Η αλήθεια πίσω από το «σκάνδαλο Cisco»

Η συζήτηση γύρω από την σύμβαση του υπουργείου Παιδείας με την αμερικανική εταιρεία «Cisco» για την τηλεκπαίδευση γέννησε μεγάλα ερωτήματα και ανησυχία σε χιλιάδες εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς, ευρύτερα στο λαό και τη νεολαία. Συλλέγονται μαζικά δεδομένα τόσων εργαζομένων, ανήλικων παιδιών, τόσο μεγάλου μέρους του πληθυσμού; Ποιοι και πώς τα επεξεργάζονται και για ποιους σκοπούς; Τι προβλέπει η περιβόητη σύμβαση και ποιες οι ευθύνες της κυβέρνησης;

Ο σχετικός καβγάς που στήθηκε ανάμεσα στη ΝΔ και στον ΣΥΡΙΖΑ είναι λίγο - πολύ γνωστός. Ο ΣΥΡΙΖΑ, λάβρος κατά της ΝΔ, την κατήγγειλε ότι «δώρισε» στη «Cisco» δεδομένα 1,5 εκατομμυρίου πολιτών, διαρρηγνύοντας τα ιμάτιά του για παραβίαση του ευρωπαϊκού και εθνικού Δικαίου.

Η κυβέρνηση, από την άλλη, έκλινε σε όλες τις πτώσεις την «προστασία» των δεδομένων του ελληνικού λαού, που δήθεν είναι κατοχυρωμένη. Ομως η κυβέρνηση υπέγραψε μία συμφωνία - πλαίσιο για την επεξεργασία των δεδομένων, σε προσάρτημα της οποίας ορίζεται καθαρά ότι η εταιρεία έχει το ελεύθερο να αξιοποιεί όπως θέλει μία σειρά δεδομένα (μεταδεδομένα), είτε για δικούς της εμπορικούς σκοπούς, είτε για να τα προωθεί και πουλάει σε τρίτους. Με τον όρο «μεταδεδομένα» εννοείται ένα πλήθος από στοιχεία. Η «Cisco» καταρχάς συλλέγει τη διεύθυνση διαδικτυακού πρωτοκόλλου (IP) και τη διεύθυνση MAC, που, όπως έχει ήδη συζητηθεί δημόσια, δίνουν τη δυνατότητα παρακολούθησης των «διαδρομών» του χρήστη στο διαδίκτυο. Επιπλέον, συλλέγει πολλά ακόμα στοιχεία όπως για τον εξοπλισμό, το λειτουργικό σύστημα, αλλά και τις ενέργειες του χρήστη, δηλαδή του μαθητή και εκπαιδευτικού. Για παράδειγμα, η εταιρεία συλλέγει αν, πότε και πόσο συχνά ο μαθητής ανοίγει το μικρόφωνό του, αν παραμένει «ενεργός» στην εφαρμογή, δηλαδή την κινητικότητά του. Αυτά τα δεδομένα είναι γνωστό ότι συλλέγονται όχι μόνο από τη συγκεκριμένη εταιρεία, αλλά από όλες τις αντίστοιχες τεχνολογικές επιχειρήσεις, γιατί έτσι «τρέχουν» οι εφαρμογές τους.

Η πολιτική της ΕΕ το αληθινό σκάνδαλο

Κανένα από αυτά τα αφηγήματα των αστικών κομμάτων δεν αποτυπώνει την αλήθεια, ο δε καβγάς τους είναι για μια ακόμα φορά ψευδεπίγραφος. Στήνεται για να κρύψει το πραγματικό «σκάνδαλο των σκανδάλων», την ίδια την πολιτική της ΕΕ, που συνειδητά υπηρετούν και η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ, και επιχειρούν να την «βγάλουν λάδι» μέσα από μία βολική αντιπαράθεση για το αν τηρείται ή όχι η δήθεν φιλολαϊκή ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Η αλήθεια είναι ότι ο Κανονισμός της ΕΕ για τα προσωπικά δεδομένα, που ψήφισαν μαζί ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, όχι απλά δεν απαγορεύει ή εμποδίζει τη μαζική συλλογή και επεξεργασία δεδομένων, αλλά ακριβώς αυτά είναι που υπηρετεί και προωθεί. Ο δήθεν προοδευτικός Κανονισμός αναφέρει ανοιχτά ως στόχο την «ελεύθερη ροή» προσωπικών δεδομένων στην ΕΕ. Δεν θεσπίστηκε για να ρυθμίσει πώς δεν θα αξιοποιούνται, αλλά πώς θα αξιοποιούνται τα προσωπικά μας δεδομένα, πώς θα διακινούνται και συγκεντρώνονται. Βασική στόχευση της ΕΕ είναι να φτιάξει τη δική της μεγάλη «δεξαμενή» δεδομένων, στον ανταγωνισμό με χώρες όπως οι ΗΠΑ, που συσσωρεύουν πλέον «θάλασσες» τέτοιων πληροφοριών. Στα πρόσφατα ευρωπαϊκά νομοθετήματα τα δεδομένα αντιμετωπίζονται πια ευθέως και ως «αντάλλαγμα», που αναγκαστικά δίνουν οι λαοί στα μονοπώλια της πληροφορικής και των επικοινωνιών, για να έχουν πρόσβαση σε ψηφιακά μέσα και υπηρεσίες. Και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά σε αυτό το σύστημα.

Γιατί στον καπιταλισμό τα προσωπικά δεδομένα κάθε εργαζόμενου, κάθε νέου, ακόμα και αυτά των ανήλικων παιδιών αποτελούν έναν «θησαυρό» που με μανία κυνηγούν τα μονοπώλια και τα αστικά κράτη.

Οι πληροφορίες γύρω από τα χαρακτηριστικά, τις συνήθειες, τις προτιμήσεις, τις απόψεις και αναζητήσεις του καθενός από μας έχουν πράγματι τεράστια σημασία. Επιτρέπουν στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις να αναπτύσσουν εξατομικευμένη διαφήμιση και προώθηση των προϊόντων και υπηρεσιών τους, να διαμορφώνουν επιχειρηματικές προβλέψεις και σχεδιασμούς που θα τους βγάλουν πιο μπροστά από τους ανταγωνιστές τους σε έναν κλάδο, σε μια περιοχή ή χώρα, σε ένα κοινό που στοχεύουν. Ταυτόχρονα, τέτοιου είδους πληροφορίες είναι εργαλείο στα χέρια των αστών και των κρατών τους, για να παρακολουθούν τους λαούς, να παρεμβαίνουν στη σκέψη και στη στάση τους, για την ενσωμάτωση και καταστολή λαϊκών και νεανικών αντιδράσεων.

Γι' αυτό και τα προσωπικά δεδομένα όλων μας αποτελούν πολύτιμο «πόρο» που πουλιέται, αγοράζεται, βγαίνει σε πλειστηριασμό, γίνεται αντικείμενο συναλλαγών - συμφωνιών αλλά και έντονης αντιπαράθεσης μονοπωλίων και κρατών. Αυτό είναι το «σκάνδαλο των σκανδάλων» που η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ πασχίζουν να κρύψουν, γιατί από κοινού το υπηρετούν, γιατί έχει τη «βούλα νομιμότητας» της ΕΕ και τις υπογραφές όλων των αστικών κομμάτων.

Κάποιες φορές, ούτε οι νομικές διατυπώσεις δεν μπορούν να καλύψουν τις «αμαρτίες» των αστών. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η περιβόητη σύμβαση υπουργείου Παιδείας - «Cisco».

Η «αμαρτωλή» σύμβαση της (κάθε) «Cisco»

Μετά και τη δημοσίευση της σύμβασης, η κυβέρνηση ολημερίς παπαγαλίζει δύο διατυπώσεις της που υποτίθεται δεσμεύουν την αμερικανική εταιρεία να μην κάνει χρήση προσωπικών δεδομένων για άλλους σκοπούς πέραν της υπηρεσίας της τηλεκπαίδευσης. Θα ήταν ένα σύντομο ανέκδοτο, εάν δεν ήταν μία κατάπτυστη προσπάθεια εξαπάτησης του λαού, για ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα για τα δικαιώματά του.

Είναι παραμύθι για μικρά παιδιά η προπαγάνδα της κυβέρνησης ότι αυτά τα δεδομένα είναι «ανώνυμα», δεν μπορούν να ταυτοποιήσουν χρήστες και άλλα συναφή. Καταρχάς, η «Cisco» φαίνεται ότι ορισμένα δεδομένα τα συγκεντρώνει εξαρχής όχι τελείως «ανώνυμα», αλλά μόνο «ψευδωνυμοποιημένα». Η ουσία όμως βρίσκεται αλλού. Οι εταιρείες δεν αποθηκεύουν «ένα - ένα» τα μεταδεδομένα, για να τα κρατήσουν στα ψηφιακά «ντουλάπια» τους ανώνυμα και για ιστορικούς λόγους. Οι εταιρείες επιζητούν και επεξεργάζονται μεγάλα σύνολα δεδομένων, που ακόμα και χωρίς «ονοματεπώνυμο» επιτρέπουν συνδυασμένα τη σκιαγράφηση προσωπικοτήτων, την ιχνηλάτηση της δραστηριότητάς τους, την εξαγωγή συμπερασμάτων και μοτίβων συμπεριφοράς.

Με τέτοια χρήση δεδομένων από τις εταιρείες ήδη σήμερα λαμβάνουμε εξατομικευμένες διαφημίσεις και προτάσεις ανάλογα με τις ιστοσελίδες που επισκεφτήκαμε, τις ασχολίες μας, τα μέρη που συχνάζουμε, το είδος και το μέγεθος των ρούχων που αγοράσαμε κ.ο.κ. Με τέτοια χρήση δεδομένων έχει πια αποκαλυφθεί ότι επιχειρούνται προβλέψεις, παρέμβαση και επιρροή στις αποφάσεις των λαών ακόμα και στο επίπεδο των πολιτικών τους επιλογών και ψήφων.

Αυτό στο οποίο απέκτησε και εξακολουθεί να έχει πρόσβαση η «Cisco» είναι αυτό που όλες οι μεγάλες εταιρείες επιδιώκουν: Μεγάλα και συγκροτημένα, δομημένα σύνολα δεδομένων, με τα οποία είναι ακόμα πιο εύκολο να εξαχθούν μοντέλα και συμπεράσματα, τόσο μαζικά όσο και εξατομικευμένα. Πολύ περισσότερο όταν αυτά μπορούν να διασυνδεθούν περαιτέρω με άλλα, ήδη συλλεχθέντα δεδομένα μίας εταιρείας, των συνεργατών της.

Για όλα αυτά, η «Cisco» βάσει σύμβασης έχει ήδη προσλάβει «υπεργολάβους» επεξεργασίας, δηλαδή άλλες εταιρείες που τους διαβιβάζει δεδομένα και τα επεξεργάζονται. Και πού αποθηκεύονται όλα αυτά τα δεδομένα; Καταρχήν σε κέντρο δεδομένων στο Αμστερνταμ, αλλά πιθανώς σε οποιοδήποτε άλλο από τα κέντρα δεδομένων που χρησιμοποιεί η εταιρεία, κατά βάση στις ΗΠΑ αλλά δυνητικά και στο Λονδίνο, στην Ινδία, στη Σιγκαπούρη, στην Αυστραλία, στην Ιαπωνία. Ειδικά για κάποια δεδομένα, όπως αυτά για τα analytics, αναφέρεται ρητά ότι αποθηκεύονται αποκλειστικά στις ΗΠΑ.

Πρόσθετα σε αυτά, η κυβέρνηση, που διατείνεται ότι πάλεψε και πέτυχε ένα τελείως ξεχωριστό πλαίσιο προστασίας των δεδομένων της εκπαιδευτικής κοινότητας, τον Γενάρη υπέγραψε και τους γενικούς όρους της «Cisco». Σε κάθε περίπτωση, οι επιτηδευμένα γενικές έννοιες, τα «παραθυράκια» και οι παραπομπές πάντα υπάρχουν στις συμβάσεις - «λαβύρινθους» των μονοπωλίων. Στο τέλος του μίτου των πολυδαίδαλων νομικών διατυπώσεων, πάντα βρίσκεται η πραγματική δύναμη των μεγάλων εταιρειών να χρησιμοποιούν τα τεχνολογικά μέσα που έχουν στα χέρια τους για να συλλέγουν και αξιοποιούν δεδομένα που «στα χαρτιά» προστατεύονται (π.χ. τα πρόσωπα των ατόμων, το περιεχόμενο της επικοινωνίας κ.λπ.). Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα διαμορφώνεται η δυνατότητα εκμετάλλευσης δεδομένων χιλιάδων ανήλικων μαθητών.

Αυτήν τη ζούγκλα της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης, του τσαλαπατήματος ακόμα και των σημερινών λαϊκών δικαιωμάτων, της υπονόμευσης της κοινωνικής υπόστασης και ζωής των εργαζομένων και των νέων, μόνο το ΚΚΕ την αποκαλύπτει και την αντιπαλεύει. Δείχνει τη ρίζα του προβλήματος, όχι βέβαια στα ίδια τα τεχνολογικά μέσα, αλλά στην καπιταλιστική ιδιοκτησία και αξιοποίησή τους, με κριτήριο και γνώμονα το κέρδος, που συνθλίβει αντί να καλύπτει τις σύγχρονες ανάγκες του λαού και της νέας γενιάς. Φιλολαϊκή ρύθμιση αυτής της βαρβαρότητας δεν υπάρχει. Υπάρχει ο δρόμος της οργανωμένης σύγκρουσης για την ανατροπή της, για να γίνουν τα σύγχρονα μέσα της παραγωγής κοινωνική ιδιοκτησία, να υπηρετήσουν με επιστημονικά - κεντρικά σχεδιασμένο τρόπο τον ίδιο τον εργαζόμενο άνθρωπο, την ολόπλευρη εξέλιξή του.

Της Στέλας Παπαοικονόμου, συνεργάτιδας του Τμήματος Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ του ΚΚΕ