Το 13ο και το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ

 
Το 13ο και το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ πραγματοποιήθηκαν την ίδια χρονιά, περίπου στην αρχή και το τέλος του 1991.

Το πρώτο ήταν συνέδριο κορύφωσης της εσωκομματικής κρίσης, που ανοιχτά ταλάνιζε το Κόμμα από το 1989, οπότε και έλαβε χώρα η διάσπαση από τα «αριστερά», με επίκεντρο την ΚΝΕ, ενώ στη συνέχεια εκδηλώθηκε σε όλο το μήκος και το πλάτος της κομματικής γραμμής, με σαφή δεξιά χαρακτηριστικά, αμφισβητώντας την ύπαρξη του ίδιου του Κόμματος αυτού καθ' αυτού.

Το δεύτερο, δηλαδή το 14ο Συνέδριο, ήταν συνέδριο αναγκαστικό. Ηταν ένα συνέδριο που έπρεπε να γίνει, που δεν μπορούσε να μη γίνει, αφού μέσα στο 1991 το Κόμμα γνώρισε μία από τις μεγαλύτερες διασπάσεις στη ζωή του, ενώ το διεθνές εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα δοκίμαζε την οδυνηρότερη ήττα στην ιστορία του, με την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος και στη Σοβιετική Ενωση.

Πριν αναφερθούμε αναλυτικά στις εργασίες καθενός εκ των δύο αυτών συνεδρίων οφείλουμε να κάνουμε μια αναδρομή στο ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εντάσσεται η πραγματοποίησή τους, σημειώνοντας εκ των προτέρων ότι η αναφορά στα γεγονότα θα είναι συνοπτική, λόγω περιορισμένου χώρου και θα αφορά τα κυριότερα από αυτά.

ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Από το 13ο στο 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ

 Το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ συνήλθε στην Αθήνα, από τις 19 ως τις 24 Φλεβάρη 1991, σε συνθήκες έντονης διαπάλης στο εσωτερικό του Κόμματος, η οποία δεν εκφράζεται μόνο μέσω της προσυνεδριακής διαδικασίας από τη μερίδα των στελεχών που αρνούνται καθαρά πια το χαρακτήρα του ΚΚΕ ως επαναστατικού κόμματος, πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, αρνούνται την ταξική πάλη και την προοπτική του σοσιαλισμού. Ούτε επίσης το μοναδικό χαρακτηριστικό αυτής της διαπάλης είναι η οξύτατη φραξιονιστική πάλη μέσα στο Κόμμα, η οποία και έχει πάρει διαστάσεις, έχει καταστρατηγήσει όλες τις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του ΚΚΕ. Αλλο ένα χαρακτηριστικό αυτής της διαπάλης είναι η συνειδητή δημόσια, μέσω των αστικών ΜΜΕ προβολή των σοσιαλδημοκρατικών ιδεολογικοπολιτικών θέσεων αυτών των στελεχών. Γεγονός που ουσιαστικά άνοιξε τις πόρτες στην αστική τάξη να παρεμβαίνει ανοιχτά στο εσωτερικό του Κόμματος. Αυτά τα στελέχη έδωσαν όπλα στον ταξικό αντίπαλο για να πολεμά το ΚΚΕ.

Ετσι και οι εργασίες του 13ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, διεξάγονται σε ανάλογο κλίμα, σ' αυτές τις συνθήκες, και βεβαίως η συζήτηση διεξάγεται γύρω από το μοναδικά εφικτό ζήτημα, που είναι η διατήρηση και υπεράσπιση του κομμουνιστικού χαρακτήρα του Κόμματος.

Το 13ο Συνέδριο ανέδειξε σε πλειοψηφία της ΚΕ στελέχη που τάσσονταν υπέρ της διατήρησης του κομμουνιστικού χαρακτήρα του Κόμματος, αλλά δεν έβαλε τέρμα στην εσωκομματική πάλη.

Με κάθε τρόπο η ομάδα αυτή των στελεχών και με κάθε ευκαιρία δρα εναντίον του Κόμματος, που δέχεται επιθέσεις και από στελέχη άλλων δυνάμεων που συμμετείχαν στο ΣΥΝ. Οι εξελίξεις έχουν πια δρομολογηθεί και για την τυπική διάσπαση του κόμματος, αλλά και για τη διάλυση του Συνασπισμού, ο οποίος προετοιμάζει την Πανελλαδική του Συνέλευση.

Εντείνεται η φραξιονιστική πάλη

Στις 11 Μάη του 1991 συνέρχεται η ΚΕ του Κόμματος, στην οποία το ΠΓ καταθέτει τις εξής προτάσεις, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η φραξιονιστική δραστηριότητα που ξεκινά από το ΠΓ και φτάνει έως τις ΚΟΒ, έχοντας διαμορφώσει ένα δεύτερο κέντρο καθοδήγησης: Να σταλεί γράμμα στα μέλη του Κόμματος κατατοπιστικό για την κατάσταση που επικρατεί στην ΚΕ. Να ισχύει και για τα μέλη του Κόμματος που εργάζονται στα ΜΜΕ ό,τι ισχύει για όλα τα μέλη, ότι δεν μπορούν να εκφέρουν προσωπικές απόψεις αντίθετες με τις αποφάσεις του ΚΚΕ πέραν του κομματικού Τύπου. Να απευθυνθεί προειδοποίηση σε μέλη της ΚΕ να σταματήσουν δραστηριότητες που έρχονται σε αντίθεση με το Καταστατικό, διαφορετικά θα επιβληθούν καταστατικά μέτρα. Να διασφαλιστεί ο συλλογικός χειρισμός κρίσιμων ζητημάτων που τίθενται για συζήτηση στην ΕΕ του Συνασπισμού.

Με τα προτεινόμενα μέτρα διαφωνούν οι Λαφαζάνης, Δραγασάκης, Χουντής και Τριγάζης, ενώ απουσίαζε η Μ. Δαμανάκη. Σ' αυτή την ΚΕ υποβάλλει την παραίτησή του ο Γρ. Φαράκος, δηλώνοντας πως θα συνεχίσει τη δράση του μέσα από το Συνασπισμό. Τελικά η ΚΕ ενημερώνει τα μέλη του Κόμματος για την κατάσταση, καλώντας τα να αρνηθούν οτιδήποτε έρχεται σε αντίθεση με τις αποφάσεις του Συνεδρίου, να αντιδράσουν στις προσπάθειες παράλυσης, αποδιοργάνωσης της κομματικής δουλιάς και μαζικής δράσης. Παράλληλα, καλεί τα μέλη της ΚΕ να αποσυρθούν από κάθε μορφής ομαδοποίηση, να αρνηθούν συμμετοχή σε δράση και λειτουργίες έξω από τα όργανα.

Η ΚΕ προειδοποιεί τους Καραγκουλέ και Ανδρουλάκη να σταματήσουν τις δραστηριότητες που έρχονται σε αντίθεση με το Καταστατικό του Κόμματος. Αποφασίζει ακόμη μέχρι την πανελλαδική συνέλευση του ΣΥΝ, σε κρίσιμα ζητήματα υποχρεωτικά να προηγείται συνεδρίαση των στελεχών που μετέχουν στην ΕΕ του ΣΥΝ ώστε να εξασφαλίζεται ο συλλογικός χειρισμός των ζητημάτων και η ενιαία στάση.

Ο ΣΥΝ ενάντια στο ΚΚΕ

Στο μεταξύ εντείνονται οι επιθέσεις εναντίον του Κόμματος από στελέχη άλλων δυνάμεων του ΣΥΝ και οι παρεμβάσεις στην εσωτερική του ζωή. Η «Αυγή» δε διστάζει να γράψει πως στόχος της ανασυγκρότησης του ΣΥΝ είναι η διαμόρφωση μιας νέας εκσυγχρονιστικής πλειοψηφίας και η εκτόπιση των «δογματικών αντιλήψεων πτέρυγας του ΚΚΕ». Ο ΣΥΝ εξελίσσεται όλο και πιο πολύ σε πόλο αντίθεσης προς το ΚΚΕ.

Τις δύο πρώτες μέρες του Ιούνη του '91 η ΚΕ συνεδριάζει και δίνει στη δημοσιότητα τις θέσεις της για την ανασυγκρότηση του ΣΥΝ, επιμένοντας μέχρι τέλους στην υπεράσπισή του με το χαρακτήρα που αυτός είχε εξαρχής συγκροτηθεί. Ενόψει της πανελλαδικής συνέλευσης το ΚΚΕ προτείνει η διαμόρφωση των κεντρικών οργάνων του ΣΥΝ να γίνεται σε συνεννόηση με όλες τις δυνάμεις που τον απαρτίζουν, κάθε δύναμη να ορίζει με ευθύνη της την αντιπροσωπεία της, διατηρώντας το δικαίωμα να ανακαλεί το σύνολο ή μέρος της.

Προειδοποιεί ότι «η πολύμορφη άμεση ή έμμεση αμφισβήτηση του πολυκομματικού χαρακτήρα του ΣΥΝ έχει δημιουργήσει σοβαρές αρνητικές συνέπειες στην προσπάθεια ανασυγκρότησής του και την πορεία προς την πανελλαδική συνέλευση. Το γεγονός αυτό, όπως οι συχνές παρεμβάσεις στα εσωτερικά του ΚΚΕ, η απαίτηση να εγκαταλείψει θέσεις του, οι συκοφαντίες σε βάρος του και μια γενικότερη προσπάθεια αντιπαράθεσης του ΣΥΝ στο ΚΚΕ, συνιστούν αντιλήψεις και πρακτικές που ναρκοθετούν την πορεία και την ίδια την ύπαρξη του ΣΥΝ».

Περί τα μέσα Ιούνη του 1991 το θέμα του τρόπου εκλογής των οργάνων του Συνασπισμού πυροδοτεί νέα ένταση. Το ΚΚΕ βλέποντας πού οδεύει η κατάσταση, προτείνει να παγώσει κάθε διαδικασία προς την πανελλαδική συνέλευση και να πραγματοποιηθούν επαφές και συζητήσεις μεταξύ όλων των δυνάμεων του ΣΥΝ για όλα τα προβλήματα. Η πρόταση αγνοείται και η Αλ. Παπαρήγα αποχωρεί από τη συνεδρίαση της ΕΕ του ΣΥΝ, ενώ σε δήλωσή της υπογραμμίζει τον ανοιχτό πια κίνδυνο μετεξέλιξης του ΣΥΝ σε ενιαίο πολυτασικό φορέα.

Η ανάκληση της κομματικής αντιπροσωπείας από τον ΣΥΝ

Η ΚΕ του ΚΚΕ στις 16 Ιούνη αποφασίζει να ανακαλέσει την αντιπροσωπεία του Κόμματος από τον ΣΥΝ, πλην της Μ. Δαμανάκη λόγω των ειδικών ευθυνών που είχε (ήταν ήδη πρόεδρος του ΣΥΝ), παράλληλα καταθέτει δέσμη προτάσεων για τη διέξοδο από την κρίση. Η απόφασή του αυτή συναντά την αντίδραση στελεχών που αρνούνται να συμμορφωθούν. Στις 22 Ιούνη η Μαρία Δαμανάκη καταθέτει την παραίτησή της από το ΠΓ και την ΚΕ του Κόμματος.

Στις 23 Ιούνη η ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίζει τη σύγκληση έκτακτου Συνεδρίου με στόχο την αποκατάσταση της ενότητας δράσης του Κόμματος. Για τον ΣΥΝ αποφασίζει να καταβάλει μια τελευταία προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κρίσης μέσω της ολιγόχρονης αναστολής της πανελλαδικής συνέλευσης, ώστε να δοθεί χρόνος στις συνιστώσες του να συζητήσουν και να καταλήξουν για ζητήματα που συνδέονται με την επαναβεβαίωση των ιδρυτικών αρχών συγκρότησής του, τις σχέσεις των κομμάτων με τον ΣΥΝ και αντίστροφα, το ρόλο και τις αρμοδιότητες της πανελλαδικής συνέλευσης, την αναζήτηση συμφωνίας για τον τρόπο ανάδειξης των κεντρικών οργάνων.

Σε εκείνη τη συνεδρίασή της η ΚΕ καθαίρεσε τον Π. Λαφαζάνη από το ΠΓ και τους Μ. Ανδρουλάκη, Δ. Καραγκουλέ, Θ. Καρτερό, Τ. Δραβαλιάρη και Δ. Παπάζογλου από την ΚΕ, ενώ παραιτούνται οι Π. Τριγάζης από το ΠΓ και Δ. Δημητρακάς, Σ. Παναρέτου και Αγ. Καραΐνδρος από την ΚΕ.

Το Κόμμα απευθύνεται στο λαό

Την επομένη 24 Ιούνη, σε μια ογκώδη μαχητική συγκέντρωση του ΚΚΕ στο Πεδίον του Αρεως, η Αλ. Παπαρήγα διαμηνύει, «δε διαπραγματευόμαστε την αυτοτελή ύπαρξη του ΚΚΕ» και πως αυτό δε θα ευθύνεται για την κατάληξη της κρίσης στον ΣΥΝ. Καλεί τα μέλη του Κόμματος να προετοιμαστούν για μια μεγαλύτερη, από ό,τι νόμιζαν, περίοδο ανασυγκρότησης του Κόμματος.

Δρομολογείται η Πανελλαδική Συνέλευση η οποία αρχίζει στις 27 Ιούνη. Η Αλ. Παπαρήγα μιλώντας σε συγκέντρωση στη Λάρισα θα ξεκαθαρίσει: «Αν η Πανελλαδική Συνέλευση του ΣΥΝ προχωρήσει χωρίς ΚΚΕ τότε η υπογραφή στη διάλυση του συμβολαίου ίδρυσής του θα έχει μπει. Και δεν είμαστε εμείς που τη βάζουμε. Δε φέρουμε καμιά ευθύνη γι' αυτό. Λύσεις υπήρχαν και ακόμα υπάρχουν. Τις έχουμε προτείνει και είμαστε έτοιμοι παρά τα όσα έγιναν να προχωρήσουμε σε ανάλογα βήματα».

Οπερ και εγένετο. Την επομένη στην Πανελλαδική Συνέλευση αποφασίζεται η αλλαγή του χαρακτήρα του Συνασπισμού και η μετατροπή του σε κόμμα. Στις 29 Ιούνη το ΠΓ του Κόμματος σε ανακοίνωσή του υπογραμμίζει: «Η Πανελλαδική Συνέλευση είναι πλέον καθαρό ότι αποτελεί ιδρυτική συνέλευση ενός νέου πολιτικού σχήματος που δεν έχει καμιά τυπική και ουσιαστική σχέση με τον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου και ως εκ τούτου το ΚΚΕ δε μετέχει πλέον στο νέο φορέα». Τονίζει επιπλέον πως είναι αδιανόητη η συμμετοχή οποιουδήποτε στελέχους σε δυο πολιτικούς φορείς, και στο ΚΚΕ και στον ΣΥΝ.

Το ΠΓ εκτιμά επιπλέον τον αντιΚΚΕ προσανατολισμό του νέου φορέα, άλλωστε αρκετά στελέχη του παραμένουν στο ΚΚΕ και μάλιστα σε καθοδηγητικά του όργανα. Στις 13 Ιούλη συνέρχεται η ΚΕ του Κόμματος και αποφασίζει το 14ο Συνέδριο να γίνει στα τέλη Νοέμβρη, ενώ αναθέτει σε επιτροπές την προετοιμασία των θέσεων και τα οργανωτικά ζητήματα.

Για τα μέλη της ΚΕ και όσους συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά στα όργανα του ΣΥΝ η ΚΕ αποφάσισε να μη συμμετέχουν στις συνεδριάσεις των κομματικών οργάνων που είχαν εκλεγεί και να μην αναλαμβάνουν υπεύθυνη δουλιά στο Κόμμα, ενώ παρέπεμψε το θέμα στην Επιτροπή Κομματικού Ελέγχου. Σε διαθεσιμότητα τίθενται συνολικά 39 μέλη της ΚΕ και 5 βουλευτές του Κόμματος.

Προς το 14ο Συνέδριο

Το Κόμμα μέσα σε δύσκολες συνθήκες κατασυκοφάντησής του από τα πρώην στελέχη του, που έγιναν η αιχμή του δόρατος του αντικομμουνισμού της αστικής προπαγάνδας, αλλά και σε αρνητικό διεθνές κλίμα, λόγω των ανατροπών, σε συνθήκες υποχώρησης του κομμουνιστικού κινήματος, καταπιάνεται με την ανασυγκρότησή του. Δίνει αυτή τη μάχη ταυτόχρονα με πλατιά εξόρμηση στο λαό, με προσπάθεια για ανάπτυξη δράσης στο μαζικό κίνημα και προετοιμάζει ταυτόχρονα το 14ο Συνέδριό του.

Το 14ο Συνέδριο, που συνήλθε στις 18 - 21 Δεκέμβρη του 1991, έβαλε το καθήκον της ανασυγκρότησης και ανάπτυξης του Κόμματος, εξέτασε τις αιτίες της δημιουργίας της δεξιάς σοσιαλδημοκρατικής παρέκκλισης των στελεχών που αποχώρησαν από το Κόμμα και εντάχθηκαν στον ΣΥΝ και επεξεργάστηκε πολιτική ανάπτυξης και στόχους πάλης προς όφελος των λαϊκών μαζών, ενώ έκανε και τις πρώτες τοποθετήσεις για τις εξελίξεις στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.

Σχετικά με την πολιτική συμμαχιών, το 14ο Συνέδριο εκτίμησε ότι «η όλη πορεία και τελική κατάληξη του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου δίνει πολύτιμα διδάγματα στο Κόμμα για την πολιτική συμμαχιών, που πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής του.

α) Η διασφάλιση της αυτοτέλειας του Κόμματος πρέπει να είναι πρωταρχική προϋπόθεση και συνεχής επιδίωξη.

β) Η υποτίμηση των ιδεολογικών και πολιτικών διαφορών που υπάρχουν και συνοδεύουν κάθε μορφής συμμαχία και η ανυπαρξία μετώπου εναντίον της, αποτελεί σοβαρό σφάλμα και οδηγεί σε αρνητικές απρόσμενες εξελίξεις.

γ) Οι εκπρόσωποι του Κόμματος στις συμμαχίες πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά από συντρόφους που διαθέτουν ικανότητες, αλλά επίσης και σταθερότητα και κομματικότητα. Ο έλεγχός τους από καθοδηγητικά όργανα και κομματικά σώματα πρέπει να είναι συστηματικός και ουσιαστικός.

δ) Να συνυπολογίζεται πάντα με προσοχή η διαλεκτική σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών.

Η πολιτική συμμαχιών, πολιτική στρατηγικής σημασίας, πρέπει να είναι διαρκής φροντίδα του ΚΚΕ. Οι δυσκολίες, τα λάθη και οι αποτυχίες δεν πρέπει να οδηγούν στην άρνησή της αλλά στα απαραίτητα μέτρα για την περισσότερο δημιουργική και αποτελεσματική εφαρμογή της. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η πολιτική συμμαχιών πρέπει να συνδυάζεται επίμονα και συστηματικά με την ολόπλευρη, ποσοτικά και ποιοτικά, ενίσχυση του ΚΚΕ».

Το 14ο Συνέδριο

Αμέσως μετά το 13ο Συνέδριο, η λεγόμενη ανανεωτική ομάδα, όντας μειοψηφία στο ΚΚΕ, έστρεψε την προσοχή της προς το Συνασπισμό της Αριστεράς κι επιχείρησε να τον χρησιμοποιήσει ως πολιορκητικό κριό για την άλωση του Κόμματος, που δεν είχε καταφέρει να πετύχει μέσα από τις κομματικές διαδικασίες. Στην προσπάθειά της βρήκε αρωγούς τους μέχρι τότε συμμάχους του Κόμματος στο ΣΥΝ, κυρίως την ΕΑΡ και όσους προέρχονταν από το πάλαι ποτέ «ΚΚΕ-εσωτερικού». Σύμμαχός τους επίσης ήταν η συγκυρία, δηλαδή οι συνθήκες που δημιουργούσε η ήττα του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, στο πλαίσιο της οποίας ο κομμουνισμός φάνταζε ως μια ξοφλημένη υπόθεση. Ο Συνασπισμός ήδη προχωρεί στην οργανωτική του συγκρότηση ως ενιαίο κόμμα. Ασκεί πολεμική στο ΚΚΕ, αντιτίθεται σ' αυτό, του αρνείται ανοιχτά το δικαίωμα της πολιτικής, ιδεολογικής και οργανωτικής αυτοτέλειας, ακόμη και το αυτονόητο δικαίωμά του να καθορίζει το ίδιο τη σύνθεση της αντιπροσωπείας του στα όργανα της συμμαχίας και η «ανανεωτική» ομάδα όχι μόνο δε δείχνει καμία διάθεση να πειθαρχήσει στις κομματικές διαδικασίες και αποφάσεις, αλλά τάσσεται ανοιχτά και δημόσια με την πραγματικότητα που δρομολογείται στο ΣΥΝ. Ετσι οξύνεται ακόμη περισσότερο η διαπάλη στο ΚΚΕ. Η μετατροπή του ΣΥΝ σε ενιαίο κόμμα ολοκληρώνεται με την Α' Πανελλαδική Συνδιάσκεψή του, τον Ιούνη του 1991. Ηδη το ΚΚΕ έχει αποσύρει τα στελέχη του από τα κεντρικά όργανα του ΣΥΝ. Απόφαση στην οποία οι οπορτουνιστές δεν πειθάρχησαν.

Η διάσπαση στις κομματικές γραμμές είναι πλέον αναπόφευκτη και στην τυπική της μορφή. Με απόφαση της ΚΕ, που συνήλθε στις 9/7/91 - λίγες μέρες μετά την περιβόητη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΥΝ - παραπέμφθηκαν στην Επιτροπή Κομματικού Ελέγχου και τέθηκαν σε διαθεσιμότητα 39 μέλη της ΚΕ, αφού η υπονομευτική τους δράση συνεχίστηκε. Τότε εγκατέλειψαν το ΚΚΕ 45 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.

Η διάσπαση οδήγησε υποχρεωτικά το Κόμμα στην οργάνωση του 14ου Συνεδρίου του, ενώ μέχρι τη σύγκλησή του κορυφαία πολιτικά γεγονότα που έλαβαν χώρα ήταν η ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος στην ΕΣΣΔ, η Σύνοδος του Μάαστριχτ που υιοθέτησε τη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η εμφάνιση του ζητήματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, το Δεκέμβρη του 1991.

Το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ συνήλθε στο διάστημα από 18 έως 21 Δεκέμβρη του 1991 στην αίθουσα Συνεδρίων του Κόμματος στον Περισσό. Το Συνέδριο ενέκρινε την παρακάτω ημερήσια διάταξη των εργασιών του: α) Εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ - Εκθεση της Κεντρικής Επιτροπής Οικονομικού Ελέγχου. β) Εκλογή Κεντρικής Επιτροπής και Κεντρικής Επιτροπής Οικονομικού Ελέγχου.

Το Συνέδριο εκτίμησε ότι «η απότομη αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων σε βάρος της ειρήνης και της διεθνούς ασφάλειας, μιας δίκαιης τάξης πραγμάτων και της σοσιαλιστικής προοπτικής αποτελεί σήμερα το γενικό χαρακτηριστικό της διεθνούς κατάστασης. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, εκμεταλλευόμενες τη διάλυση της κοινότητας των σοσιαλιστικών χωρών στην Ευρώπη, επιδιώκουν την επιβολή της δικής τους νέας τάξης πραγμάτων στον οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό και ιδεολογικό τομέα. Μιας "τάξης" με βασικά χαρακτηριστικά την προσπάθεια διεύρυνσης της επιρροής τους σε παγκόσμια κλίμακα, την ευρεία αναδιανομή των αγορών, τις άνισες και άδικες αλλαγές στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, την ένταση της εκμετάλλευσης και καταλήστευσης των αδύνατων χωρών και των εργαζομένων, τις στρατιωτικές - αποικιοκρατικές επεμβάσεις σε τρίτες χώρες, την υποταγή και εξάλειψη κάθε δύναμης που αμφισβητεί την παγκόσμια καπιταλιστική κυριαρχία»^.

Αναφορικά με τις εξελίξεις στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης το Συνέδριο υπογράμμισε πως «Ο σοσιαλισμός του 20ού αιώνα πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην ανθρωπότητα. Συνέβαλε καθοριστικά στον εξανθρωπισμό του πλανήτη μας. Εφερε στο κέντρο της παγκόσμιας προσοχής τα μεγάλα ιδανικά της ειρήνης, της αλληλεγγύης, της αυτοθυσίας για το κοινό συμφέρον και την ελπίδα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αποτέλεσε την καθοριστική δύναμη για τη νικηφόρα έκβαση του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και την αποτροπή ενός νέου εξοντωτικού πολέμου σε παγκόσμια κλίμακα για μισό περίπου αιώνα. Υποχρέωσε τις καπιταλιστικές χώρες να παραχωρήσουν δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα, σε συνδυασμό με τους αγώνες της εργατικής τάξης και των εργαζομένων αυτών των χωρών». Και πρόσθετε: «Οι εξελίξεις αυτές επιβεβαιώνουν με το δικό τους τρόπο τα ζωντανά και πάντα επίκαιρα διδάγματα της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας για την κοινωνική επανάσταση. Η παραβίαση βασικών αρχών της, η διαστρέβλωσή της στη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με αποκορύφωμα τη συνειδητή εγκατάλειψη αρχών στην πορεία της περεστρόικα, αποτέλεσαν βασικές αιτίες των σημερινών τραγικών εξελίξεων και συνεπειών».

Αναφορικά με την κρίση στο Κόμμα το Συνέδριο σημείωσε μεταξύ άλλων: «Η κρίση στο Κόμμα οφείλεται στη συνδυασμένη δράση αντικειμενικών και υποκειμενικών αιτιών και παραγόντων. Οι δραματικές εξελίξεις στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και η κρίση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα αποτέλεσαν το αντικειμενικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο εκδηλώθηκε η κρίση. Η έκταση, το βάθος της και το μέγεθος των συνεπειών οφείλονται σε υποκειμενικούς παράγοντες και αδυναμίες που προϋπήρχαν στο Κόμμα. Στην αδυναμία του Κόμματος να ανταποκριθεί ολοκληρωμένα στις απαιτήσεις, τις δυσκολίες και τις σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές της μεταπολιτευτικής περιόδου.

Σημαντικότερες από τις αδυναμίες αυτές ήταν: η υποτίμηση της αυτοτελούς θεωρητικής δουλιάς και του ιδεολογικού μετώπου, η λειψή διαλεκτική σύνδεσή τους με την τρέχουσα πολιτική δράση του Κόμματος. Η ανοχή σε αναθεωρητικές - διαλυτικές αντιλήψεις και πρακτικές και η μη έγκαιρη απόκρουσή τους. Η υποβαθμισμένη συλλογικότητα στη διαμόρφωση των αποφάσεων και την εφαρμογή τους από τα καθοδηγητικά όργανα. Η υποτίμηση της εσωκομματικής ενημέρωσης και πληροφόρησης. Οι αδυναμίες και τα λάθη στην πολιτική ανάδειξης και διαπαιδαγώγησης των στελεχών, στο συνεχή δημιουργικό έλεγχο της δουλιάς τους και η μικρή συμμετοχή εργατικών στελεχών στα όργανα του Κόμματος. Επίσης μια σειρά άλλες ελλείψεις και αδυναμίες, όπως η έλλειψη βαθύτερης και συνεχούς μελέτης των κοινωνικοταξικών και οικονομικών εξελίξεων, η έλλειψη επαγρύπνησης για δημιουργική τήρηση και υπεράσπιση των αρχών λειτουργίας και δράσης, η λειψή προετοιμασία και βοήθεια προς τα υποψήφια και τα νέα μέλη του Κόμματος και άλλες αδυναμίες στην οργανωτική πολιτική γενικότερα».

Σχετικά με την πολιτική συμμαχιών, το 14ο Συνέδριο εκτίμησε ότι «η όλη πορεία και τελική κατάληξη του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου δίνει πολύτιμα διδάγματα στο Κόμμα για την πολιτική συμμαχιών, που πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής του».

α) Η διασφάλιση της αυτοτέλειας του Κόμματος πρέπει να είναι πρωταρχική προϋπόθεση και συνεχής επιδίωξη.

β) Η υποτίμηση των ιδεολογικών και πολιτικών διαφορών που υπάρχουν και συνοδεύουν κάθε μορφής συμμαχία και η ανυπαρξία μετώπου εναντίον της αποτελεί σοβαρό σφάλμα και οδηγεί σε αρνητικές απρόσμενες εξελίξεις.

γ) Οι εκπρόσωποι του Κόμματος στις συμμαχίες πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά από συντρόφους που διαθέτουν ικανότητες, αλλά επίσης και σταθερότητα και κομματικότητα. Ο έλεγχός τους από καθοδηγητικά όργανα και κομματικά σώματα πρέπει να είναι συστηματικός και ουσιαστικός.

δ) Να συνυπολογίζεται πάντα με προσοχή η διαλεκτική σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών.

Η πολιτική συμμαχιών, πολιτική στρατηγικής σημασίας, πρέπει να είναι διαρκής φροντίδα του ΚΚΕ. Οι δυσκολίες, τα λάθη και οι αποτυχίες δεν πρέπει να οδηγούν στην άρνησή της αλλά στα απαραίτητα μέτρα για την περισσότερο δημιουργική και αποτελεσματική εφαρμογή της. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η πολιτική συμμαχιών πρέπει να συνδυάζεται επίμονα και συστηματικά με την ολόπλευρη, ποσοτικά και ποιοτικά, ενίσχυση του ΚΚΕ».

Το Συνέδριο επεξεργάστηκε την «προοδευτική πολιτική διεξόδου και ανάπτυξης». Κατέληξε στην ανάγκη συσπείρωσης των λαϊκών μαζών, με την τακτική του κοινωνικού συνασπισμού, στη βάση της διεκδίκησης πολιτικής για ανάπτυξη προς το συμφέρον τους. Κατέληξε, τέλος, να εξετάσει σε πανελλαδικές συνδιασκέψεις την πολιτική του Κόμματος απέναντι στην ΕΟΚ μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και τις αιτίες ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων και της ΕΣΣΔ.

Το Συνέδριο εξέλεξε νέα Κεντρική Επιτροπή και νέα Επιτροπή Οικονομικού Ελέγχου. Η νέα ΚΕ εξέλεξε Γενική Γραμματέα την Αλέκα Παπαρήγα και ΠΓ από τους: Γόντικα Δημήτρη, Θεωνά Γιάννη (Μετά τις ευρωεκλογές '94 παραιτήθηκε γιατί εκλέχτηκε ευρωβουλευτής. Στη θέση του μπήκε ο Παρασκευάς Κώστας), Καλαματιανό Βασίλη, Κολοζώφ Ορέστη, Κουτσούμπα Δημήτρη, Κωστόπουλο Δημήτρη, Κωτσαντή Σήφη, Μαΐλη Μάκη, Στριφτάρη Σπύρο, Τζιατζή Θόδωρο, Τσίγκα Τάκη και Χαλβατζή Σπύρο.