Οσκαρ Ουάιλντ

Σαν σήμερα, 16 Οκτωβρίου 1854 γεννιέται ο Ιρλανδός συγγραφέας και κριτικός  Οσκαρ Ουάιλντ. Πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1900.

Αντί άλλου αφιερώματος αναδημοσιεύουμε κείμενο από τα αισθητικά – κριτικά του Μάρκου Αυγέρη το οποίο θεωρούμε από τα πιο αντιπροσωπευτικά για τον Οσκαρ Ουάιλντ. Το κείμενο αντιγράψαμε από τα ΑΠΑΝΤΑ  του Μάρκου Αυγέρη (Εκδόσεις  Νέος Στοχαστής).

* * *

Οσκαρ Ουάιλντ

Στα πενήντα χρόνια από το θάνατο του Ουάιλντ τ’ όνομα του και το έργο του ξαναμνημονεύτηκαν στα παγκόσμια γράμματα. Ηταν πνεύμα λεπτό και λαμπερό, ένας ποιητής που αγαπούσε την κομψότητα, τα ηδονικά χρώματα και την πολυτέλεια στην έκφραση, εξαιρετικός στυλίστας των αγγλικών γραμμάτων.

Σαν άνθρωπος και σα συγγραφέας γνώρισε την ευτυχία στη σταδιοδρομία του και μια θορυβώδη δόξα. Κάθε έργο του είχε θριαμβευτική επιτυχία μέσα σε μια κοινωνία αρκετά γκρίζα και κοινοτυπική, που την ξάφνιαζε η ασυνήθιστη γι’ αυτή πνευματική ζωηράδα, η πρωτοτυπία κι η κομψή δηκτικότητα του Ουάιλντ. Το θεατρικό έργο του, αν και μικρό, έφερε στην αγγλική σκηνή έναν καινούριο αέρα ζωής κι  ελευθερίας, έβγαλε το αγγλικό θέατρο από την αισθηματολογία, τη συμβατικότητα και τη σεμνοτυφία της Βικτωριανής εποχής κι έβαλε τις βάσεις για ένα ξανάνειωμά του.

Ο Σώου διδάχτηκε πολλά από την ηθική στάση πού έπαιρνε μπροστά στο αγγλικό κοινό ο Ουάιλντ, πουήταν κι’ αυτός Ιρλανδός σαν τον ίδιο, κι εχθρός του αγγλικού κομφορμισμού.  Διδάχτηκε από την προκλητική κοινωνική κριτική του, από την επιτυχία πού είχε μπροστά στο κοινό ο σπιρτόζικος διάλογός του και ή παραδοξολογία του.

Ο Ουάιλντ είχε γίνει θρύλος στην εποχή του, ήταν ο κοσμικός, ο δανδής, ο πρίγκιπας των ποιητών, ο ωραιόπαθος, που κολάκευε το σνομπισμό των μικροαστών και γοήτευε την ανώτερη κοινωνία με την επιτηδευμένη εμφάνιση και την κοσμική λάμψη του. Η κολακευμένη ματαιοδοξία του, η μέθη που του έφερναν oι επιτυχίες του κι η χαλασμένη κι αργόσχολη νεότητα που τον τριγύριζε, τον οδήγησαν τελικά στην καταστροφή.

Υστερα από κάθε θεατρική του επιτυχία, όταν το κοινό παραληρούσε για να βγει στη σκηνή να τον χειροκροτήσει, παρουσιαζόταν καπνίζοντας κι’ έλεγε κομψές εξυπνάδες και προκλητικές αυθάδειες. Αλλά η τραγωδία τον παραμόνευε από πολύ κοντά. Η παρασιτική κοινωνία, που από την ίδια τη φύση της, καλλιεργεί την κατάχρηση και tc  βίτσιο σ’ όλες του τις μορφές, δε συγχωρεί τις πράξεις που κάνουν φανερές τις πληγές της. Φάνηκε αμείλιχτη στον Ουάιλντ όταν καταγγέλθηκαν δημόσια οι ηθικές εκτροπές του. Οπως είναι γνωστό ο Ουάιλντ κατηγορήθηκε γι’ ανηθικότητα και καταδι κάστηκε σε δυο χρόνια καταναγκαστικά έργα[1]. Κι αν ακόμα οι διαδόσεις για την ηθική του έκλυση δεν ήταν αληθινές, η ζωή του γενικά κι ακόμα το ίδιο το πνεύμα του ήταν μια «ύβρις» για τους σκυθρωπούς θεούς, και τον υποκριτικό κομφορμισμό των Αγγλων, που τον τιμώρησαν σκληρά. Η καταδίκη σύντριψε οριστικά τη θριαμβευτική σταδιοδρομία του και τη ζωή του και συντέλεσε να θαμπώσει όχι μόνο τ’ όνομά του μα κι  η αξία του έργου του, που πολλές πλευρές του αξίζουν κάθε έπαινο.

Σε πολλά μέρη του έργου του διατυπώνει καθαρά σοσιαλιστικές αντιλήψεις. Η κοινωνική κριτική του καταδικάζει έντονα τις άδικες συνθήκες ζωής που δημιουργεί για τις λαϊκές τάξεις μια ολιγαρχία ασυνείδητη και παρασιτική.

Αλλά η συμβατική ηθική, η υποκρισία κι η έλλειψη ανθρώπινης συμπάθειας, που χαρακτηρίζει την αγγλική κοινωνία, ήταν ο αδιάκοπος στόχος της κριτικής του.

Τη σάτιρά του τη χαρακτηρίζει χάρη και δύναμη: «Οι Εβραίοι της Ιερουσαλήμ, στην εποχή του Ιησού, λέει κάπου στο ‘’Ντε Προφούντις’’, με τη διανοητική δυσκινησία και την πνευματική τους ανικανότητα, με την κουραστική συντηρητικότητά τους, με τη λατρεία της χυδαίας επιτυχίας, με την αποκλειστική τους φροντίδα για την υλιστική όψη της ζωής, με την κερδοσκοπική επιτηδειότητά τους και με την αστεία ιδέα που είχαν για τον εαυτό τους και για την αξία τους, ήταν απαράλλαχτοι με τους Βρετανούς φαρισαίους της εποχής μας». Αλλά ο σημερινός ψευτοχριστιανικός πολιτισμός καλλιεργεί το φαρισαϊσμό παντού κι όχι μόνο στην Αγγλία.

[1] Ο Οσκαρ Ουάιλντ μήνυσε το λόρδο Κουίνσμπερι -πατέρα του Αλφρεντ Ντάγκλας- για ένα υβριστικό σημείωμα που έλαβε από αυτόν. Στη δίκη που ακολούθησε ο λόρδος Κουίνσμπερι δεν αρκέστηκε μόνο στην υπεράσπισή του, μα έφερε στο δικαστήριο αρκετούς μάρτυρες -αξιόπιστους και μη- που πιστοποιούσαν την στενή σχέση του Ουάιλντ με άτομα γνωστά για την ομοφυλοφιλία τους. Η δίκη έληξε με πανηγυρική αθώωση του κατηγορουμένου, όμως η απροσδόκητη εξέλιξη συνέβη μόλις πήρε τα πρακτικά της δίκης ο διευθυντής δημόσιων διώξεων -κάτι σαν εισαγγελέας της εποχής-, ο οποίος εξέδωσε ταχύτατα ένταλμα σύλληψης του Ουάιλντ με σκοπό την προσαγωγή του σε δίκη για ομοφυλοφιλία, η οποία εκείνη την εποχή στην Αγγλία ήταν ποινικό αδίκημα. Αυτό ήταν η αρχή του τέλους για τον Ουάιλντ. Αρκετοί τον συμβούλεψαν να φύγει από την Αγγλία, ο ίδιος όμως αρνήθηκε να ζήσει εξόριστος και κυνηγημένος. Ακολούθησαν δύο επώδυνες δίκες, η δημόσια διαπόμπευσή του και η τελική καταδικαστική απόφαση που ήταν να φυλακιστεί για δύο χρόνια. Χαρακτηριστικό της απίστευτης διαπόμπευσης στην οποία υποβλήθηκε ο Οσκαρ Ουάιλντ ήταν πως οι δύο γιοι του υποχρεώθηκαν να αλλάξουν επίθετο.

λογομνήμων