Εξήντα χρόνια από τη δολοφονία των νεολαίων αγωνιστών

 

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΕΡΠΙΝΙΩΤΗΣ - ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΕΛΔΕΜΙΡΗΣ

Φέτος συμπληρώνονται εξήντα χρόνια από τις δολοφονίες δύο νέων αγωνιστών, στελεχών της ΕΔΑ, του Στέφανου Βελδεμίρη στη Θεσσαλονίκη και του στρατιώτη Διονύση Κερπινιώτη στο χωριό Δεμίρι της Αρκαδίας. Ηταν η περίοδος πριν από τις εκλογές του 1961, που χαρακτηρίστηκαν εκλογές «βίας και νοθείας», από την τρομοκρατική επιχείρηση νόθευσης του λαϊκού φρονήματος και το όργιο τρομοκρατίας που προηγήθηκε από το στρατό, τη χωροφυλακή, τα ΤΕΑ, την ΚΥΠ και άλλους μηχανισμούς.

«Οι εκλογές έγιναν με πλήρη κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού υπέρ της ΕΡΕ. Επιθέσεις δέχονταν οπαδοί, ψηφοφόροι και υποψήφιοι του ΠΑΜΕ (σ.σ. Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδας - ο συνδυασμός μέσα από τον οποίο συμμετείχε η ΕΔΑ στις εκλογές του '61) από τις πολιτικές, αστυνομικές και στρατιωτικές αρχές.

Οι "παρακρατικές" οργανώσεις της εποχής κατέστρεψαν κομματικά γραφεία, τυπογραφεία και άλλες εγκαταστάσεις της ΕΔΑ. Μόνο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου καταγγέλθηκαν από τον Τύπο 319 περιπτώσεις επιθέσεων εναντίον ατόμων, κατά τις οποίες "οι κακοποιήσεις έγιναν αποκλειστικώς ή με τη συμμετοχή διαφόρων τραμπούκων. Απ' αυτές, στις 253 περιπτώσεις, οι τραμπούκοι ήταν "άγνωστοι" (μασκοφόροι κ.λπ.).

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δολοφονήθηκαν από όργανα της αστυνομίας και του στρατού δύο στελέχη της Νεολαίας ΕΔΑ, ο Στέφανος Βελδεμίρης στον Επτάλοφο Θεσσαλονίκης (26 Οκτώβρη) και ο στρατιώτης Διονύσης Κερπινιώτης (29 Οκτώβρη) στο εκλογικό κέντρο του χωριού Δεμίρι Αρκαδίας. Πέρα από την ωμή βία, υπήρξε και εκτεταμένη νοθεία. Καταγράφηκαν ως ψηφίσαντες και άνθρωποι που είχαν πεθάνει...» (Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949 - 1968, σελ. 459).

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δολοφονήθηκαν οι δύο νεολαίοι, που προστέθηκαν στον κατάλογο των αγωνιστών που υπερασπίστηκαν με συνέπεια τα ιδανικά τους, έχοντας ήδη ζήσει και τα προηγούμενα χρόνια τις διώξεις και εκτελέσεις κομμουνιστών.

Την Κυριακή των εκλογών, στις 29 Οκτώβρη 1961, ο 24χρονος στρατιώτης Διονύσης Κερπινιώτης, στέλεχος της ΕΔΑ, πέφτει νεκρός με τραύμα στο κεφάλι, στο εκλογικό κέντρο του χωριού Δεμίρι της Αρκαδίας, και ο θάνατός του παρουσιάστηκε σαν αυτοκτονία.

«Μη σταματήσεις ποτέ αυτό που αρχίσαμε»

Τρεις μέρες πριν από τις εκλογές δολοφονείται στους Αμπελόκηπους, στην οδό Φιλιππουπόλεως, ο Στέφανος Βελδεμίρης, μέλος της Επιτροπής Πόλης της Νεολαίας της ΕΔΑ στη Θεσσαλονίκη, την ώρα που μαζί με τον συναγωνιστή του Μόρφη Στεφούδη πετούσαν στο δρόμο προκηρύξεις.

«Ο Στέφανος ήταν κομμουνιστής. Είχε βαθιά ιδεολογική πίστη και προσπαθούσε να την κάνει πράξη με τους καθημερινούς του αγώνες», γράφει ο αδελφός του Γιώργος. Γεννήθηκε το 1937 στις Συκιές της Θεσσαλονίκης και καταγόταν από οικογένεια αντιστασιακών. Από μικρός μπήκε στη βιοπάλη για να φροντίσει τα αδέρφια του, μια και οι γονείς του κυνηγήθηκαν σε φυλακές και εξορίες. Την ημέρα δούλευε και το απόγευμα πήγαινε στην Τεχνική Σχολή Ηλεκτρολόγων «Ευκλείδης». Ανέπτυξε πλούσια δράση στη Σχολή αλλά και στο χώρο της εργατικής νεολαίας, στα συνδικάτα και στο εργατικό κίνημα της πόλης, καθώς περιγράφεται ως στέλεχος ικανό, δραστήριο, με μεγάλες οργανωτικές ικανότητες και αφοσίωση.

Το 1958, με τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων, εντάχθηκε οργανωτικά στη Νεολαία της ΕΔΑ και είχε καθοδηγητική ευθύνη στις Τεχνικές Σχολές, στην εργαζόμενη νεολαία και στα συνδικάτα. Στις 28 Οκτώβρη 1958, ο Στέφανος συλλαμβάνεται μαζί με άλλους 45 περίπου συντρόφους νεολαίους συνδικαλιστές της ΕΔΑ, που ήταν στην αίθουσα του Συνδικάτου Οικοδόμων στο Καραβάν Σαράι. Ηταν εισηγητής της διακήρυξης για τη νεολαία της πόλης, όταν όρμησαν οι χωροφύλακες και ασφαλίτες στη σύσκεψη. Τους επιβίβασαν σε δύο «τζέιμς» και τους οδήγησαν στα κρατητήρια για «παράνομη συγκέντρωση». Ο Στέφανος δεν το έβαλε κάτω και συνέχισε απτόητος τη δράση.

Το Δεκέμβρη του 1958 κατατάσσεται στο στρατό. Τον στέλνουν να υπηρετήσει τη θητεία του στο Τάγμα Σκαπανέων στον Κολυνδρό Πιερίας, ένα από τα μεγαλύτερα και χειρότερα στρατόπεδα. Εφάρμοζαν καθημερινά καψώνια, χειρωνακτική δουλειά, ιδεολογική και πολιτική τρομοκρατία, για να λυγίσουν τους στρατιώτες και να υπογράψουν δήλωση μετανοίας, αποκηρύσσοντας τις κομμουνιστικές τους ιδέες. Ο Στέφανος οργάνωσε την άμυνα μαζί με τους συντρόφους και δεν υπέκυψαν. Οταν απολύθηκε από το στρατό ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις στην κομματική δουλειά της Νεολαίας της ΕΔΑ. Συνέβαλε στην οργάνωση της νεολαίας. Με την κρίση της Κούβας και την επέμβαση των Αμερικανών, με μια ομάδα συντρόφων κατέλαβαν το Λευκό Πύργο της πόλης και κρέμασαν πανό με το σύνθημα: «Κάτω τα χέρια από την Κούβα και η επέμβαση των Αμερικάνων».

Στις 26 Οκτώβρη 1961, μαζί με τον συναγωνιστή του Μόρφη Στεφούδη είχαν μισθώσει ταξί και μοίραζαν προκηρύξεις, ξεκινώντας από τη Νεάπολη και καταλήγοντας στον Επτάλοφο.

Περιγράφοντας τη στιγμή της δολοφονίας, ο Στεφούδης διηγείται: «Είχαμε τελειώσει πλέον τη διανομή και ενώ ρίχναμε από τα παράθυρα του ταξί την τελευταία δεσμίδα των προκηρύξεων, ακούστηκε ένας δυνατός κρότος... Ο Στέφανος ήταν αναίσθητος και στο πρόσωπό του είχαν χωθεί κομμάτια γυαλιού από τη θραύση του πίσω παρμπρίζ, με συνέπεια να είναι αιμόφυρτος... Καθώς τον μεταφέραμε με νοσοκομειακό στο Λαϊκό Νοσοκομείο, ο Στέφανος βρήκε για λίγο τις αισθήσεις του και καταλαβαίνοντας ότι έρχεται το τέλος του, πρόλαβε να μου πει με κομμένη την ανάσα: "Εγώ χάνομαι. Κοίτα μη σταματήσεις ποτέ αυτό που αρχίσαμε...". Την άλλη μέρα το πρωί ο Στέφανος ξεψύχησε».

Η αστυνομία ισχυρίστηκε πως ο χωροφύλακας που πυροβόλησε πέρασε τους Βελδεμίρη και Στεφούδη για εμπόρους ναρκωτικών. Στη δίκη ο δράστης της δολοφονίας υποστήριξε ότι ήθελε να πυροβολήσει τα λάστιχα και οι σφαίρες εξοστρακίστηκαν. Το δικαστήριο της εποχής χαρακτήρισε τη δολοφονία «φόνο εξ αμελείας» και επέβαλε ποινή φυλάκισης 4 χρόνων στον χωροφύλακα Σπύρο Φιλίππου, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος μετά από δύο χρόνια.

Στέφανος Βελδεμίρης

Η δολοφονία του Στέφανου Βελδεμίρη συγκλόνισε. Ο αδελφός του, Γιώργος Βελδεμίρης, αναφέρει: «Το νέο είχε μαθευτεί αστραπιαία. Στο σπίτι ήρθαν εκατοντάδες κόσμος για να μάθει, να δει τον Στέφανο για τελευταία φορά. Τον είχανε εξαφανίσει. Μάταια έψαχνε ο πατέρας μου από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για να τον βρει. Τελικά μας ειδοποίησαν ότι θα τον πάνε απευθείας στο νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας. Ξεκινήσαμε ομαδικά για τα μνήματα, φωνάζοντας συνθήματα "Η τρομοκρατία δεν θα περάσει", "Ο Στέφανος ζει". Οι αστυνομικοί μάς επιτέθηκαν και στη συνέχεια μας άφησαν να προχωρήσουμε. Οταν φτάσαμε στην Ευαγγελίστρια, χιλιάδες κόσμος είχε κατακλύσει την περιοχή». Συγκλονισμένος από τη δολοφονία, ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος έγραψε στην ωδή του προς τον νεολαίο αγωνιστή: «Στέφανε Ακανθοστέφανε, έκλαψε η νύχτα όλα τ' αστέρια της, στο γυμνό σώμα σου».

«Παρ' όλα τα μαρτύρια, εγώ θα συνεχίσω να αγωνίζομαι!»

Διονύσης Κερπινιώτης

Σημάδια βασανισμού έφερε στο σώμα του ο δεύτερος αγωνιστής, ο στρατιώτης Διονύσης Κερπινιώτης, στέλεχος της Νεολαίας ΕΔΑ Πατρών, ο οποίος φερόταν ότι «αυτοκτόνησε» τη μέρα των εκλογών με το πολεμικό του όπλο. Και, παρόλο που μεταφέρθηκε στο νεκροτομείο για να ερευνηθούν κακώσεις όπως η «εξόρυξις ματιού», τα βγαλμένα δόντια και τα τραύματα σε διάφορα σημεία του σώματός του, η ιατρική έκθεση και η έκθεση του ιατροδικαστή ανέφεραν μόνο τη σφαίρα.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το υπουργείο Αμυνας, σε ανακοίνωση για το θάνατό του, που τον αποδίδει σε αυτοκτονία, αναφέρει πως «κατηγγέλθη ότι επροπαγάνδιζεν υπέρ του κομμουνισμού» και πως πάρθηκαν μέτρα «διά την σοβαράν παράβασιν καθήκοντος την οποία διέπραξε».

Σε τηλεγράφημα του βουλευτή Αχαΐας του ΠΑΜΕ, Α. Φωτήλα, προς τον πρόεδρο της κυβέρνησης και τους αρμόδιους υπουργούς, υπογραμμίζεται για τον θάνατο του αγωνιστή στρατιώτη: «Υπό πρόσχημα αυτοκτονίας οφειλουμένης, καθ' ομολογίαν αρμοδίων αρχών, εις αφόρητον πίεσην, όπως μη ψηφίσει ΠΑΜΕ αλλά ΕΡΕ, υποκρύπτεται πιθανότατα στυγερά δολοφονία».

Η ανακοίνωση του θανάτου του προκάλεσε αγανάκτηση στο λαό της Πάτρας, με εκατοντάδες κατοίκους της συνοικίας του Αγ. Διονυσίου να συρρέουν στο σπίτι του, ενώ η οικογένεια του νεκρού κατέθεσε μήνυση για τον θάνατό του, όπου αναφέρεται ότι «εδολοφονήθη αγρίως στο χωριό Δεμίρι Αρκαδίας».

Αλλωστε, ο νεαρός στρατιώτης είχε στείλει επιστολές στους οικείους του, με τις οποίες τους ενημέρωνε ότι στη μονάδα του υφίστατο δεινές ταλαιπωρίες, μαρτύρια και ξυλοδαρμούς λόγω των πολιτικών φρονημάτων του. Μάλιστα σε άδειά του, κατά την οποία είχε βρεθεί στην Πάτρα, είχε απειληθεί από όργανα της Ασφάλειας ότι «αν δεν του φθάνουν τα μαρτύρια που υφίσταται στη μονάδα του, για να "συνετισθεί" θα τον στείλουν στον Κολυνδρό», εννοώντας προφανώς το ομώνυμο τάγμα «ανεπιθυμήτων» στην Πιερία.

Το ακατάβλητο αγωνιστικό του σθένος όμως καταγράφεται σε επιστολή προς φίλο του, όπου σημείωνε: «Παρ' όλα τα μαρτύρια που μου κάνουνε, εγώ θα εξακολουθήσω να αγωνίζομαι (...)».