Η άντληση συμπερασμάτων αναπόσπαστο στοιχείο της σημερινής πάλης και η καλύτερη τιμή σε όσους αγωνίστηκαν

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το πρωί της Κυριακής, στην Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ, η εκδήλωση για τα 80 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ που οργάνωσε η ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ.

Στην εκδήλωση μίλησαν ο Κώστας Σκολαρίκος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ, ο Γιώργος Σανίδας, πανεπιστημιακός καθηγητής, ιστορικός και ο Δημήτρης Παπατολίδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Φώτισαν πτυχές της ηρωικής αντίστασης του λαού μας και τα διδάγματα από την πάλη που διεξήχθη με την καθοδήγηση του ΚΚΕ.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή βίντεο για την ίδρυση και τη δράση του ΕΑΜ, τις παρακαταθήκες που άφησε στους μετέπειτα αγώνες του εργατικού - λαϊκού κινήματος μέχρι σήμερα. Ολοκληρώθηκε με αντάρτικα τραγούδια που παρουσίασαν μέλη του μουσικού συγκροτήματος της ΚΝΕ και στο τέλος με τη «Διεθνή».

Οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στην έκθεση με θέμα: «80 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ, μόνο ο λαός μπορεί να σώσει τον λαό βαδίζοντας στον δρόμο της ανατροπής», που προετοίμασε και παρουσίασε η Οργάνωση Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας της ΚΝΕ, στο Φουαγιέ του κτιρίου διοίκησης του ΑΠΘ. Η έκθεση περιλαμβάνει εκθέματα από την περίοδο της Κατοχής και από μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ στην περιοχή της Μακεδονίας.

Σημαντικά συμπεράσματα από τη δράση του Μακεδονικού Γραφείου

Ο Δημήτρης Παπατολίδης μίλησε για «Το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ και τη δράση του στις αρχές του ιμπεριαλιστικού πολέμου». Μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από τη μη σύνδεση - επαφή του Μακεδονικού Γραφείου με την ΚΕ του Κόμματος. Οπως είπε, «η ξεχωριστή αναφορά στο Μακεδονικό Γραφείο αποκτά ιδιαίτερη αξία από τα ίδια τα γεγονότα που προηγήθηκαν της ίδρυσης του ΕΑΜ, με αποκορύφωμα την ηρωική και αιματοβαμμένη εξέγερση του Σεπτέμβρη του 1941 στη Δράμα, τη δεύτερη εξέγερση σε όλη την κατεχόμενη από τα φασιστικά ναζιστικά στρατεύματα Ευρώπη. Αλλά και μια σειρά τολμηρών αντιστασιακών ένοπλων και μη δραστηριοτήτων στη Θάσο, στη Νιγρίτα, αλλά και την ίδρυση της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης στην Ευρώπη, της "Ελευθερίας", με απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου, αλλά και των πρώτων ανταρτοομάδων σε Σέρρες, Δράμα, Κιλκίς».

Αναφέρθηκε στην ίδρυση της Οργάνωσης «Ελευθερία» τον Μάη του 1941, της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης στην κατεχόμενη Ευρώπη, που έγινε με απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου τις πρώτες κιόλας μέρες της κατάληψης της χώρας από τους ναζί. Οπως είπε, «είναι εντυπωσιακή η ετοιμότητα των στελεχών του Κόμματος, να πάρουν μέτρα και να προχωρήσουν σε ένα τέτοιο αποφασιστικό βήμα. Αυτή η ετοιμότητα εκδηλώνεται και με την οργάνωση της απόδρασης 12 στελεχών του ΚΚΕ από το Σανατόριο του Ασβεστοχωρίου, τη μέρα εισόδου των γερμανικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη».

Παρουσιάζοντας συμπεράσματα που αφορούν την περίοδο, σημείωσε μεταξύ άλλων πως «το κύρος που είχε το Κόμμα ειδικά στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και των νομών Σερρών και Κιλκίς στην Κεντρική Μακεδονία προπολεμικά, ειδικά με την ανάπτυξη σημαντικών ταξικών αγώνων, βοήθησε γρήγορα όχι μόνο να ανασυγκροτηθούν οι Κομματικές Οργανώσεις, να προστατευτεί ένας σημαντικός πυρήνας μελών και στελεχών από σημαντικό αριθμό οπαδών του ΚΚΕ, αλλά επέδρασε άμεσα στη δυνατότητα να στρατευθούν δυνάμεις στις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις». Πρόσθεσε πως «επιβεβαιώθηκε και από τα γεγονότα που προηγήθηκαν της ίδρυσης και της ηρωικής εποποιίας του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, πως οι κανόνες συνωμοτικότητας, η παράνομη κομμουνιστική δουλειά όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση, αλλά μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά αν συνδέεται με πρωτοβουλίες στη μαζική πολιτική δουλειά, στη ζύμωση της γραμμής του Κόμματος πλατιά. Αν με τέχνη συνδεθούν αυτά τα δύο, μπορεί το Κόμμα να ηγηθεί σε πρωτόγνωρες αρνητικές συνθήκες, σε εξαιρετικά δυσμενή συσχετισμό, στην ανάπτυξη ρωμαλέου λαϊκού ριζοσπαστικού κινήματος».

Ενώ επεσήμανε πως «σωστά συνέλαβε το Μακεδονικό Γραφείο από τις αρχές της Κατοχής την ανάγκη να δημιουργηθεί αντιστασιακή δράση και οργάνωση, με πρωταγωνιστικό ρόλο για το ίδιο το Κόμμα. Σωστά έθεσε ζήτημα εμπιστοσύνης απέναντι στην κυβέρνηση Μεταξά από την έναρξη του πολέμου», με τη δράση αυτή τους κρίσιμους μήνες πριν από την ίδρυση του ΕΑΜ να αποτελεί παρακαταθήκη συνολικά για το κίνημα τα επόμενα χρόνια.

Ενώ κλείνοντας τόνισε πως και απ' την πείρα αυτή «διαψεύδονται όλοι όσοι σήμερα επιχειρούν να προβάλουν πως το ΚΚΕ περίμενε το πράσινο φως από τη Σοβιετική Ενωση για να ξεκινήσει την αντίσταση κατά του κατακτητή. Η δράση του Μακεδονικού Γραφείου, η ίδρυση των πρώτων αντιστασιακών οργανώσεων από την άνοιξη του 1941, είναι η απάντηση που δίνουν τα ίδια τα γεγονότα».

Στόχος της πολυπρόσωπης αντίδρασης η διατήρηση της αστικής εξουσίας

Ο Γιώργος Σανίδας μίλησε για τους «Δύο κόσμους της κατεχόμενης Θεσσαλονίκης. Αντίσταση και Δοσίλογοι».

Αναφέρθηκε στις φάσεις που διένυσε η πορεία του ένοπλου δοσιλογισμού στη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία, στις επιμέρους διαφοροποιήσεις και εναλλαγές και σημείωσε ότι «εξαρχής κύριος στόχος της πολυπρόσωπης αντίδρασης ήταν η μαζική ΕΑΜική Αντίσταση, στις πόλεις και στην ύπαιθρο, που γνώριζε στο εξής όλο και μεγαλύτερη εξάπλωση και έπρεπε να αναχαιτιστεί μέσω της αιματηρής τρομοκρατίας». Ετσι «η πορεία αυτών των ενόπλων τμημάτων ξεκίνησε, αλλά και συνεχίστηκε με επιθέσεις και σφαγές ομάδων του ΕΛΑΣ, ΕΑΜικών και κομμουνιστών, με διάφορα προσχήματα, σχεδόν πάντα αναπόδεικτα. Και βέβαια διαθέτοντας τις περισσότερες φορές τις ευλογίες είτε των κατοχικών και δοσιλογικών αρχών, είτε ακόμη και των Βρετανών απεσταλμένων».

Ανέδειξε ότι «στην πορεία των πραγμάτων, ειδικά στην πόλη της Θεσσαλονίκης, τα πάσης φύσεως τάγματα ασφαλείας, η ανασυγκρότηση τμημάτων της ΠΑΟ ως ΕΕΣ, αλλά και στην Ανατ. Μακεδονία η δημιουργία της ΕΟΑ του Αντών Τσαούς, αρχές 1944, γίνονται σε διπλή βάση αλλά με έναν στόχο. Η βάση είναι αφενός η στήριξη της κατοχικής κατάστασης και η συμμετοχή σε αυτήν, αφετέρου η προετοιμασία της διάδοχης κατάστασης, ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν πιο έμπρακτη, έστω και ασθενής, αμφισβήτηση της ευρύτατης απήχησης του ΕΑΜ. Αυτό εξυπηρετούσε τις ναζιστικές και τις δοσιλογικές αρχές κατοχής που αδυνατούσαν να ελέγξουν την άνοδο του κινήματος, αλλά ταυτόχρονα και το άλλο τμήμα της αστικής εξουσίας, που εκπροσωπούνταν από την κυβέρνηση του Καΐρου και τους Βρετανούς». Και σημείωσε ότι «γενικός στόχος είναι ένας: Η πάση θυσία διατήρηση της αστικής εξουσίας και η συνέχισή της στη μετά τον πόλεμο φάση με όποιο αντίτιμο».

Συνοψίζοντας ανέφερε ότι «διακρίνει κανείς δυο βασικές πτυχές στην εξέλιξη των πραγμάτων μεταξύ 1941 και 1944. Από τη μια είναι σαφής η εξαρχής συμπόρευση ή και ένταξη διαφόρων αυτοαποκαλούμενων εθνικιστικών αστικών δυνάμεων στο κατοχικό αστικό μόρφωμα, το δοσιλογικό, που καταλήγουν εν γένει στην πλήρη ευθυγράμμιση με τις ανάγκες της κατοχικής κατάστασης. Από την άλλη, είναι εξίσου δεδομένη η σύγκρουσή τους με το ΕΑΜικό κίνημα, που βρίσκεται εξ ορισμού στον αντίποδα των κατακτητών και των συνεργατών του. Η μετακίνηση ορισμένων μετριοπαθών αστών αξιωματικών από οργανώσεις τύπου ΠΑΟ προς το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ παρέμεινε σχετικά περιορισμένη. Γενικά όσοι προέτασσαν την αντίσταση κατά των κατοχικών δυνάμεων, φρόντισαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Η πλειοψηφία εκείνων που παρέμειναν, είχαν, ειδικά στη Μακεδονία, ως πρόταγμα τον αγώνα κατά των "ΕΑΜοβούλγαρων" πλέον, στον οποίον οι Γερμανοί, ακόμη και οι ίδιοι οι Βούλγαροι, μπορούσαν να είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι, όσο οι Βρετανοί και οι της Μέσης Ανατολής έπαιζαν το αναγκαίο διπλό παιχνίδι».

Η σημασία δράσης σε όλες τις συνθήκες προσανατολισμένης από την επαναστατική στρατηγική

Ο Κώστας Σκολαρίκος αναφέρθηκε στα «Συμπεράσματα και διδάγματα από την πάλη του ΚΚΕ την περίοδο του ιμπεριαλιστικού πολέμου».

Σημείωσε ότι το μεγαλείο και η τραγική κατάληξη της ΕΑΜικής Αντίστασης δεν μπορούν να κατανοηθούν αποσπασμένα από τη γνώση της μεσοπολεμικής Ιστορίας της Ελλάδας και της Ευρώπης και της δράσης των επεξεργασιών του εγχώριου και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος.

Και ανέφερε: «Συνολικότερα η δεκαετία του 1940, οπότε η εργατική τάξη και οι υπό εκμετάλλευση μάζες βγήκαν στο προσκήνιο της Ιστορίας, επιδιώκοντας να πάρουν τις τύχες στα χέρια τους, αποτελεί πηγή άντλησης χρήσιμων ιστορικών διδαγμάτων και πηγή έμπνευσης για τους σημερινούς αγώνες.

Καταρχάς, η εξέταση της Ιστορίας και των χαρακτηριστικών της ΕΑΜικής Αντίστασης διδάσκει ότι ο συστηματικός και υπομονετικός αγώνας των κομμουνιστών σε μη επαναστατικές συνθήκες αποτελεί το απαραίτητο έδαφος για τη γιγάντωση του εργατικού - λαϊκού κινήματος σε συνθήκες αστάθειας της καπιταλιστικής εξουσίας. Η ΕΑΜική Αντίσταση απέδειξε ότι ο συσχετισμός δυνάμεων σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο, όσο αρνητικός και αν είναι, δεν μπορεί να κατανοείται ως σταθερός και ανεπηρέαστος από τη μαζική πάλη της εργατικής τάξης και των άλλων υπό εκμετάλλευση μαζών. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να κατακτά τη δυνατότητα να δρα σε όλες τις συνθήκες, προσανατολισμένο από την επαναστατική στρατηγική ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας.

Τη δεκαετία του 1940, το ΚΚΕ, επιμένοντας στην αντιφασιστική και στην εθνική ενότητα, δεν κατόρθωσε να μετατρέψει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα σε κρίκο για την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας. Ομως, η όξυνση της ταξικής πάλης, αμέσως πριν από την Απελευθέρωση, αλλά και μετά από αυτή, απέδειξε ότι δεν μπορεί να υπάρξει εθνική ενότητα σε μια ταξικά διαιρεμένη κοινωνία.

Γι' αυτό, το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπορεί να συνεργαστεί κυβερνητικά με οποιοδήποτε αστικό τμήμα, σοσιαλδημοκρατικό, δημοκρατικό, κεντρώο ή άλλο. Αυτό ισχύει για οποιαδήποτε φάση ή περίοδο, είτε μιλάμε για πάλη ενάντια σε ξένη κατοχή, είτε για πάλη ενάντια σε μια δικτατορία ή οποιαδήποτε άλλης μορφής αναστολή της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ετσι κι αλλιώς, όπως αποδεικνύεται και από την Ιστορία της δεκαετίας του 1940, ο αντικομμουνισμός, με την έννοια της αστικής εχθρότητας απέναντι στο κομμουνιστικό κίνημα που επιδιώκει την ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας, δεν αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα μιας μερίδας του αστικού πολιτικού κόσμου, αλλά κοινό χαρακτηριστικό του συνόλου του.

Μέσα από την αρνητική πείρα της τραγικής κατάληξης της ΕΑΜικής Αντίστασης διδασκόμαστε ακόμα ότι οι αγώνες του εργατικού - λαϊκού και του κομμουνιστικού κινήματος, όσο μαζικοί και ηρωικοί και αν είναι, όπως αναμφισβήτητα ήταν οι αγώνες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στην Κατοχή και τον Δεκέμβρη του 1944 και ο αγώνας του ΔΣΕ, δεν μπορούν να φέρουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα αν δεν προσανατολίζονται από την επαναστατική στρατηγική, αν δεν κατευθύνονται στην ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας.

Η άντληση ιστορικών διδαγμάτων και συμπερασμάτων από τις τρεις μεγάλες ανατάσεις του κινήματος που καθοδηγήθηκαν από το ΚΚΕ αποτελεί όχι μόνο αναπόσπαστο στοιχείο της σημερινής πάλης, αλλά και την καλύτερη τιμή για όσους αγωνίστηκαν. Για όσους εκτελέστηκαν και σκοτώθηκαν, για όσους φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν και βασανίστηκαν για να ξημερώσει μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο».