Αυξάνονται οι ... πρόθυμοι «εγγυητές» στο Ναγκόρνο Καραμπάχ

ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΥΚΑΣΟΣ

ΗΠΑ, ΕΕ, Τουρκία και Ρωσία προσπαθούν να κερδίσουν έδαφος σε μια περιοχή όπου διασταυρώνονται τα συμφέροντα πολλών «παικτών»

Ολο και αυξάνονται οι ...πρόθυμοι «εγγυητές ειρήνης» στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, καθώς τα ιμπεριαλιστικά κέντρα στρέφουν το βλέμμα τους στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου. Από τη μία, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ τους απασχολεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ρωσίας στην «ειρηνευτική» συμφωνία Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Από την άλλη, είναι βέβαιο ότι στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου συναντιούνται τα συμφέροντα πολλών «παικτών» και τα τελευταία χρόνια στο «κάδρο» μπαίνει δυναμικά και η Κίνα, μέσω επενδύσεων και στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος».

Μέρος του οικονομικού και γεωπολιτικού ανταγωνισμού για δρόμους εμπορευμάτων και Ενέργειας, πλουτοπαραγωγικές πηγές, επενδύσεις κ.λπ. αναδείχθηκε και στη σύγκρουση Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν στον θύλακα Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η Ρωσία κατάφερε να γίνει ο μόνος διαμεσολαβητής στη σύγκρουση - παρότι συμπροεδρεύει στη διαπραγματευτική Ομάδα του Μινσκ (ΟΑΣΕ) με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία - και υπέγραψε τον Νοέμβρη τριμερή «ειρηνευτική» συμφωνία με Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν. Μεταξύ άλλων κατοχύρωσε την επ' αόριστον παραμονή περίπου 2.000 Ρώσων στρατιωτών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποτρέποντας μια μελλοντική ΝΑΤΟική παρουσία και επιδιώκοντας να αναδειχθεί ως ο μόνος «εγγυητής της ασφάλειας» τόσο της Αρμενίας όσο και του Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια στιγμή παραμένει άλυτο το ζήτημα του καθεστώτος της αυτοαποκαλούμενης «Αυτόνομης Δημοκρατίας» του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ δεν έχουν καθοριστεί ούτε τα σύνορα Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν που προέκυψαν μετά τον πόλεμο.

Η Ρωσία πρωτοστατεί στις διαβουλεύσεις για αποκατάσταση των οικονομικών σχέσεων, των μεταφορών και των υποδομών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και μεταξύ Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν, ενώ ρωσικές «ειρηνευτικές» δυνάμεις ελέγχου των συνόρων αναπτύσσονται στην αρμενική επαρχία Γκεγκαρκουνίκ στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, όπου τους τελευταίους μήνες έχουν σημειωθεί απανωτά περιστατικά έντασης. Την περασμένη βδομάδα τρεις Αρμένιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν σε εχθροπραξίες με τις Ενοπλες Δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν στα βορειοανατολικά σύνορα, οι οποίες έληξαν με την παρέμβαση της Ρωσίας.

Εξάλλου, η Ρωσία άφησε «εκτός» και την Τουρκία, με ενεργή πολιτική και στρατιωτική στήριξη στο Αζερμπαϊτζάν, και δέχτηκε μόνο την εγκαθίδρυση ενός «κοινού ρωσοτουρκικού κέντρου» επιτήρησης της εκεχειρίας, αλλά σε αζέρικα εδάφη, έξω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

ΗΠΑ και ΕΕ «ενώνονται για να ηγηθούν»

Σε αυτό το φόντο ΗΠΑ και ΕΕ, μετά τη Σύνοδο Κορυφής (15/6), παρουσία του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν, φρόντισαν να δηλώσουν «αποφασισμένοι» να «εργαστούν» για «μακροπρόθεσμη ειρήνη, ανθεκτικότητα και σταθερότητα στον Νότιο Καύκασο».

ΕΕ και ΗΠΑ «προωθούν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν», επεσήμανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, εκφράζοντας τον στόχο του ευρωατλαντικού άξονα να συντονιστεί σε «παγκόσμια και περιφερειακά θέματα ασφάλειας», και προσθέτοντας ότι οι σχέσεις Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν είναι μία τέτοια περίπτωση όπου «ΗΠΑ και ΕΕ ενώνονται για να ηγηθούν».

Στρατιωτικές συνεργασίες και «πλατφόρμες» προωθεί η Τουρκία

Την ίδια μέρα ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφτηκε το Αζερμπαϊτζάν και το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Από τη συμβολική πόλη Σούσα, που μετά τον πόλεμο πέρασε σε αζέρικο έλεγχο και η Τουρκία σχεδιάζει να ανοίξει εκεί γενικό προξενείο, ο Ερντογάν ...εξέφρασε κι αυτός την «ελπίδα» για ειρήνη και επανέφερε την πρόταση για μια εξαμερή πλατφόρμα «συνεργασίας» στον Νότιο Καύκασο (Τουρκία, Ρωσία, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Αρμενία).

Μαζί με τον Αζέρο ομόλογό του, Ιλχάμ Αλίεφ, υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Σούσα, μια συμφωνία στενής συνεργασίας και στον στρατιωτικό τομέα.

Από την πλευρά της η Αρμενία διατηρεί συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας με τη Ρωσία, συμφωνίες για μια «κοινή αρμενική - ρωσική στρατιωτική ομάδα» και για ένα «κοινό περιφερειακό σύστημα αεροπορικής άμυνας», και η μεταρρύθμιση των αρμενικών Ενόπλων Δυνάμεων διεξάγεται με την υποστήριξη της Ρωσίας. Εξάλλου, οι δύο χώρες είναι «σύμμαχοι» στο «αμυντικό σύμφωνο» Οργανισμός Συνθήκης για τη Συλλογική Ασφάλεια (ΟΣΣΑ), μαζί με τη Λευκορωσία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν.

Πάντως η Ρωσία «παρακολουθεί στενά τις πληροφορίες» ότι η Τουρκία ενδέχεται να δημιουργήσει στρατιωτική βάση στο Αζερμπαϊτζάν, σχολίασε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, μετά από σχετική δήλωση του Τούρκου προέδρου. «Σε κάθε περίπτωση, η εγκατάσταση στρατιωτικών υποδομών των χωρών - μελών του ΝΑΤΟ κοντά στα σύνορά μας» αποτελεί «αιτία για δικά μας βήματα απαραίτητα για την κατοχύρωση της ασφάλειας και των συμφερόντων μας», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου.

Στο «παιχνίδι» μπαίνουν οι ΗΠΑ μέσω ...Γεωργίας

Την ίδια περίοδο (6 - 13 Ιούνη) ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Φίλιπ Ρίκερ, βρισκόταν επί μία βδομάδα σε Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, επιδιώκοντας οι ΗΠΑ να ανακτήσουν το «χαμένο έδαφος» και να μπουν πιο δυναμικά σε παζάρια και «διευθετήσεις» στον Νότιο Καύκασο.

Ως αποτέλεσμα της επίσκεψης, το Μπακού απελευθέρωσε 15 Αρμένιους αιχμαλώτους πολέμου και το Ερεβάν παρέδωσε χάρτες ναρκοπεδίων σε περιοχές του Ναγκόρνο Καραμπάχ που πέρασαν στο Αζερμπαϊτζάν. Η ανταλλαγή πραγματοποιήθηκε στη Γεωργία, με διαμεσολάβηση της Τιφλίδας και του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ.

Μάλιστα, η συμμετοχή του Ρίκερ στο γεωργιανό Συμβούλιο Ασφαλείας θεωρείται σημάδι ότι ο ρόλος της Τιφλίδας για τις ΗΠΑ στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό αναμένεται να ενισχυθεί.

ΜΜΕ και αναλυτές της Γεωργίας έσπευσαν να υπογραμμίσουν μια «νέα τάση» στον Νότιο Καύκασο: Μια «σαφή επιθυμία των ΗΠΑ να δώσουν στη Γεωργία περισσότερο "βάρος" στην επίλυση των περιφερειακών προβλημάτων», «να τη μετατρέψουν σε πλατφόρμα ειρήνης για να επηρεάσουν ενεργά τις περιφερειακές διεργασίες», δεδομένου και ότι «η Ουάσιγκτον δεν μπόρεσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην τελευταία σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ».

Εξάλλου, η Γεωργία είναι η μόνη χώρα στην περιοχή που ακολουθεί μια ξεκάθαρα φιλοαμερικανική - φιλο-ΕΕ πολιτική, κάτι στο οποίο διαφέρουν η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, που ταλαντεύονται. Ο Ρίκερ χαρακτήρισε τη Γεωργία «βασικό εταίρο των ΗΠΑ στον Νότιο Καύκασο και σε ολόκληρη την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας» και εξέφρασε υποστήριξη στην εδαφική της ακεραιότητα, καταδικάζοντας «τη ρωσική επίθεση του 2008, με κατοχή της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας». Υποσχέθηκε οι ΗΠΑ να υποστηρίξουν την ένταξη της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ και ...να στείλουν μια μεγάλη παρτίδα εμβολίων κατά της COVID-19.

Σύμφωνα με αναλύσεις, η συγκατάθεση της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για τη διαμεσολάβηση της Γεωργίας και των ΗΠΑ «αντανακλά τον φόβο του Μπακού και του Ερεβάν για την αυξημένη επιρροή της Μόσχας στον Νότιο Καύκασο» μετά τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και θέλουν να «εξισορροπήσουν» την επιρροή της Ρωσίας και της Τουρκίας.

Ρωσικές «επιφυλάξεις» για ΗΠΑ και Τουρκία

Με την επίσκεψη Ρίκερ ασχολήθηκαν και ρωσικά ΜΜΕ, με αναλυτές να σημειώνουν στην «Izvestia» ότι «οι χώρες του Νότιου Καυκάσου κατέχουν σοβαρή θέση στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, αν και δεν αποτελεί ζώνη ζωτικών τους συμφερόντων».

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, στις επαφές του εκπροσώπου του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ ενδεχομένως συζητήθηκε και η συμμετοχή της Γεωργίας στην τουρκική «στρατηγική πρωτοβουλία για εξαμερή πλατφόρμα συνεργασίας στον Νότιο Καύκασο».

Πάντως, Ρώσοι αναλυτές αμφιβάλλουν αν «μια τέτοια μορφή είναι βιώσιμη», καθώς «υπάρχει μια μάλλον εχθρική ατμόσφαιρα στην περιοχή» και «η πλατφόρμα που προτείνει η Τουρκία έχει "παγώσει"».

«Καθώς το ΝΑΤΟ επεκτείνεται ενεργά στα ανατολικά και προσπαθεί να σχηματίσει μια εικόνα εχθρού για τη Ρωσία, οι ΗΠΑ ακολουθούν ενεργή πολιτική απέναντι σε Ουκρανία και Νότιο Καύκασο. Προσπαθούν να απομακρύνουν τον Νότιο Καύκασο από τη Ρωσία με τα χέρια της Αγκυρας. Κυρίως αυτό αφορά το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, αλλά μπορεί να συμβεί και με την Αρμενία, ανάλογα με τις εκλογές», σύμφωνα με αναλυτές.

«Η Ουάσιγκτον θεωρεί την περιοχή εφαλτήριο για εκδίωξη της Ρωσίας από Καύκασο - Κασπία και για να εμποδίσει το Ιράν να ενισχύσει τις θέσεις του. Η σημασία του Νότιου Καυκάσου για τις ΗΠΑ οφείλεται επίσης στους πόρους υδρογονανθράκων αυτής της περιοχής και στη μεταφορά τους στην Ευρώπη», αναφέρεται στην «Izvestia».

Το Αζερμπαϊτζάν εξελίσσεται σε βασικό ενεργειακό παράγοντα

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα από μεγάλα ενεργειακά έργα για την παράδοση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της Κασπίας, το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί βασικό ενεργειακό παράγοντα στην περιοχή, σε σχέση και με τον στρατηγικό στόχο ΕΕ - ΗΠΑ για διαφοροποίηση του εφοδιασμού της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.

Ο αγωγός πετρελαίου BTC (Baku - Tbilisi - Ceyhan), που καταλήγει στη Νότια Τουρκία, στις ακτές της Ανατολικής Μεσογείου, μεταφέρει κυρίως αζέρικο πετρέλαιο αλλά και από Τουρκμενιστάν, Ρωσία, Καζακστάν. Συνδέει άμεσα τους πόρους πετρελαίου της Κασπίας με ευρωπαϊκές και ασιατικές αγορές.

Ο αγωγός «Νότιος Διάδρομος» (Southern Gas Corridor - SGC) μεταφέρει φυσικό αέριο της Κασπίας στην Ευρώπη από τον Δεκέμβρη του 2020, μέσω του αγωγού «Trans Adriatic Pipeline» (TAP), που αποτελεί το ευρωπαϊκό τμήμα του SGC. Σύμφωνα με την κοινοπραξία TAP AG, συνολικά 1 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν έχουν εισέλθει στην Ευρώπη μέσω του ελληνικού σημείου διασύνδεσης στους Κήπους Εβρου, όπου ο TAP συνδέεται με τον αγωγό «Trans Anatolian» (TANAP) μέσω Γεωργίας και Τουρκίας.

Στο «κουβάρι» των ιμπεριαλιστικών γεωπολιτικών ανταγωνισμών η σημασία της περιοχής της Κασπίας ανεβαίνει και το Αζερμπαϊτζάν προωθεί την ιδέα της εξαγωγής φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν και τη Μεσόγειο μέσω του SGC, φιλοδοξώντας να ενισχύσει τη γεωπολιτική του θέση.

Ε. Μ