Από το Μάτι στην Αττική Οδό: Εχθρικό για τον λαό το επιτελικό κράτος

Όπως συμβαίνει κάθε φορά μετά από μια καταστροφή, περίσσεψαν και πάλι οι υποκριτικές «συγγνώμες», οι προσπάθειες διάχυσης και μετατόπισης των ευθυνών από τον έναν «υπεύθυνο» στον άλλον, ακόμα και προς τους ίδιους τους πληγέντες.

Οι αστικές αναλύσεις υποδεικνύουν ένα πλήθος «ενόχων» για να κρύψουν ξανά τον πραγματικό ένοχο. Ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζουν ως μοναδικό υπεύθυνο την ανίκανη κυβέρνηση, όπως ακριβώς έκανε και η ΝΔ ως αντιπολίτευση όταν έκλεισε η Εθνική Οδός το 2017 μετά τη χιονόπτωση, καθώς και μετά την τραγωδία στο Μάτι. Αλλοι εστιάζουν μόνο στην περίπτωση της Αττικής Οδού και στους «προνομιακούς όρους» που εξασφάλισε η συγκεκριμένη εταιρεία με τη σχετική σύμβαση παραχώρησης, άλλοι στη «λαθεμένη κατανομή αρμοδιοτήτων» μεταξύ υπουργείων, Περιφερειών και δήμων.

Το πιο προκλητικό είναι ότι την ώρα που η κυβέρνηση επαναλαμβάνει την υποκριτική συγγνώμη της προς τον λαό, διακηρύττει τα επόμενα βήματα στην ίδια αντιλαϊκή κατεύθυνση, σύμφωνα με τις «μεταμνημονιακές» δεσμεύσεις και τις κατευθύνσεις της ΕΕ: Νέο σχέδιο αξιοποίησης των ακινήτων του κράτους από το Υπερταμείο, με συμπράξεις με επιχειρηματικούς ομίλους, νέοι διαγωνισμοί παραχώρησης του ΤΑΙΠΕΔ, νέος διαγωνισμός για την παραχώρηση της Αττικής Οδού για άλλα 25 έτη. Την ίδια ώρα, ο αστικός Τύπος πανηγυρίζει γιατί το 2021 ανέκαμψαν τα κέρδη των ομίλων στους 8 μεγάλους αυτοκινητόδρομους που έχουν γίνει με συμβάσεις παραχώρησης.

Οσο όμως κι αν προσπαθούν, ο μύθος των «ανίκανων κυβερνήσεων» δεν μπορεί να συσκοτίσει τον πραγματικό ένοχο: Την εξουσία του κεφαλαίου, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ που τη στηρίζουν.

Τα γεγονότα αποδεικνύουν πόσο ικανό είναι το επιτελικό αστικό κράτος να θυσιάζει τα δικαιώματα και τις ανάγκες μας στον βωμό της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων.

Ο μύθος της κυβερνητικής ανικανότητας

Απέναντί μας δεν έχουμε ένα ανίκανο κράτος, αλλά ένα αποτελεσματικό εχθρικό κράτος που προωθεί την εμπορευματοποίηση βασικών αναγκών και δικαιωμάτων του λαού (στην ασφαλή και γρήγορη μεταφορά, στη θέρμανση, στην προστασία της υγείας κ.λπ.), προκειμένου να διαμορφώσει πεδίο κερδοφόρων επενδύσεων για τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια. Εκεί στοχεύει η «αλυσίδα» των μέτρων των συμβάσεων παραχώρησης, των ΣΔΙΤ, των ιδιωτικοποιήσεων, της «απελευθέρωσης» τομέων της οικονομίας από την κρατική προστασία (της Ενέργειας, των Μεταφορών κ.λπ.).

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται η δημοσιονομική πολιτική, που ξεζουμίζει τα φτωχά λαϊκά στρώματα και περικόπτει αναγκαίες κρατικές δαπάνες για να ενισχύει πλουσιοπάροχα τις νέες επενδύσεις της «πράσινης μετάβασης» και του «ψηφιακού μετασχηματισμού», καθώς και τις δαπάνες για τη συμμετοχή στα πολεμικά σχέδια του ΝΑΤΟ.

Την ίδια ώρα το αστικό επιτελικό κράτος αποδεικνύεται ιδιαίτερα ικανό στην προώθηση αντεργατικών νόμων, στον περιορισμό διαδηλώσεων, στην υπονόμευση απεργιών, στην καταστολή του λαϊκού κινήματος.

Η μη λήψη αναγκαίων μέτρων για την προστασία του λαού δεν οφείλεται σε ανικανότητα κρατικής πρόβλεψης, αλλά σε πολιτική επιλογή για το πού θα κατανεμηθούν οι πόροι με βάση τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Οι προγνώσεις για τη χιονόπτωση ήταν γνωστές πολλές μέρες πριν. Οι ελλείψεις επίσης γνωστές εκ των προτέρων στις κρατικές αρχές. Σύμφωνα με τον χάρτη αποχιονισμού της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (με ημερομηνία 8/12/2021), η Περιφέρεια Αττικής διαθέτει μόνο 5 εκχιονιστικά μηχανήματα και 3 φορτωτές. Ο ισχυρισμός ότι αυτή η προφανής μεγάλη έλλειψη μπορεί να καλυφθεί με τη μίσθωση επιπλέον μηχανημάτων και χειριστών, ανάλογα με την περίπτωση, έχει καταρρεύσει επανειλημμένα από τα γεγονότα.

Η διάσπαση των αρμοδιοτήτων σε διάφορους κρίκους του κρατικού μηχανισμού (υπουργεία, Περιφέρειες κ.λπ.), εκτός από το αναγκαίο μοίρασμα της «πίτας» της κρατικής χρηματοδότησης στους διαφορετικούς ομίλους, διασφαλίζει και έναν βολικό τρόπο διάχυσης και συσκότισης των πολιτικών ευθυνών.

Διαχρονικές οι ευθύνες για την Πολιτική Προστασία

Ολα όσα προαναφέραμε βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί υπάρχει η μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα στο τι θα μπορούσε να γίνει και δεν γίνεται, με βάση τις υπάρχουσες τεχνολογικές δυνατότητες για αποτελεσματική Πολιτική Προστασία.

Με όλες τις κυβερνήσεις και περιφερειακές αρχές τους, εφαρμόζεται διαχρονικά ένα πλαίσιο που οδηγεί στο να υπάρχουν κάποια «σχέδια» ετοιμότητας για καταστροφές στα χαρτιά, με πολυδιάσπαση και περιγραφές ρόλων κάθε φορέα που δεν εξασφαλίζουν την πραγματική προστασία. Ανεξαρτήτως των επιμέρους διαφορών και της ονομασίας των «σχεδίων» ή των σχετικών υπουργείων (ανάλογα με τα κόμματα που βρίσκονται στην κυβέρνηση), στην πράξη διαχρονικά βιώνουμε:

-- Απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού που θα παίρνει υπόψη την πραγματική κατάσταση και την αλληλεπίδραση παραγόντων, που δεν θα βασίζεται μόνο σε θεωρητικά μοντέλα πρόβλεψης και εικονικές ασκήσεις(π.χ. ολοκληρωμένη εκτίμηση διακινδύνευσης - τρωτότητας, που θα λαμβάνει υπόψη το σύνολο του πληθυσμού, των δραστηριοτήτων και τα πραγματικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής και των υποδομών της, θα λαμβάνει υπόψη πολλαπλούς κινδύνους που μπορεί να εκδηλωθούν ταυτόχρονα, όπως τεχνολογικό ατύχημα που θα προκληθεί από έναν σεισμό ή μια δασική πυρκαγιά, και θα εξετάζει το σύνολο των σεναρίων εκτάκτων καταστάσεων, με τους αστάθμητους παράγοντες που μπορεί να εμφανιστούν).

-- Απουσία επαρκών μέτρων πρόληψης(π.χ. συντήρηση υποδομών και δικτύων κοινής ωφέλειας, καθαρισμοί δασικών εκτάσεων, αντιπυρικές ζώνες, αντισεισμικές κατασκευές, μέτρα πρόληψης σε κάθε εργασιακό χώρο και δραστηριότητα για αποφυγή ατυχημάτων που μπορεί να οδηγήσουν σε δασικές πυρκαγιές και μεγάλα τεχνολογικά ατυχήματα, αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ δραστηριοτήτων, μέσα έγκαιρης ανίχνευσης και παρακολούθησης κινδύνων, μέτρα πρόληψης της ρύπανσης και διαχείρισης αποβλήτων κ.λπ.).

-- Απουσία επαρκών υποδομών, μέσων και εξοπλισμού για αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων(π.χ. εκχιονιστικά μηχανήματα, πρόβλεψη κατάλληλων χώρων απόθεσης χιονιού, πυροσβεστικά μέσα, μέσα επικοινωνίας, μέσα μεταφοράς, κατάλληλοι δρόμοι για μαζική διαφυγή, κατάλληλοι χώροι καταφυγής του πληθυσμού, εφεδρικές παροχές σε περίπτωση διακοπής ηλεκτροδότησης ή νερού).

-- Απουσία κατάλληλου, εκπαιδευμένου και επαρκούς σε αριθμό μόνιμου προσωπικού για την εφαρμογή μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων(π.χ. προσωπικό Πολιτικής Προστασίας, Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ, προσωπικό υπηρεσιών Υγείας), με εξασφάλιση όλων των μέτρων προστασίας της υγείας και της ασφάλειάς τους. Απουσία ουσιαστικής εκπαίδευσης και ασκήσεων ετοιμότητας με σενάρια πολλαπλών κινδύνων.

Παράδοση υποδομών σε επιχειρηματικούς ομίλους

Ο εγκλωβισμός ανθρώπων για πάνω από ένα 24ωρο στην Αττική Οδό ανέδειξε με τον πιο γλαφυρό τρόπο τις συνέπειες της εμπορευματοποίησης των υποδομών, της πολιτικής των ΣΔΙΤ και των συμβάσεων παραχώρησης για έργα που ο λαός τα χρυσοπληρώνει διπλά και τριπλά προκειμένου να ωφελούνται οι επιχειρηματικοί όμιλοι.

Σύμφωνα με το υπάρχον πλαίσιο, το οποίο ψήφισαν και διατήρησαν οι κυβερνήσεις ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - ΣΥΡΙΖΑ, μεγάλο μέρος των αυτοκινητοδρόμων της χώρας έχει δοθεί με συμβάσεις παραχώρησης σε εταιρείες οι οποίες έχουν την ευθύνη της λειτουργίας και συντήρησής τους. Για παράδειγμα, η σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού υπογράφηκε την περίοδο της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 1996, ανάμεσα στο ελληνικό Δημόσιο και την «Αττική Οδός ΑΕ», και συμπληρώθηκε το 2000 με τη σύμβαση που υπογράφηκε με την εταιρεία «Αττικές Διαδρομές ΑΕ» (μέτοχοι των δύο εταιρειών είναι οι «ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις ΑΕ», ΑΒΑΞ ΑΕ, ΕΤΕΘ ΑΕ και EGIS).

Η προσπάθεια να πετάξει η κυβέρνηση το μπαλάκι σε ορισμένες εταιρείες και το αντίστροφο, και οι αντιπολιτευτικές κορόνες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ, δεν μπορούν να κρύψουν ότι όλες οι κυβερνήσεις είναι συνυπεύθυνες για τη διατήρηση του καθεστώτος παραχωρήσεων που ενισχύει τους ομίλους, αφήνοντας έκθετους στους κινδύνους τούς οδηγούς σε περίπτωση εγκλωβισμού σε μια φυσική καταστροφή, την ώρα που πληρώνουν πανάκριβα διόδια.

Η εξίσου άθλια εικόνα που παρουσίασαν κεντρικοί δρόμοι οι οποίοι βρίσκονται υπό κρατική διαχείριση (Μεσογείων, Κατεχάκη κ.λπ.) αποδεικνύει επίσης τα κριτήρια με τα οποία λειτουργεί το κράτος του κεφαλαίου. Αποδεικνύει ότι το σημερινό «Δημόσιο» δεν είναι η απάντηση στα προβλήματά μας. Χρειάζεται μια ανώτερου τύπου κρατική οργάνωση της κοινωνίας, όπου σκοπός της παραγωγής θα είναι η οργάνωση των λαϊκών αναγκών.

Η υπεροχή του σοσιαλισμού: Το παράδειγμα της Μόσχας

Αν το σοσιαλιστικό κράτος λειτουργούσε όπως το σημερινό ελληνικό αστικό κράτος, στη Μόσχα και στη Σόφια θα σταματούσε η οικονομική δραστηριότητα πολλούς μήνες τον χρόνο. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση εξασφάλισε τη λειτουργία των πόλεων σε περιόδους μεγάλης και παρατεταμένης χιονόπτωσης, και συνολικά την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Για παράδειγμα, σχεδιαζόταν κεντρικά η κατασκευή και συντήρηση υποδομών, όπως το οδικό δίκτυο, με κριτήριο την κάλυψη των αναγκών μεταφοράς, την ασφάλεια και την ποιότητα του δικτύου.

Οι σωληνώσεις του συστήματος κεντρικής θέρμανσης, που παρείχε ζεστό νερό και θέρμανση όλο το 24ωρο, περνούσαν κάτω από τους κεντρικούς δρόμους και έτσι δεν πάγωναν στις συνθήκες της χώρας. Υπήρχε επάρκεια ειδικών συνεργείων με μηχανικά μέσα και οργάνωση, με επαρκές προσωπικό για τον αποχιονισμό και επαρκές δίκτυο Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

Οπως προαναφέραμε, υπάρχουν οι επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες για έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό αντιμετώπισης προβλέψιμων φυσικών φαινομένων. Εκεί που «σκοντάφτει» η αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων είναι ότι στον καπιταλισμό το τι και πώς θα παραχθεί, με τι όρους θα λειτουργούν οι εκάστοτε δραστηριότητες, πώς θα διαμορφωθούν οι χρήσεις γης, πώς θα δομηθούν οι πόλεις, τι είδους έργα και υποδομές θα κατασκευαστούν και με τι προδιαγραφές, ποιες ανάγκες θα καλύπτουν, ποια μέτρα προστασίας και για ποιους κινδύνους θα σχεδιαστούν και θα υλοποιηθούν, δεν καθορίζονται με κριτήριο την κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας, αλλά το καπιταλιστικό κέρδος.

Ο σοσιαλισμός αποτελεί ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας, γιατί βασίζεται στην κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, των εργοστασίων, των υποδομών, των μέσων μεταφοράς, της γης, στον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό της παραγωγής, στην ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων, καθώς και στον εργατικό έλεγχο, που διορθώνει τα υποκειμενικά λάθη του εκάστοτε συγκεκριμένου σχεδίου.

Στον αντίποδα του σημερινού αντιλαϊκού επιτελικού κράτους, στην εργατική εξουσία κριτήριο του σχεδιασμού θα είναι η διευρυμένη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και όχι το κέρδος, γι' αυτό και θα μπορούν να αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα επιστημονικά εργαλεία και μέσα για την προστασία των εργαζομένων και του λαού.

Για να ανοίξει ο δρόμος για αυτήν την ελπιδοφόρα προοπτική, μπαίνουμε μπροστά για την οργάνωση της λαϊκής αντεπίθεσης σε κάθε εργασιακό χώρο, σε κάθε κλάδο, σε κάθε περιοχή, σημαδεύοντας τον πραγματικό αντίπαλο, διεκδικώντας ουσιαστικά μέτρα προστασίας και πλήρη αποκατάσταση των πληγέντων, κατάργηση του αντιλαϊκού θεσμικού πλαισίου που ψήφισαν και εφάρμοσαν όλες οι αστικές κυβερνήσεις και τα κόμματά τους.

 Της Εύης Γεωργιάδου, μέλους του Τμήματος Περιβάλλοντος της ΚΕ του ΚΚΕ και της ΕΠ της ΚΟ Αττικής