Η κυνική δήλωση της υπουργού Παιδείας περί εγκλωβισμού των νέων στις πανεπιστημιακές σπουδές ήταν «το κερασάκι στην τούρτα» της ανακοίνωσης των βάσεων εισαγωγής στα πανεπιστήμια, που επιβεβαίωσε τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις για σημαντικά μικρότερο αριθμό εισαχθέντων και μεγάλο αριθμό Τμημάτων με κενές θέσεις. Συγκεκριμένα, πάνω από 40.000 υποψήφιοι δεν πέρασαν σε καμία σχολή - περίπου 18.000 περισσότεροι από πέρυσι - ενώ δεκάδες είναι τα Τμήματα με μονοψήφιο αριθμό εισαχθέντων, ακόμα και σε μεγάλα αστικά κέντρα.
Σε πρώτη ανάγνωση, τα παραπάνω δεν είναι παρά η αποτύπωση σε αριθμούς των επιπτώσεων της θέσπισης της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ).
Η πλευρά της ΝΔ την υποστηρίζει με πάθος, διακηρύττοντας ότι μόνο οι «φιλόπονοι» και οι έχοντες επαρκές γνωσιακό υπόβαθρο θα σπουδάζουν και μόνο τα Τμήματα με «ζήτηση» θα επιβιώσουν. Και άρα, η εφαρμογή της ΕΒΕ είναι ένα λαμπρό παράδειγμα για το πώς ο ανταγωνισμός απαντά στο ερώτημα «πόσους γιατρούς χρειάζεται η χώρα;».
Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη, υπερασπίστηκε και ως κυβέρνηση και ως αντιπολίτευση το σχολείο - εξεταστικό κέντρο που όμως θα αφήνει εκτός πανεπιστημιακής εκπαίδευσης λιγότερους υποψηφίους και με αυτό το κριτήριο απορρίπτει την ΕΒΕ.
Πρόκειται για τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, αφού και τα δυο αστικά κόμματα έχουν δημιουργήσει ένα Λύκειο εξεταστικό κέντρο, ψυχοφθόρο και εξοντωτικό. Και τα δυο κόμματα έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στη διαμόρφωση ενός πανεπιστημιακού χάρτη με πολλές κατηγορίες προγραμμάτων σπουδών και πτυχίων, όπου το κρίσιμο δεν θα είναι η απόκτηση ενός πτυχίου σε ένα επιστημονικό αντικείμενο αλλά το κυνήγι και η συλλογή προσόντων.
Αν η ΕΒΕ αποτελεί μέτρο του μορφωτικού επιπέδου των υποψήφιων φοιτητών, είναι και μέτρο της απόδοσης των πολιτικών που εφαρμόζονται σε Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο δεκαετίες τώρα από όλες τις κυβερνήσεις χωρίς καμία εξαίρεση. Οχι από άγνοια. Ούτε από ανικανότητα. Αλλά επειδή υπηρετούν ένα σύστημα που λέει ότι δεν υπάρχει ρόλος και χώρος για όλους, άρα δεν υπάρχει λόγος να δαπανώνται κοινωνικοί πόροι για την ποιοτική εκπαίδευσή τους, άρα καλύτερα (οι πόροι) να δοθούν στους «επενδυτές», οι οποίοι μπορεί και να φτιάξουν θέσεις εργασίας, μπας και κάποιοι από αυτούς (τους πλεονάζοντες) βρίσκουν κάθε τόσο καμιά δουλίτσα και επιβιώσουν. Στο «κοινωνικό ασανσέρ» της ΝΔ φαίνεται ότι υπάρχουν θέσεις για λίγους και οι υπόλοιποι να είναι ευχαριστημένοι που είναι «ψυκτικοί στο Περιστέρι» και όχι πρόσφυγες στη Μόρια. Οι δε παραπλανούν ότι όλοι μπορούν να μπουν στο ασανσέρ αρκεί να έχουν «μάθει να μαθαίνουν».
Πράγματι, η θέσπιση της ΕΒΕ ενίσχυσε τον ταξικό χαρακτήρα της Εκπαίδευσης. Δεν τον διαμόρφωσε όμως. Πολλά παιδιά λαϊκών οικογενειών έμειναν εκτός πανεπιστημίων και φέτος, όπως και τα προηγούμενα χρόνια. Οι λόγοι; Τα σχολειά τους είχαν κενά, οι ώρες που χάνονταν πολλές, λεφτά για ιδιαίτερα ή φροντιστήρια δεν υπήρχαν, τα ειδικά μαθήματα δεν διδάσκονταν στο κατά τα άλλα δημόσιο σχολείο, οι γονείς δεν μπορούσαν να «διαβάσουν» τα παιδιά, οι απαιτήσεις των ίδιων από τον εαυτό τους χαμηλές όπως και των γονιών από τη ζωή τους κ.λπ.
Η ΕΒΕ έβαλε ένα ακόμα εμπόδιο, έκανε ακόμα πιο δύσκολο το πέρασμα... στην επόμενη πίστα. Πολλά από αυτά τα παιδιά θα αναζητήσουν τον δρόμο για την αγορά εργασίας μέσα από κάποιου είδους μεταλυκειακή εκπαίδευση, που μπορεί να έχει και τη σφραγίδα ενός ιδιωτικού τριτοβάθμιου ιδρύματος ή με μόνο εφόδιο το απολυτήριο του Λυκείου.
Οι υπέρμαχοι της «αριστείας» λένε ότι είναι κρίμα να εγκλωβίζεται (!) μερικά χρόνια στα πανεπιστημιακά έδρανα και να μένει εκτός παραγωγής όλο αυτό το, έτσι κι αλλιώς σε μειονεκτική θέση, νεαρό εργατικό δυναμικό και να μη διατίθεται προς εκμετάλλευση νωρίτερα, έχοντας ίσως μάθει και μια τέχνη σε κάποια επαγγελματική σχολή. Οι υπέρμαχοι των «ίσων ευκαιριών» λένε ότι δεν πειράζει να καθυστερήσουν λίγο να πέσουν στην αρένα, κι όταν βγουν ας έχουν και κανέναν σουγιά πάνω τους να αντέξουν μερικούς γύρους... Αυτό που δεν λένε αμφότεροι είναι ότι η ανεργία, οι δουλειές του ποδαριού, η απλήρωτη μαθητεία, η εργασιακή περιπλάνηση, εντός κι εκτός Ελλάδας, για τουλάχιστον μια δεκαετία, είναι οι σταθμοί του δρόμου που θα βαδίσουν πολλά από αυτά τα παιδιά που δεν προλαβαίνουν να συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνική παραγωγή και να δομήσουν προσωπικότητα, γιατί παλεύουν να «δομήσουν βιογραφικό».
Αραγε, θα ήταν πιο εύκολη η ζωή τους αν «εγκλωβίζονταν» σε ένα πανεπιστημιακό Τμήμα και παιδεύονταν μερικά χρόνια μέχρι να πάρουν το πτυχίο τους; Η απάντηση θα ήταν εύκολη αν υπήρχαν θέσεις εργασίας για όλους και η ανεργία δεν εγκλώβιζε περίπου 1 στους 2 νέους, με πτυχίο ή χωρίς. Αν ο ρυθμός ανάπτυξης ή η αναντιστοιχία δεξιοτήτων δεν ρύθμιζαν απλώς την ανεργία, αλλά τη δημιουργούσαν. Ομως η ανεργία είναι δομικό στοιχείο του καπιταλιστικού συστήματος, είναι φυσικό συμπλήρωμα της μισθωτής εργασίας και απαραίτητη για την αποδοτικότερη εκμετάλλευση των ανθρώπων που είναι «εξαρτημένοι από τον μισθό τους». Συμβάλλει στη συμπίεση των μισθών και την άντληση υπεραξίας, για τη συσσώρευση κεφαλαίου και την αναπαραγωγή του μέσω των επενδύσεων. Πλήττει δε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τους πιο αδύναμους, αυτούς που δεν έχουν άλλες επιλογές εκτός από το μεροκάματο ή να ανοίξουν με πενιχρά μέσα και «την ψυχή στο στόμα» μια δική τους δουλειά και που με την πρώτη «στραβή» πετιούνται εκτός.
Ετσι λοιπόν το πρόβλημα που έχει να επιλύσει η εκάστοτε κυβέρνηση είναι το εξής: Πόσα κονδύλια, από την άγρια φορολογία των λαϊκών στρωμάτων, πρέπει να δεσμευτούν για την Εκπαίδευση, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες θα βρίσκουν εργάτες με κατάλληλα προσόντα και ταυτόχρονα θα διατηρείται ένα στοκ «ανταλλακτικών» εργαζομένων, κι όλα αυτά με το μικρότερο δυνατό κόστος; Το πρόβλημα τίθεται πάντα από την πλευρά του εργοδότη που αναζητεί εργαζόμενους. Μπορεί δε να έχει πάνω από μια λύσεις, που η καθεμία οδηγεί σε άλλο μείγμα πολιτικής από τα αστικά κόμματα που κυβερνούν.
Η θέσπιση της ΕΒΕ ενισχύει τη διαφοροποίηση μεταξύ Τμημάτων, σχολών και πανεπιστημίων, ανοίγει δρόμο για «ανασχεδιασμό» του χάρτη της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, εδραιώνει τον «νόμο της ζούγκλας» σε πανεπιστημιακό επίπεδο, δηλαδή όποιος μπορεί να αντέξει θα επιβιώσει...
Ο αποκλεισμός περισσότερων υποψηφίων ή η αναλογία εισερχομένων/εξερχομένων σε κάθε Τμήμα δεν εγγυάται την ποιότητα των σπουδών, ούτε αποτελεί μονοσήμαντο κριτήριο για το επίπεδό τους. Είναι όμως δείκτης αξιολόγησης με βάση τα κριτήρια της αγοράς (βλέπε «Ριζοσπάστης» 11/9/2019, σελ. 14) και ως τέτοιος μπορεί να εργαλειοποιηθεί για την εφαρμογή πολιτικών, όπως η κρατική χρηματοδότηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του ανορθολογισμού που επιβάλλει το «νέο» σύστημα είναι ότι σε μια χώρα που πλήττεται κάθε χρόνο από πυρκαγιές, τα βουνά παραδίδονται σε επενδυτές κ.λπ., η συντριπτική πλειοψηφία των Τμημάτων που ασχολούνται με περιβάλλον, δασοπροστασία, μελέτη των οικοσυστημάτων έχουν... μονοψήφιο αριθμό εισακτέων.
Οι φετινές βάσεις αποτελούν οδοδείκτες στον δρόμο για ένα πανεπιστήμιο που προσφέρει υψηλή επιστημονική εκπαίδευση σε λίγους, δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα με ημερομηνία λήξεως σε πολλούς, και αποκλείει πάνω από το 1/3 της νεολαίας, με τη συντριπτική πλειοψηφία των τελευταίων να προέρχεται από οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, που ελπίζουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν μπας κι έχουν καλύτερη μοίρα.
Οι φετινές βάσεις δείχνουν ξεκάθαρα τον δρόμο για ένα πανεπιστήμιο πλήρως ξεκομμένο από τις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας, σφιχτά ζεμένο στο άρμα των επιχειρηματικών ανταγωνισμών, όπου το κριτήριο για την ενίσχυση ή απαξίωση ενός επιστημονικού πεδίου δεν είναι η ανάγκη για λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στο κοντινό και μακρινό μέλλον, δεν είναι καν η εντυπωσιακή επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά ο «νόμος» της ζούγκλας, της προσφοράς και ζήτησης.
Της προσφοράς και ζήτησης θέσεων εργασίας που ελέγχονται από λίγους, τους επιχειρηματίες, που αποφασίζουν για το αν και πώς θα δουλεύουν οι πολλοί, πόση και τι δουλειά θα κάνουν, με μόνο κριτήριο την ενίσχυση των κερδών και της θέσης τους έναντι των ανταγωνιστών τους (αυτό τελικά είναι η επιχειρηματικότητα).
Της προσφοράς και ζήτησης νέων, φρέσκων μυαλών που διψούν για γνώση, δημιουργία και ζωή, νέων παιδιών που αναγκάζονται στην αρένα του ανταγωνισμού, με την ελπίδα κάποια μέρα ορισμένοι από αυτούς που θα επιβιώσουν να βρεθούν από τη μεριά των λίγων.
Βασικό πρόβλημα του αστικού σχολείου σήμερα, από τη σκοπιά των κοινωνικών αναγκών, είναι ότι ακριβώς επειδή ολοένα και περισσότερο μετατρέπεται σε φροντιστήριο, απαξιώνεται στη συνείδηση των μαθητών. Ταυτόχρονα, αποστεώνεται έτσι και η όποια μορφωτική γνωστική διαπαιδαγωγητική λειτουργία του. Φυσικά αυτά δεν συμβαίνουν σε πολιτικό και κοινωνικό κενό. Ο καπιταλισμός είναι μια κοινωνία που συνεχώς δημιουργεί νέα αδιέξοδα στη νεολαία, ζει και αναπνέει από τον ανταγωνισμό. Κι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους μαθητές έχει τη βάση της αναζήτησης μιας «θέσης στον ήλιο», σε συνθήκες που το δικαίωμα στην εργασία και στις αναβαθμισμένες σπουδές βάλλεται συνεχώς. Ακριβώς λόγω του ανταγωνισμού για τα κέρδη και της απουσίας κεντρικού επιστημονικού σχεδιασμού στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας σε επίπεδο κοινωνίας, η εργατική δύναμη ως εμπόρευμα περισσεύει, αναπτύσσεται ανισόμετρα, πετιέται στα ράφια της ανεργίας ή πουλιέται ακόμα πιο φθηνά.
Η εικόνα του επόμενου επεισοδίου στην ταξική πορεία όσων πετύχουν στις πανελλαδικές και τελικά αποφοιτήσουν από τα ΑΕΙ είναι η εξής:
Βρίσκονται αντιμέτωποι με την αναρχία ενός συστήματος που ούτε θέλει ούτε μπορεί να σχεδιάσει τι χρειάζεται η κοινωνία συνολικά, γιατί αυτό που το ενδιαφέρει είναι η επιδίωξη του μέγιστου καπιταλιστικού κέρδους. Τελικά αυτό που μένει είναι ένα τεράστιο δυναμικό νέων που μένουν αναξιοποίητοι, πετιούνται στα ράφια της ανεργίας, της ετεροαπασχόλησης.
Αυτό που αποδεικνύεται τελικά είναι ότι η καπιταλιστική αξιοποίηση της επιστήμης και των φυσικών φορέων της, των επιστημόνων, γίνεται με όρους νέων βάρβαρων προσαρμογών, για να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις ενός συστήματος που δεν μπορεί να δώσει προοπτική στην τεράστια πλειοψηφία της ανθρωπότητας.
Το ΚΚΕ θέτει μια σειρά διεκδικήσεις για το σχολείο, την πρόσβαση στα ΑΕΙ, τις πανεπιστημιακές σπουδές, για αυτό που είναι αναγκαίο σήμερα, για να μπουν εμπόδια στην επίθεση στα μορφωτικά δικαιώματα της νεολαίας. Π.χ. να καταργηθούν η ΕΒΕ και η τράπεζα θεμάτων στο Λύκειο, να καλυφτούν τώρα όλα τα μαθησιακά κενά που δημιουργήθηκαν στην πανδημία με ευθύνη του κράτους, να στηριχτούν οι φοιτητές στις σπουδές τους, να κατοχυρωθεί το πτυχίο ως η μοναδική προϋπόθεση για την πρόσβαση στο επάγγελμα κ.ά.
Τα αιτήματα αυτά έρχονται σε ρήξη με την πολιτική των κυβερνήσεων που - σε κάθε μορφή τους - θέτουν συνεχώς νέα εμπόδια και αποκλεισμούς από τη μόρφωση, τη δημιουργική εργασία, τη ζωή.
Σε αυτήν τη βάση, επιδιώκουμε να εμπλουτιστεί η γόνιμη συζήτηση για τη σοσιαλιστική κοινωνία, που ξεμπερδεύει με τον βασικό κόφτη, την καπιταλιστική εκμετάλλευση, και μπορεί να θεμελιώσει την πραγματική ελευθερία των πολλών, να δώσει διέξοδο στις αναζητήσεις, στα ταλέντα και στις κλίσεις των νέων, εξασφαλίζοντας έτσι την ικανοποίηση των ατομικών ενδιαφερόντων μέσα από τη δημιουργική εργασία προς όφελος των αναγκών της πλειοψηφίας.
Αφροδίτης ΚΤΕΝΑ*
* Η Αφροδίτη Κτενά είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια στο μπλοκ πρέπει να συνοδεύονται από ένα ψευδώνυμο, ενσωματωμένο στην αρχή ή το τέλος του κειμένου