 ήταν οι ΕΠΟΝίτες οι οποίοι πολέμησαν μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες έπεσαν ηρωικά στις διαδηλώσεις, στις μάχες με τους κατακτητές και τους ταγματασφαλίτες, στα χιτλερικά στρατόπεδα και στα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Πολύ σημαντική και επίκαιρη ήταν η δράση της ΕΠΟΝ ενάντια στα ναρκωτικά, για την ανάπτυξη του μαζικού λαϊκού αθλητισμού, για τη μόρφωση των νέων, η συμβολή της στην καλλιτεχνική και γενικότερη πολιτιστική δημιουργία, στην ψυχαγωγία της νεολαίας. Οργάνωσε επίσης και καθοδήγησε το παιδικό κίνημα, τα Αετόπουλα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΠΟΝ δεν έδρασε μόνο στη διάρκεια της Κατοχής αλλά και μετά από αυτή. Για αρκετά χρόνια μάλιστα μετά τη διάλυση της ΕΠΟΝ με απόφαση του Πρωτοδικείου της Αθήνας στις 28/2/1947, οι ΕΠΟΝίτες έδρασαν στις σκληρές συνθήκες της παρανομίας και μέχρι τη δεκαετία του 1950.

• Βλ. περισσότερα:

- «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 - 1939», τόμ. Β1 και Β2, «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 179-182 και 332-336 αντίστοιχα.

- «Νέα Γενιά. Συλλογή φύλλων σε φωτογραφική ανατύπωση», «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2007 - 2008 (2 τόμοι).