Νέο αντεργατικό νομοσχέδιο για τον εργάσιμο χρόνο - Μια πάλη με παρελθόν, παρόν και μέλλον

Στο Εμπόριο δοκιμάστηκαν και γενικεύτηκαν, σε καιρό καπιταλιστικής ανάπτυξης, οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις ή μερική απασχόληση, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τα σπαστά ωράρια. 

Επιπλέον στο Εμπόριο εκδηλώθηκε σε μεγάλο βαθμό η μαζική ένταξη στην αγορά εργασίας και η αξιοποίηση της εργασίας των γυναικών και των νέων, δηλαδή μιας μεγάλης μάζας ανειδίκευτων εργαζομένων ως φθηνή και εύκολα ανακυκλώσιμη εργατική δύναμη.

Η απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την απελευθέρωση της εργασιακής σχέσης δηλαδή την κατάργηση της σταθερής εργασίας (8ωρο, 40ωρο) και τη νομιμοποίηση των ωρομίσθιου, της μερικής απασχόλησης, των συμβάσεων ορισμένου χρόνου, το δελτίο παροχής υπηρεσιών, τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας ή την ενοικίαση εργαζομένων. 

Από το 1988 έως σήμερα όλες οι κυβερνήσεις ψήφισαν μια σειρά νόμους για την απελευθέρωση λειτουργίας των καταστημάτων με τη μόνιμη δικαιολογία ότι η απελευθέρωση θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και παράλληλα θα εξυπηρετείται ο "καταναλωτής". 

Όμως η πραγματικότητα έχει αποδείξει ότι η "ευελιξία" στην εργασία, με μια κουβέντα η δουλειά-"λάστιχο" γενικεύεται διαρκώς σε όλους τους κλάδους και χώρους δουλειάς και έχει οδηγήσει σε ζωή "λάστιχο". 

Η πρώτη απελευθέρωση του ωραρίου έγινε το 1988. Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, με υπουργό Εργασίας τον Γ. Γεννηματά. Καλοκαίρι του 1990 η κυβέρνηση ΝΔ με το πολυνομοσχέδιο 1892 (Άρθρο 41) επιτρέπει στους εργοδότες να καθορίζουν αυξημένο αριθμό ωρών εργασίας έως 9 ώρες την ημέρα και 48 την εβδομάδα, με μειωμένο αριθμό ωρών εργασίας το επόμενο διάστημα και συνολικό χρονικό διάστημα διευθέτησης το εξάμηνο. Είναι η περίφημη διευθέτηση του χρόνου εργασίας που από τότε ως και σήμερα μπαίνει συνεχώς στο προσκήνιο και "διευθετεί" τον εργάσιμο χρόνο εις βάρος των εργαζομένων. Στο ίδιο πολυνομοσχέδιο "απελευθερώνονται" τα τετραγωνικά λειτουργίας των επιχειρήσεων ανοίγοντας την πόρτα στις πολυεθνικές εταιρείες που μπορούν πλέον να εγκαταστήσουν εταιρείες χιλιάδων τετραγωνικών με πολλαπλές λειτουργίες και χρήσεις.

Ο τότε υπουργός Εργασίας και πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΕ Χρ. Πρωτόπαππας ανακοινώνει ότι διευθέτηση σημαίνει 9ωρο ή και 10ωρο την ημέρα, επιπλέον παράταση 2 ωρών πέρα του οκταώρου, βάζοντας τορπίλη στο 8ωρο, δηλαδή μια κατάκτηση που αποτέλεσε την πρώτη διεθνή σύμβαση εργασίας, που ψηφίστηκε το 1919 και κυρώθηκε στη χώρα μας το 1920. 

Το 1997, η οποία ήταν χρονιά μεγάλων αγώνων των εμποροϋπαλλήλων ενάντια στο απελευθερωμένο ωράριο και τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μετά από συμφωνία με τον ΣΕΛΠΕ (πολυκαταστήματα), τον ΣΕΣΜΕ (Super Market), την ΕΣΕΕ (Έμποροι) αλλά και με τη συναίνεση και υπογραφή της πλειοψηφίας της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΠΑΣΚΕ - ΣΥΡΙΖΑ - ΔΑΚΕ), απελευθερώνουν τη λειτουργία του Εμπορίου από το πρωί (χωρίς ώρα έναρξης) μέχρι το βράδυ στις 9.00 και τα Σάββατα μέχρι τις 8 μ.μ. χειμώνα - καλοκαίρι. 

Στο νόμο αυτό βέβαια δεν υπήρξε η παραμικρή αναφορά στις εργασιακές σχέσεις, στην κατάργηση του ωρομισθίου και της μερικής απασχόλησης, που αποτελούσαν και αποτελούν τα κυριότερα αιτήματα των εμποροϋπαλλήλων μαζί με τη νομοθετική κατοχύρωση της Κυριακής-αργίας. 

Τον Οκτώβριο του 2004 στην οδηγία της ΕΕ (On call time) για τον ενεργό και ανενεργό χρόνος εργασίας (έκθεση Σέρκας) αναφέρεται το εξής: "Ο εργαζόμενος θα είναι διαθέσιμος στον χώρο εργασίας, αλλά ο χρόνος κατά τον οποίο δεν εκτελεί εργασία, δεν θα λογίζεται ως χρόνος εργασίας". Επίσης ανοίγει η διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου σε 12μηνη βάση. Επομένως, ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να ξεζουμίζει τον εργαζόμενο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα των 48 ωρών, έως και 65 ώρες την εβδομάδα, για λόγους "τεχνικούς, αντικειμενικούς που σχετίζονται με την οργάνωση της εργασίας". 

Μέχρι τότε η Βρετανία είχε πετύχει και εφάρμοζε κατά ριπάς τις ατομικές ρήτρες εξαίρεσης (OPT OUT) από τον μέγιστο εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας των 48 ωρών. Σήμερα όλα τα κράτη-μέλη είναι πλέον ελεύθερα να θεσπίζουν μέτρα σε εθνικό επίπεδο για την εφαρμογή της ατομικής ρήτρας για την εξαίρεση του 48ωρου με στόχο το 65ωρο. 

Ο ημερήσιος και εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας πλέον έχει σμπαραλιαστεί. Στο  στόχαστρο πλέον μπαίνει και ο χρόνος ανάπαυσης τον οποίο διαθέτουν οι εργαζόμενοι μεταξύ δύο περιόδων εργασίας. Με βάση προηγούμενη οδηγία οι εργαζόμενοι δικαιούνταν εβδομαδιαία ανάπαυση 11 διαδοχικές ώρες ανά περίοδο 24 ωρών και 24 ώρες για περίοδο 7 ημερών. Η νέα οδηγία ορίζει ότι η αντισταθμική ανάπαυση θα παρέχεται πλέον εντός των επόμενων 72 ωρών. Δηλαδή με άλλα λόγια η εργοδοσία έχει το ελεύθερο να οργανώνει με πλήρη ελαστικότητα τον χρόνο εργασίας, να λιώνει τους εργαζόμενους όσο και όταν τους χρειάζεται. 

Αξίζει να σημειώσουμε ότι την "έκθεση ΣΕΡΚΑΣ" την υπερψήφισαν στην Ευρωβουλή Λαϊκό Κόμμα, σοσιαλδημοκράτες και φιλελεύθεροι. Στην Επιτροπή Απασχόλησης του Ευρωκοινοβουλίου την ψήφισαν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ με τον τότε ευρωβουλευτή του Δ. Παπαδημούλη, ο οποίος, ύστερα από την κατακραυγή, αναγκάστηκε να την καταψηφίσει στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου. 

Δεκαπέντε χρόνια μετά ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση πλέον εφάρμοσε με νόμο τη συγκεκριμένη οδηγία. Όχι μόνο διατήρησε στο ακέραιο τους αντεργατικούς νόμους που κληρονόμησε από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, αλλά ενίσχυσε το αντεργατικό πλαίσιο για το σμπαράλιασμα του εργάσιμου χρόνου. Επέβαλε δουλειά 32 Κυριακές τον χρόνο, αποτέλεσε συνδιαμορφωτή των πολιτικών της ΕΕ που προωθούν τις 12 και 13 ώρες εργασίας την ημέρα, όπως και τη δουλειά για έως και 12 συνεχείς ημέρες. 

Σήμερα η κυβέρνηση της ΝΔ, έχοντας ως πυξίδα το πώς θα φορτώσουν ξανά στους εργαζόμενους τα βάρη της νέας οικονομικής κρίσης, δίνει νέα ώθηση στην "ευελιξία" και αξιοποιώντας την πανδημία μέσω ΠΝΠ φέρνει νέα πλήγματα στον εργάσιμο χρόνο.

Έχει ήδη έτοιμη τη νομοθέτηση του 10ωρου ημερήσιου χρόνου εργασίας, που θα την πασάρει στους εργαζόμενους ως "ελευθερία" να επιλέγουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι την κατανομή του χρόνου εργασίας τους (έκθεση Πισσαρίδη). Η επιχειρηματολογία όμως δεν έχει αλλάξει. Η επίθεση στον εργάσιμο χρόνο όμως συνεχώς αναβαθμίζεται, μπαίνουν νέα στοιχεία (τηλεργασία). Η επιχειρηματολογία κυβέρνησης και επιχειρήσεων στέκεται στο συνδυασμό τάχα της πιο αρμονικής συνύπαρξης, επαγγελματικής και οικογενειακής κοινωνικής ζωής των εργαζομένων, κρύβοντας την ένταση της εκμετάλλευσης και της αύξησης της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων. 

Σήμερα, με στοιχεία του ΕΦΚΑ, πάνω από 600.000 μισθωτοί απασχολούνται για λιγότερες από 20 ώρες την εβδομάδα, ενώ στον αντίποδα εκατοντάδες χιλιάδες υποχρεώνονται να δουλεύουν εξαντλητικά ωράρια ακόμα και 7ήμερα. 

Για όλα τα παραπάνω ο κυβερνητικός - εργοδοτικός συνδικαλισμός "διέπρεψε" ως κοινωνικός εταίρος του ΣΕΒ όλα τα προηγούμενα χρόνια έως και σήμερα. Χρησιμοποίησε όλο το ιδεολογικό οπλοστάσιο της αστικής τάξης που ξεκινούν από την ενσωμάτωση και τους "κοινωνικούς διαλόγους" ως την "ανταγωνιστικότητα" των επιχειρήσεων, τη "δημιουργία κατάλληλου επενδυτικού κλίματος" και άλλα πολλά, ώστε να φέρουν τους εργαζομένους στο σφαγείο.

Από τα παραπάνω επιβεβαιώνεται πως το ωράριο και η ζωή των εργαζομένων διαμορφώνονται σύμφωνα με τις ανάγκες των επιχειρηματικών ομίλων για την αύξηση των κερδών τους όταν την ίδια στιγμή οι εργαζόμενοι εξαναγκάζονται να δουλεύουν με κάθε είδους ευέλικτη σχέση. 

Το χτύπημα του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας και η αντικατάστασή του από κάθε λογής "ευέλικτες" μορφές εργασίας δυναμώνουν την ένταση της εκμετάλλευσης, τσακίζουν την υγεία του εργαζόμενου, διαλύουν το δικαίωμά του στον ελεύθερο χρόνο, προκαλούν νέα εμπόδια στην ανάπτυξη της κοινωνικής ζωής και δράσης του. 

Απάντηση για τη συνολική επίθεση στον εργάσιμο χρόνο, στο χτύπημα της Κυριακής-αργίας, στη συνολική κατεδάφιση των εργασιακών σχέσεων, στους μισθούς και στην υγεία των εργαζομένων είναι ο ανυποχώρητος, συλλογικός, ταξικός αγώνας, οι πρωτοβουλίες των σωματείων που ξεκινούν από τους χώρους δουλειάς ώστε να μην περάσουν στη ζωή και στη συνείδηση των εργαζομένων οι ανατροπές του αιώνα.

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι!

 Αρθρο της η Ντίνα Γκογκάκη, πρόεδρος του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας