8ο Συνέδριο του ΚΚΕ

Ξεκινά τις εργασίες του το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ (2-8/5/1961)*

Τον Αύγουστο του 1961 στην Τσεχοσλοβακία διεξήχθησαν οι εργασίες του 8ου Συνεδρίου του ΚΚΕ. «Το συνέδριό μας - είπε, μεταξύ άλλων, στην εναρκτήρια ομιλία του ο πρόεδρος της ΚΕ Απ. Γκρόζος¹ - έχει να κάνει σοβαρό έργο. Θα μελετήσει μια πλούσια πείρα με τα θετικά κι αρνητικά της και θα συγκεντρώσει την προσοχή του κόμματος στα φλέγοντα ζητήματα του εργατικού και πατριωτικού κινήματος για να δώσει απάντηση στα επίκαιρα μα και στα γενικότερα προβλήματα της δημοκρατικής αναμόρφωσης και της κοινωνικής απελευθέρωσης του εργαζόμενου λαού».

Χωρίς αμφιβολία το Συνέδριο είχε πολλά και φλέγοντα ζητήματα να συζητήσει, δεδομένου ότι απείχε από το προηγούμενο - από το 7ο δηλαδή Συνέδριο που είχε πραγματοποιηθεί τον Οκτώβρη του 1945 - 16 ολόκληρα χρόνια. Χρόνια σκληρά και δύσκολα, χρόνια στη διάρκεια των οποίων είχαν συμβεί κορυφαία ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα και τον κόσμο, χρόνια πέτρινα για το Κόμμα και τον ελληνικό λαό, που βίωνε στο πετσί του την ταξική βαρβαρότητα των νικητών του εμφυλίου πολέμου, της ντόπιας δηλαδή οικονομικής ολιγαρχίας και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, χρόνια όπου μεγάλες ανατροπές είχαν συντελεστεί στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα γενικά και στο ΚΚΕ ειδικότερα. Αν και δεν μπορούμε να αναφερθούμε αναλυτικά σε όλα αυτά, θα επιχειρήσουμε εν συντομία να δούμε περί τίνος επρόκειτο.

Ο εμφύλιος, η ήττα και ορισμένες συνέπειές της

Τότε που έγινε το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ η Ελλάδα βίωνε τη «λευκή» τρομοκρατία των μοναρχοφασιστικών συμμοριών και το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης βρισκόταν υπό το καθεστώς συνεχούς δίωξης. Οι δολοφονίες αγωνιστών, οι τραυματισμοί, οι ξυλοδαρμοί, οι βιασμοί, οι λεηλασίες περιουσιών, οι ληστρικές επιδρομές στις επαρχίες, το κάψιμο των πολιτικών γραφείων του ΕΑΜ και των συνιστωσών του ήταν καθημερινό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα στη χώρα διεξαγόταν ένας μονομερής εμφύλιος πόλεμος από την ντόπια αστική τάξη και τους ξένους προστάτες της σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος που αποτελούσε την έκφραση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Κι αυτός ο πόλεμος, από τη στιγμή που συνεχιζόταν με σαφή στόχο τη συντριβή αυτού του κινήματος, δεν μπορούσε παρά να βρει απάντηση. Ετσι η κατάσταση οδηγήθηκε σε ολοκληρωτικό εμφύλιο πόλεμο που κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια (1946-1949), για να καταλήξει στην ήττα του ΔΣΕ, αφού προηγουμένως στον πόλεμο αυτό είχαν εμπλακεί ανοικτά οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες με το δόγμα Τρούμαν (12/3/1947) αντικατέστησαν τη Μ. Βρετανία στο ρόλο του προστάτη του καπιταλισμού και της αστικής τάξης στην Ελλάδα.

Η ήττα του ΔΣΕ ήταν επώδυνη για τον ελληνικό λαό και την επαναστατική του πρωτοπορία. Οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού και ο ανθός των στελεχών του ΚΚΕ, που όλα αυτά τα χρόνια ήταν στην πρώτη γραμμή του πυρός, υποχρεώθηκαν να πάρουν το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, καταφεύγοντας στις Λαϊκές Δημοκρατίες και στην ΕΣΣΔ. Τα επίσημα στοιχεία του ΚΚΕ, που κατατέθηκαν στην Τρίτη Συνδιάσκεψη του Κόμματος (10- 14/10/1950) κάνουν λόγο για 55.881 πολιτικούς πρόσφυγες (αντάρτες και πολίτες), οι οποίοι σε αρχική φάση κατανεμήθηκαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες ως εξής²: Ρουμανία: 9.100, Τσεχοσλοβακία: 11.941, Πολωνία: 11.458, Ουγγαρία: 7.253, Βουλγαρία: 3.021, Γερμανία: 1.128 και Σοβιετική Ενωση: 11.980.

Ολοι αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν μια καινούρια ζωή. Πήγαν σε σχολεία και πανεπιστήμια, ειδικεύτηκαν σε διάφορες εργασίες, αγωνίστηκαν για να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες και να πολλαπλασιάσουν τις δυνατότητές τους, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα γύριζαν για να προσφέρουν στον τόπο τους.

Τι γινόταν όμως με τους συντρόφους τους που είχαν μείνει πίσω;

Σε ό,τι αφορά τους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού που εγκλωβίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας και δεν κατάφεραν να περάσουν τα σύνορα, η τύχη που τους περίμενε ήταν συνήθως εκτέλεση με συνοπτικές διαδικασίες. Ακριβή στοιχεία για το μακελειό που συνέβη τότε, αν κι έχει περάσει περισσότερος από μισός αιώνας, δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί - αν υποθέσουμε ότι καταγράφηκαν ποτέ. Φαίνεται πάντως πως λίγοι από τους άτυχους εκείνους αντάρτες κατάφερναν να γλιτώσουν από τα αιμοβόρα ένστικτα των νικητών.

Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν, επίσης, και για τις εκτελέσεις αγωνιστών που έγιναν ύστερα από δικαστικές αποφάσεις. Σύμφωνα πάντως με ανεπίσημα στοιχεία, από τον Ιούλιο του 1946 έως τον Οκτώβρη του 1951 επιβλήθηκαν συνολικά 7.500 θανατικές καταδίκες με το Γ΄ Ψήφισμα και τον Α.Ν. 509/1947, από τις οποίες 4.000 με 5.000 εκτελέστηκαν³.

Σκοτάδι καλύπτει και το ζήτημα των πολιτικών κρατουμένων. Στις 12/10/1951 το κράτος των Αθηνών αναγνώριζε επίσημα ότι μέχρι την 1η Οκτώβρη του ιδίου έτους ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων ανερχόταν στις 14.069. Απ' αυτούς οι 3.103 ήταν στη δικαιοδοσία των κακουργιοδικείων για «αδικήματα» συνδεόμενα με τη δράση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στην κατοχή και οι 10.966 ήταν στη δικαιοδοσία των εκτάκτων στρατοδικείων για «αδικήματα» συνδεόμενα με τον εμφύλιο πόλεμο⁴. Χωρίς αμφιβολία τα στοιχεία αυτά είναι ελλιπή. Δεν καταγράφουν τους έγκλειστους στρατιώτες στο κάτεργο της Μακρονήσου, διότι δε θεωρούνταν πολιτικοί κρατούμενοι, αλλά φαντάροι που υπηρετούσαν τη θητεία τους. Επίσης δεν καταγράφονται και οι χιλιάδες των πολιτών που ούτε είχαν δικαστεί, ούτε δίκη περίμεναν, αλλά κρατούνταν γενικώς και ανακρίνονταν επί πολλά έτη⁵.

Την εικόνα συμπληρώνουν οι καθημερινές διώξεις που βίωναν οι «ελεύθεροι» κομμουνιστές, αριστεροί και δημοκρατικοί πολίτες με τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, τη συνεχή αστυνομική επιτήρηση, το φακέλωμα, τη δράση του λεγόμενου παρακράτους και τις συνεχείς ψυχολογικές και άλλου χαρακτήρα πιέσεις να αποκηρύξουν τις ιδέες τους και να υπογράψουν δηλώσεις μετανοίας. Επρόκειτο για μια επιχείρηση καταστολής, σε αδιάκοπη συνέχεια με τη «λευκή» τρομοκρατία της μεταβαρκιζιανής περιόδου και της περιόδου του Εμφυλίου, που όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος⁶ «πήρε διαστάσεις χωρίς προηγούμενο στην πολιτική ιστορία της χώρας».

Ορισμένες επισημάνσεις για τις πολιτικές δυνάμεις μετά τον Εμφύλιο

Ο εμφύλιος πόλεμος, τόσο στη διεξαγωγή του όσο και στην έκβασή του είχε καταλυτικές συνέπειες πάνω στις πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Ειδικά μετά τη λήξη του πολέμου, το ΚΚΕ αλλά και οι σύμμαχες με αυτό αριστερές και ευρύτερα προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις, λόγω των συνεχών διώξεων υποχρεώθηκαν να αναζητήσουν δυνατότητες νόμιμης πολιτικής δράσης, με αποτέλεσμα τον Αύγουστο του 1951 να δημιουργηθεί η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που επί της ουσίας δεν ήταν τίποτε άλλο από τη συνέχεια του πολιτικού συνασπισμού κομμάτων του ΕΑΜ, στις νέες συνθήκες. Ταυτόχρονα, οι κομμουνιστές διατήρησαν και με τεράστιες θυσίες ενίσχυσαν όσο μπορούσαν τη λειτουργία των παράνομων κομματικών οργανώσεων, μέσω των οποίων εξασφαλιζόταν η αυτοτελής παρουσία και δράση του κόμματος της εργατικής τάξης.

Στο αντίπαλο στρατόπεδο, η αστική τάξη, τόσο στη διάρκεια του Εμφυλίου, κι ακόμη περισσότερο μετά απ' αυτόν, στην προσπάθειά της να σταθεροποιηθεί στην εξουσία επιδίωξε, εξ αντικειμένου, να διαμορφώσει ένα ισχυρό κι ευέλικτο πολιτικό σύστημα, μέσω του οποίου θα εξασφάλιζε την πολιτική της κυριαρχία. Δεν επρόκειτο καθόλου για εύκολη υπόθεση. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η ξενική κατοχή στην Ελλάδα είχαν αποδιοργανώσει πλήρως το αστικό κράτος, το οποίο δεν ήταν καθόλου εύκολο να αναδιοργανωθεί μεταπολεμικά. Πολύ περισσότερο που στη διάρκεια της κατοχής είχε δημιουργηθεί ένα τεράστιο κίνημα αντίστασης, το οποίο αγωνιζόμενο κατά του κατακτητή αμφισβητούσε και το παλιό κοινωνικό καθεστώς με θεσμούς μιας νέας εξουσίας που έβγαιναν έξω από το πλαίσιο του καπιταλισμού. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η ελληνική αστική τάξη κατάφερε να ξαναοργανωθεί σε κράτος, χάρη στη βοήθεια που της προσέφερε, αρχικά ο βρετανικός και στη συνέχεια ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός. Δεν επρόκειτο βέβαια για βοήθεια χάριν φιλανθρωπίας. Τόσο οι Βρετανοί όσο και οι Αμερικανοί ανακατεύτηκαν στις ελληνικές υποθέσεις για την εξυπηρέτηση των άμεσων και μακροπρόθεσμων συμφερόντων του ελληνικού καπιταλισμού, σε συνδυασμό με την εξυπηρέτηση του σκοπού της παγκόσμιας κυριαρχίας τους. Αναφερόμενος στην περίοδο αμέσως μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ο Αμερικανός καθηγητής ιστορίας Λόρενς Γουίτνερ γράφει ότι «στους πολιτικούς προγραμματιστές της Ουάσιγκτον, οι εσωτερικές ανάγκες της Ελλάδας, αν και ήταν πλήρως εμφανείς, ήταν λιγότερο σημαντικές από το ρόλο της ως ένα πολύτιμο πιόνι στη σκακιέρα των πολιτικών της διεθνούς εξουσίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 - συνεχίζει ο Γουίτνερ -, τα αμερικανικά σχέδια για την Ελλάδα ξεπρόβαλαν στο μέσον του κορυφαίου ενδιαφέροντος για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής... Οι Αμερικανοί ηγέτες υιοθέτησαν ένα σχέδιο πολιτικής, το NSC 5/2, που εγκρίθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας στις 12 Φεβρουαρίου 1948. "Η ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι ζωτική για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών", δήλωνε. Η ασφάλεια αυτής της περιοχής "θα ετίθετο σε κίνδυνο εάν η Σοβιετική Ενωση θα πετύχαινε στις προσπάθειές της να αποκτήσει έλεγχο οποιασδήποτε από τις επόμενες χώρες: Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία ή Ιράν»⁷.

Σύμφωνα με τον Σ. Γρηγοριάδη, οι Αμερικανοί ήθελαν να ελέγχουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα όπως τις ημέρες του εμφυλίου πολέμου. «Παρακολουθούσαν - γράφει ο Γρηγοριάδης - από κοντά ακόμη και τη συγκρότηση των κομμάτων, εννοούσαν δε να εκφέρουν την κρίση τους για κάθε κυβέρνηση και να υποδεικνύουν τη γενική πολιτική κατεύθυνση, η οποία από αμερικανική σκοπιά έπρεπε να έχει τρεις βασικές αρχές: α) Να αποβλέπει στη διατήρηση του κοινωνικού και πολιτικού καθεστώτος, όπως διεμορφώθη μετά τη συντριβή της αριστεράς, το 1944 και 1946 - 1949. β) Να κρατά τη χώρα πειθήνια στο πλέγμα των αμερικανικών στρατηγικών αναγκών. γ) Να μην έχει καμιά επαφή με τον ανατολικό κόσμο»⁸.

Το ΚΚΕ μετά τον Εμφύλιο

Το ΚΚΕ βίωσε επώδυνα την ήττα του στον εμφύλιο πόλεμο όχι μόνο από τη σκοπιά των διωγμών, της παρανομίας και της πολιτικής προσφυγιάς, αλλά και από τη σκοπιά της εσωτερικής κρίσης που σε τέτοιες συνθήκες είναι συνήθως αναπόφευκτη. Η εσωκομματική κρίση ήδη φανερώνει τα σημάδια της μετά την ήττα στο Γράμμο, το καλοκαίρι του 1948, όταν εκδηλώνεται η διαφοροποίηση του Μάρκου Βαφειάδη. Από τη στιγμή, μάλιστα, που η ήττα γίνεται οριστική και ο ΔΣΕ υποχωρεί, τέλη Αυγούστου του 1949, στις Λαϊκές Δημοκρατίες η εσωκομματική κρίση οξύνεται περισσότερο και επιχειρείται μια συνολική αμφισβήτηση της ορθότητας της πολιτικής γραμμής του Κόμματος για όλο το διάστημα που Γραμματέας του είναι ο Ν. Ζαχαριάδης πλην της περιόδου που αυτός βρίσκεται έγκλειστος στο στρατόπεδο του Νταχάου. Πρωταγωνιστής, σ' αυτή τη φάση της εσωκομματικής κρίσης αναδεικνύεται ο Μ. Παρτσαλίδης, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ παραπλήσιες με αυτόν απόψεις εκφράζουν και άλλα κομματικά στελέχη όπως ο Λ. Αποστόλου, ο Κ. Καραγιώργης κλ.π. Στο παρόν σημείωμα δεν είναι δυνατό να αναφερθούμε διεξοδικά στις απόψεις που κατατέθηκαν τότε. Οφείλουμε όμως να σημειώσουμε ότι η ηγεσία του Κόμματος έδωσε στη δημοσιότητα όλες τις πολιτικοϊδεολογικές πλατφόρμες που είχαν κατατεθεί και προχώρησε σε Συνδιάσκεψη του Κόμματος (συνέδριο δεν ήταν δυνατόν να γίνει), ώστε να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Η 3η Συνδιάσκεψη που έγινε τον Οκτώβρη του 1950, εξέτασε όλη την πορεία του ΚΚΕ στη δεκαετία του '40, ενέκρινε την πολιτική γραμμή που είχε ακολουθηθεί στις γενικές της κατευθύνσεις, καταδίκασε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και κατέληξε σε εκτιμήσεις για τις αιτίες της ήττας του ΔΣΕ⁹.

Μετά την 3η Συνδιάσκεψη, το ΚΚΕ δείχνει να έχει ξεπεράσει την κρίση της ήττας. Εντούτοις αυτή επανήλθε δριμύτερη, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών στις οποίες ζούσε και αναπτυσσόταν το κόμμα (πολιτική προσφυγιά, διώξεις, παρανομία) και κυρίως λόγω των εξελίξεων στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Ο θάνατος του Στάλιν το 1953, οι εσωτερικές εξελίξεις στο ΚΚΣΕ και στην ΕΣΣΔ και κυρίως η λεγόμενη αποσταλινοποίηση, δημιούργησαν μεγάλα προβλήματα στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Στο ΚΚΕ αυτή η περίοδος σφραγίζεται από την επέμβαση στα εσωτερικά του των 6 αδελφών κομμάτων¹⁰ στις χώρες των οποίων ζούσαν πολιτικοί πρόσφυγες, το 1956. Η επέμβαση αυτή είχε ως αποτέλεσμα, στην 6η ολομέλεια της ΚΕ, την αλλαγή της κομματικής ηγεσίας, την απομάκρυνση του Ν. Ζαχαριάδη από τη θέση του ΓΓ και αργότερα τη διαγραφή του από το Κόμμα. Στη συνέχεια, ακολούθησε η αλλαγή της στρατηγικής, της πολιτικής τακτικής και της οργανωτικής συγκρότησης του Κόμματος σε δεξιά οπορτουνιστική κατεύθυνση. Καταρχήν υιοθετήθηκε η θέση περί ύπαρξης στην Ελλάδα «Εθνικής Αστική Τάξης» ως στρατηγικού συμμάχου της εργατικής τάξης¹¹. Επρόκειτο για μια θέση που τροποποιούσε την κομματική στρατηγική, ενώ σε επίπεδο πολιτικής τακτικής μετέτρεπε το Κόμμα σε ουρά των κομμάτων του Κέντρου, τα οποία υποτίθεται εξέφραζαν τα λεγόμενα εθνοαστικά στοιχεία. Στο κομματικό επίπεδο διαλύθηκαν οι παράνομες οργανώσεις του Κόμματος στην Ελλάδα και αποφασίστηκε τα κομματικά μέλη και οι συμπαθούντες να περάσουν στην ΕΔΑ¹², ενώ οι κομματικές δυνάμεις που βρίσκονταν στη Λαϊκές Δημοκρατίες και την ΕΣΣΔ πέρασαν στα αδελφά κόμματα. Στην πραγματικότητα, η κομματική οργάνωση έπαψε να υπάρχει και κατά διαστήματα συγκαλούνταν μόνο κάποια κομματικά αχτίφ στο εξωτερικό. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί πως παρ' όλα αυτά τα προβλήματα και παρά τις διώξεις, η επιρροή του Κόμματος στην εργατική τάξη και το λαό ήταν αυξημένη, γεγονός που αποδεικνύεται και από τις εκλογικές αναμετρήσεις της εποχής¹³.

Ας επιστρέψουμε όμως στο 8ο Συνέδριο του Κόμματος, για να δούμε τα ζητήματα που σχετίζονται μ' αυτό.

Η προετοιμασία, η σύνθεση και η ημερήσια διάταξη του 8ου Συνεδρίου

Η σύγκληση του 8ου Συνεδρίου του ΚΚΕ είχε αποφασιστεί στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ το 1956. H σχετική απόφαση έλεγε συγκεκριμένα¹⁴: «Να συγκληθεί το VIII Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Να ανατεθεί στο Γραφείο της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας να προετοιμάσει και να υποβάλει για εξέταση στην Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ προτάσεις για την ημερήσια διάταξη του VΙΙΙ Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, για την ημερομηνία της σύγκλησής του, για το ποσοστό της αντιπροσώπευσης στο Συνέδριο και για τον τρόπο της εκλογής των αντιπροσώπων και να προβλεφτεί να συμμετάσχει στο Συνέδριο εκπροσωπευτική αντιπροσωπεία από τις κομματικές οργανώσεις, που βρίσκονται στην Ελλάδα». Εντούτοις το συνέδριο καθυστέρησε να συγκληθεί 5 ολόκληρα χρόνια και η σύγκλησή του κάθε άλλο παρά ακολούθησε τους κανόνες που προέβλεπε το Καταστατικό του Κόμματος. Για να ακριβολογούμε, δεν ήταν δυνατόν να ακολουθηθούν οι καταστατικές προϋποθέσεις σύγκλησης του συνεδρίου για τον απλό λόγο ότι δεν υπήρχε κανονική οργανωτική συγκρότηση του Κόμματος. Οι παράνομες κομματικές οργανώσεις στην Ελλάδα είχαν διαλυθεί, αλλά ούτε στην πολιτική προσφυγιά υπήρχαν κομματικές οργανώσεις, αφού τα κομματικά μέλη είχαν περάσει στα αδελφά κόμματα. Ετσι δεν ήταν δυνατή η εσωκομματική συζήτηση και η εκλογή αντιπροσώπων για το Συνέδριο. Παρ' όλα αυτά, στο Συνέδριο πήραν μέρος 62 αντιπρόσωποι και ως προσυνεδριακό ντοκουμέντο για εσωκομματική συζήτηση θεωρήθηκαν, οι θέσεις για τα 40χρονα του Κόμματος που υιοθετήθηκαν στην 9η Ολομέλεια της ΚΕ τον Αύγουστο του 1958¹⁵. Από τους 62 αντιπροσώπους οι 37 ήταν με θετική και οι 25 με συμβουλευτική ψήφο. Η σύνθεση των αντιπροσώπων με θετική ψήφο ήταν η εξής: Οι 11 ήταν στελέχη του ΚΚΕ που δούλευαν στην Ελλάδα, οι 16 προέρχονταν από την πολιτική προσφυγιά και είχαν εκλεγεί στη Γενική Συνδιάσκεψη κομματικών μελών που είχε γίνει τον Ιούνη του 1959. Τέλος, οι υπόλοιποι 10 ήταν από μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ¹⁶.

Στο 8ο Συνέδριο πήραν μέρος αντιπροσωπείες των αδελφών κομμάτων: ΚΚΣΕ, ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, Βουλγάρικο ΚΚ, Γαλλικό ΚΚ, Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα Γερμανίας, Ιταλικό ΚΚ, ΚΚ Ισπανίας, Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας και Ρουμανικό Εργατικό Κόμμα.

Η ημερήσια διάταξη του 8ου Συνεδρίου περιλάμβανε τα παρακάτω θέματα για συζήτηση¹⁷:

Εκθεση δράσης της ΚΕ του ΚΚΕ για την περίοδο από το 7ο τακτικό Συνέδριο. Εισηγητής Κώστας Κολιγιάννης.

Το Πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας. Εισηγητής Μήτσος Παρτσαλίδης.

Τροποποίηση ορισμένων άρθρων του Καταστατικού του Κόμματος. Εισηγητής Απόστολος Γκρόζος.

Εκλογή Κεντρικής Επιτροπής και Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής.

Βασικές πλευρές των αποφάσεων του Συνεδρίου

Το Συνέδριο κατέληξε σε αποφάσεις που όπως ανακοινώθηκε λήφθηκαν ομόφωνα. Πήρε απόφαση πάνω στο πρώτο θέμα. Ψήφισε το Πρόγραμμα του ΚΚΕ. Τροποποίησε ορισμένα άρθρα του Καταστατικού. Απηύθυνε Διακήρυξη προς τον ελληνικό λαό και χαιρετιστήρια στους φυλακισμένους και εξόριστους, καθώς και στους αναγκαστικά εκπατρισμένους από την Ελλάδα αγωνιστές. Επίσης, πήρε μια σειρά ειδικές αποφάσεις - για την ακρίβεια επικύρωσε παλιότερες αποφάσεις της κομματικών οργάνων - για την απομάκρυνση από τις γραμμές του Κόμματος των παρακάτω πρώην ηγετικών στελεχών: Ν. Ζαχαριάδη, Μάρκου Βαφειάδη, Βασίλη Μπαρτζιώτα, Γιώργη Βοντίτσιο (Γούσια), Μήτσου Βλαντά, Θανάση Χατζή, Βαγγέλη Βασβανά, Θύμιου Μπράτσιο, Νίκου Ρουμελιώτη και Αχιλλέα Μπλάνα.

Το Συνέδριο υπογράμμισε τους ηρωικούς και γεμάτους αυτοθυσία αγώνες, που διεξήγαγαν οι κομμουνιστές, σ' όλα αυτά τα χρόνια, επικεφαλής του ελληνικού λαού, για την εθνική ανεξαρτησία, την ειρήνη, τη δημοκρατία, την κοινωνική πρόοδο. Ασκησε δριμεία κριτική, χαρακτηρίζοντας λαθεμένη την πολιτική γραμμής της προηγούμενης καθοδήγησης υπό τον Ν. Ζαχαριάδη, θεωρώντας ότι δημιουργούσε τεράστιες δυσκολίες στη δουλιά του Κόμματος και την ανάπτυξη των δημοκρατικών δυνάμεων και οδήγησε στην ήττα του λαϊκού κινήματος και στην εσωκομματική κρίση.

Ανέλυσε τις εσωτερικές και διεθνείς εξελίξεις, «τους αγώνες της εργατικής τάξης και όλου του λαού ενάντια στα ξένα μονοπώλια και την ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχία, που μετέτρεψε την Ελλάδα σε πολεμική βάση των Αμερικανών ιμπεριαλιστών και του ΝΑΤΟ και επισήμανε τον κίνδυνο που εξαιτίας αυτής της πολιτικής διατρέχει η χώρα να γίνει στόχος πυρηνικής καταστροφής». Ακόμη σημείωσε τις ανακατατάξεις που συντελέστηκαν και συντελούνταν στην πολιτική ζωή της χώρας εκείνα τα χρόνια και καθόρισε τα καθήκοντα του Κόμματος «στην πάλη για την περιφρούρηση της ειρήνης, την αποκατάσταση της δημοκρατίας, για την ικανοποίηση των διεκδικήσεων των εργαζομένων». Τόνισε δε «την ανάγκη της ενότητας όλων των δημοκρατικών δυνάμεων στην πάλη για την απομάκρυνση της κυβέρνησης Καραμανλή και το σχηματισμό κυβέρνησης που θα πραγματοποιήσει δημοκρατική στροφή σ' όλη την πορεία της χώρας».

Το Συνέδριο, με την απόφαση που πήρε, ενέκρινε την έκθεση δράσης της ΚΕ και επικύρωσε την απόφαση της 8ης Ολομέλειας του 1958 για τη διάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων.

Στο Πρόγραμμα του Κόμματος, που ψήφισε το Συνέδριο, επικυρώνεται η θέση της Προγραμματικής Διακήρυξης του 1957 περί ύπαρξης στην Ελλάδα «Εθνικής Αστικής Τάξης» λαθεμένη άποψη, με όλα τα συνακόλουθα. Αναφορικά με το χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα, στο 8ο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε λαθεμένη προγραμματική επεξεργασία, υιοθετώντας την άποψη περί δύο επαναστάσεων όπου η μία, η πρώτη, θα ήταν αντιιμπεριαλιστική - δημοκρατική και η άλλη, η δεύτερη, ως μετεξέλιξη της πρώτης, θα ήταν σοσιαλιστική¹⁸.

Η εκλογή των οργάνων

Το 8ο Συνέδριο εξέλεξε νέα Κεντρική Επιτροπή και Κεντρική Εξελεγκτική Επιτροπή του Κόμματος. Η Κεντρική Επιτροπή αποτελέστηκε από τα παρακάτω 44 τακτικά και 29 αναπληρωματικά μέλη. Απ' αυτά, 23 τακτικά και 15 αναπληρωματικά βρίσκονταν εντός της Ελλάδας. Τακτικά μέλη της νέας ΚΕ, εντός Ελλάδος (σ' αυτούς περιλαμβάνονται και οι φυλακισμένοι, όπως ο Χαρ. Φλωράκης κ.λπ.) ήταν: Γιάννου Ασημίνα, Γλέζος Μανώλης, Δρακόπουλος Χαρ., Ζαχαράτος Μιλτ., Θανασέκου Βάσω, Καρράς Νίκος, Κύρκος Λεωνίδας, Λογαρά Λούλα, Μπενά Ελένη, Μπενάς Τάκης, Μπριλλάκης Avτ., Παπαδημητρίου Γιάν., Παρασκευόπουλος Πότης, Ράπτης Χρήστος, Σακελλάρης Ευάγ., Σεφέρης Ελευθέρ., Στεργίου Γεώργιος, Σουκαράς Σωτήρης, Βέττας Φώκος, Ερυθριάδης Γιώργης, Λουλές Κώστας, Παρτσαλίδου Αύρα, Φλωράκης Χαρίλαος.

Τακτικά μέλη της νέας ΚΕ (εκτός της Ελλάδος): Βάης Πολυχρόνης, Βουτσιανός Δημ., Γάτσιος Κώστας, Γκρόζος Απόστολος, Δημητρίου Παν., Ζάζος Βασ., Ζωγράφος Ζήσης, Καλούδης Νίκος, Καρράς Σταύρος, Καρτσούνης Θαν., Κολιγιάννης Κώστας, Κωτούζας Δημήτριος, Μαυρομμάτης Παναγιώτης, Παρτσαλίδης Δημήτριος, Ρούσος Πέτρος, Στεφανάτος Γερ., Στρίγκος Λεωνίδας, Τζεφρώνης Λεωνίδας, Τσολάκης Κώστας, Υφαντής Παναγιώτης, Φαράκος Γρηγόρης.

Αναπληρωματικά μέλη της νέας ΚΕ (εντός Ελλάδος - περιλαμβάνονται και φυλακισμένοι): Γιωργάτος Διονύσης, Καθαροσπόρης Νικόλαος, Κελτεμλίδης Τάκης, Λιναρδάτος Σπύρος, Μανούσος Δημήτριος, Στάβερης Ηλίας, Σταματιάδης Σάββας, Δάλλας Δημήτριος, Τζάκος Ελευθέριος, Κεπέσης Νίκανδρος, Κιουρτσής Παντελής, Κουκούλου Ρούλα, Τρικαλινός Γιώργος, Ζεύγου Καίτη.

Αναπληρωματικά μέλη της νέας ΚΕ (εκτός Ελλάδος): Αγγουράκης Αλέκος, Ακριτίδης Νικόλαος, Θεοδωρίδης Γιώργος, Καραγιώργης Στάθης, Καρράς Ηλίας, Κέντρος Νικόλαος, Κεφαλάς Θωμάς, Κηπουρός Κώστας, Κουτρουμπάς Νικόλαος, Νικολάου Χρήστος, Σκύφτη Αλέγρα, Τσάντης Μιχάλης, Χουλιάρας Περικλής, Ψύλλος Χρήστος, Παπαζαχαρίου Ευριπίδης.

Μέλη της Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής: Εντός της Ελλάδας ήταν οι Καπνίσης Νότης, Παπαρήγας Γεώργιος, Τιμογιαννάκης Παναγιώτης. Εκτός της Ελλάδας οι Αργυρόπουλος Πολυκ., Παπαγεωργίου Δημ., Παπακώστας Δημήτρης.

Στην πρώτη συνεδρίασή της, μετά το Συνέδριο, η νέα ΚΕ εξέλεξε στο Πολιτικό Γραφείο τους: Γκρόζο Απόστολο, Δημητρίου Πάνο, Ζωγράφο Ζήση, Κολιγιάννη Κώστα, Μαυρομμάτη Παναγιώτη, Παρτσαλίδη Μήτσο και Λεωνίδα Στρίγκο. Αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου εκλέχτηκε ο Παναγιώτης Υφαντής. Η Ολομέλεια εξέλεξε Πρόεδρο της Κεντρικής Επιτροπής τον Απόστολο Γκρόζο και τριμελή Γραμματεία της ΚΕ από τους Κολιγιάννη Κώστα, Παρτσαλίδη Μήτσο, Δημητρίου Πάνο. Πρώτος Γραμματέας της ΚΕ εκλέχτηκε ο Κ. Κολιγιάννης¹⁹.

1. «Το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ - Εισηγήσεις, Ομιλίες, Χαιρετιστήρια, Αποφάσεις, Πραχτικά», Απόρρητη έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αύγουστος 1961, σελ. 10.

2. «III Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ - Εισηγήσεις, Λόγοι, αποφάσεις», Αύγουστος 1951, Μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 266 - 267.

3. Ν. Αλιβιζάτου: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 520.

4. Εισηγητική έκθεση στο Νόμο 2058/1952 «Περί μέτρων ειρηνεύσεως» και Ρούσος Κούνδουρος: «Η Ασφάλεια του καθεστώτος», εκδόσεις «Καστανιώτη», σελ. 133.

5. Ρ. Κούνδουρος, στο ίδιο, σελ. 143.

6. Ν. Αλιβιζάτου, στο ίδιο, σελ. 519.

7. Λ. Γουίτνερ: «Η Αμερικανική Επέμβαση στην Ελλάδα 1943 - 1949», εκδόσεις «Βάνιας» 1991, σελ. 368 - 369.

8. Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», Εκδόσεις Καπόπουλος, τόμος 4ος, σελ. 19.

9. Αναλυτικά για τις αποφάσεις της 3ης Συνδιάσκεψης ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στα σχετικά κείμενα που δημοσιεύονται στον 7ο τόμο των επίσημων κειμένων του ΚΚΕ.

10. Πρόκειται για το ΚΚΣΕ, το Εργατικό Κόμματος Ρουμανίας, το Βουλγαρικό ΚΚ, το Κόμμα Ούγγρων Εργαζομένων, το Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας και ΚΚ Τσεχοσλοβακίας.

11. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 8ος, σελ. 205.

12. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 8ος, σελ. 261.

13. Στις εκλογές της 11ης Μάη του 1958, για παράδειγμα, η ΕΔΑ αναδείχτηκε Αξιωματική Αντιπολίτευση με ποσοστό 24,42%, με πρώτο κόμμα την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή που συγκέντρωσε το 41,16% των ψήφων. Ισχυρή παραμένει η δύναμη της ΕΔΑ και στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου του 1961 παρ' όλο που υποχωρεί κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες, κυρίως, κάτω από το βάρος της βίας και της νοθείας.

14. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 8ος, σελ. 26.

15. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 8ος, σελ. 310 - 357.

16 "Το ΚΚΕ- Επίσημα Κείμενα", εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 9ος, σελ. 11.

17. «Το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ - Εισηγήσεις, Ομιλίες, Χαιρετιστήρια, Αποφάσεις», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1961, σελ. 5.

18. «Το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1961, σελ. 194, 205 κ. α.

19. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 9ος, σελ. 79.

 "Ρ"

*902.gr, γράφει "8ο Συνέδριο του ΚΚΕ (2-8/5/1961)", ο Ριζοσπάστης  "τον Αύγουστο του 1961"

 ΚΚΕ 8ο Συνέδριο