Μετά το Μάαστριχτ, η «Λευκή Βίβλος»

Με αφορμή τα 30 χρόνια από την ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, αξίζει να θυμηθούμε την αντεργατική «Λευκή Βίβλο» που ήρθε ως συνέχειά της. Πρόκειται για μια δέσμη στρατηγικών κατευθύνσεων της ΕΕ, με διακηρυγμένο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων της. Η «Λευκή Βίβλος» ψηφίστηκε το 1993 στη Βουλή από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, ενώ ο τότε Συνασπισμός ανέλαβε να την ξεπλύνει στα μάτια του λαού, λέγοντας ότι δεν είναι «ούτε Λευκή, ούτε Μαύρη».

Τι προέβλεπε η «Λευκή Βίβλος» για τα Εργασιακά; Ορισμένα αποσπάσματα είναι αποκαλυπτικά: «Παρατηρείται ακαμψία, που οφείλεται στην έλλειψη ευελιξίας στην αγορά εργασίας, στις αποδοχές και την κινητικότητα, και στο ότι η προσφορά εργασίας δεν προσαρμόζεται στις ανάγκες της αγοράς, ιδίως όσον αφορά τις επαγγελματικές ειδικότητες του εργατικού δυναμικού. Η ακαμψία αυτή είναι αίτιο του σχετικά υψηλού κόστους εργασίας, το οποίο αυξήθηκε στην Κοινότητα με πολύ ταχύτερο ρυθμό από ό,τι στους κύριους εταίρους».

Ο δρόμος είχε ανοίξει για τη ραγδαία ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας, εισάγοντας τα επόμενα χρόνια ένα πλήθος διαφορετικών εργασιακών σχέσεων, από περιστασιακή και μερική απασχόληση μέχρι αυτοαπασχόληση - συγκαλυμμένη μισθωτή εργασία, προκειμένου οι εργασιακές σχέσεις να προσαρμοστούν καλύτερα στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας, στην κερδοφορία δηλαδή των μεγάλων ομίλων, σε συνθήκες όξυνσης του διεθνούς ανταγωνισμού.

* * *

Η «Λευκή Βίβλος» πήγαινε ένα βήμα πιο πέρα την επίθεση και στον σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας, διαμορφώνοντας το υπόστρωμα για το ξήλωμά του. Εγραφε σχετικά: «Η καθιέρωση μεγαλύτερης ευελιξίας πρέπει να γίνει σε θέματα οργάνωσης της εργασίας, π.χ. καταργώντας τα εμπόδια που καταστούν δυσχερέστερη ή πιο δαπανηρή την απασχόληση με μειωμένο ωράριο ή τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου (...) Οσον αφορά την κατανομή του χρόνου εργασίας, έχουν γίνει προτάσεις για υπολογισμό των ωρών εργασίας σε ετήσια βάση ή για θέματα μείωσης των ωρών εργασίας σε περιόδους ύφεσης (...) Η ανάπτυξη και η ευελιξία πρέπει να αντανακλώνται στις κανονιστικές ρυθμίσεις και στα συστήματα συλλογικής διαπραγμάτευσης, διευκολύνοντας τη βελτίωση της προσαρμογής στα χαρακτηριστικά των τοπικών αγορών και των επιχειρήσεων».

Δηλαδή «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας, που πάει χέρι χέρι με τις άλλες ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, και κατεύθυνση για «σπάσιμο» των Συλλογικών Συμβάσεων, ώστε να παίρνουν υπόψη τις ανάγκες του κεφαλαίου κλαδικά και τοπικά, ακόμα και στο επίπεδο της μεμονωμένης επιχείρησης. Το τι ακολούθησε είναι γνωστό: Από τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης φτάσαμε στις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, και από την υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών φτάσαμε στην επί της ουσίας κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων, με τους νόμους όλων διαχρονικά των κυβερνήσεων.

Ολα αυτά μπροστά στην «ανάγκη» να εμπεδώνεται «μια νέα αντίληψη και κουλτούρα στις εργασιακές σχέσεις», αλλά και η «απομάκρυνση από βιώματα του παρελθόντος και παραδοσιακές αντιλήψεις», όπως από τότε χαρακτήριζαν το κεφάλαιο και τα κόμματά του τις σχετικά πιο σταθερές εργασιακές σχέσεις και το 8ωρο.

* * *

Σε άλλο σημείο της «Λευκής Βίβλου» αναφερόταν με κυνισμό: «Οι επιχειρήσεις με υψηλή ένταση εργασίας, για τις οποίες το κόστος του εργατικού δυναμικού και οι κοινωνικές εισφορές κυμαίνονται σε σχετικά υψηλά επίπεδα, αναγκάζονται με τη σειρά τους να απολύσουν εργαζόμενους, να αλλάξουν τόπο εγκατάστασης ή να προσφύγουν στην παραοικονομία (...) Δεδομένου ότι ο επιδιωκόμενος στόχος είναι η μείωση του κόστους εργασίας, η μείωση αυτή θα μπορούσε να αφορά διαφορετικές αναλογίες για κάθε κράτος - μέλος». Ενώ για τους νέους έγραφε: «Για να διευκολύνεται η απασχόληση των νέων, προτείνεται να καθιερωθεί μεγαλύτερη ευελιξία ως προς τον ελάχιστο μισθό, τις μειωμένες κοινωνικές εισφορές ή άλλους όρους της σύμβασης, π.χ. μέσω της θέσπισης ευέλικτων συστημάτων μαθητείας, κατάρτισης ή πρακτικής άσκησης».

Η μείωση των μισθών και το παραπέρα ξήλωμα εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, ιδιαίτερα των νέων, παρουσιάζονται από τη «Λευκή Βίβλο» περίπου ως ...αγαθοεργία του κεφαλαίου και των κομμάτων του για εργαζόμενους και ανέργους, επειδή με αυτόν τον τρόπο δεν θα μετανάστευαν πλέον επιχειρήσεις σε χώρες με μικρότερο κόστος εργασίας, δεν θα χάνονταν δουλειές και οι άνεργοι θα μπορούσαν ευκολότερα να βρουν εργασία! Η πορεία βέβαια τους διέψευσε με πάταγο.

Μπορεί να πέρασαν 30 χρόνια από τότε και οι ανατροπές να είναι σαρωτικές, αλλά τα ίδια άθλια «επιχειρήματα» και ψευτοδιλήμματα επανέρχονται κάθε φορά που μια κυβέρνηση πάει να ψηφίσει έναν ακόμα αντεργατικό νόμο «για το καλό των εργαζομένων». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νόμος Κατρούγκαλου, που παρουσιάστηκε ως «σωτηρία» για τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους, ή ο νόμος Χατζηδάκη, που η κυβέρνηση της ΝΔ προσπάθησε μάταια να τον «πουλήσει» ως ...θωράκιση των εργασιακών δικαιωμάτων και των συνδικαλιστικών ελευθεριών.

* * *

Το ΚΚΕ αντιτάχθηκε από την πρώτη στιγμή στη «Λευκή Βίβλο», αποκάλυψε το αντεργατικό - αντιλαϊκό της περιεχόμενο και μπήκε μπροστά για την οργάνωση της πάλης των εργαζομένων και του λαού, όπως είχε κάνει και με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Σήμερα επιβεβαιώνεται ότι το «μνημόνιο των μνημονίων» είναι η ίδια η στρατηγική της ΕΕ και των κομμάτων της, για τα συμφέροντα και τα κέρδη των μονοπωλίων. Αυτή βρίσκεται κάτω από όποιον νόμο κι αν σηκώσεις τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια, είτε της ΝΔ είτε του ΠΑΣΟΚ είτε του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτήν τη στρατηγική πρέπει να βάλει στο στόχαστρο ο λαός για να ανασάνει και να ανοίξει διέξοδο από τη σημερινή καταχνιά, παλεύοντας για σύγχρονα δικαιώματα και την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών του.

Κ. Μ.