Η διαδικασία της σοσιαλιστικής και της εθνικής οικοδόμησης στο Καζακστάν και στην Κεντρική Ασία – Επίκαιρα συμπεράσματα

 Αποσπάσματα άρθρου του Αϊνούρ Κουρμάνοφ,
συμπροέδρου του Σοσιαλιστικού Κινήματος Καζακστάν

Η ειδοποιός διαφορά της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο Καζακστάν και στην Κεντρική Ασία συνίσταται στο ότι έλαβε χώρα σε μία αρχαϊκή κοινωνία, όπου υπήρχε πλήθος προκαπιταλιστικών τρόπων οργάνωσης της κοινωνικοοικονομικής ζωής (…)

Η νικηφόρα εργατική τάξη διεξήγε πολιτική εκπολιτισμού μέσω του κράτους της, όχι μόνο τραβώντας τις καθυστερημένες περιφέρειες των ανατολικών και ασιατικών περιοχών της χώρας στο επίπεδο του ευρωπαϊκού της τμήματος, αλλά δημιουργώντας εκεί νέες βιομηχανικές και αγροτικές περιοχές, ανεγείροντας σε κενές εκτάσεις εκατοντάδες πόλεις, χιλιάδες οικισμούς, σχολεία, νοσοκομεία και πανεπιστήμια, χτίζοντας δρόμους και ηλεκτροσταθμούς. (…)

Καζακστάν 2022 στη δίνη των αντιθέσεων της καπιταλιστικής πυραμίδας

Το Καζακστάν και η Κεντρική Ασία ήταν απομακρυσμένες και περιφερειακές περιοχές της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπου ακόμα και αν εισέρρεε το ρωσικό και το αγγλικό κεφάλαιο, αυτό συνέβαινε για να εκμεταλλευτεί τις πρώτες ύλες της περιοχής, για να εξαγάγει ορυκτά και προϊόντα: Μόλυβδο, ψευδάργυρο, χρυσό, βωξίτες και βαμβάκι. Σε κάποιο βαθμό αναπτύσσονταν οι βιομηχανικές περιοχές του Ανατολικού Καζακστάν και του Τουρκεστάν με κέντρο την Τασκένδη.

Η κατάσταση των ντόπιων πληθυσμών που κατοικούσαν αυτές τις περιοχές ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί υπέφεραν από τη διπλή καταπίεση, τόσο από την πλευρά του ρωσικού και του ξένου κεφαλαίου και της τσαρικής διοίκησης, όσο και από την πλευρά της δικής τους φεουδαρχικής – μπέικης άρχουσας τάξης. (…) Παρά το γεγονός ότι όλοι οι κάτοικοι της περιοχής ήταν υπήκοοι της Ρωσίας, η ανισότητα εκδηλωνόταν στα πάντα (…) Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 άλλαξε αμέσως τον τρόπο ζωής και τον ταξικό συσχετισμό δύναμης στο Καζακστάν και στην Κεντρική Ασία (…)

Η ίδρυση της ΑΣΣΔ Καζακστάν (Κιργιζίας)

(…) Οι μπολσεβίκοι ήταν που στέκονταν στην απαρχή της δημιουργίας της σοβιετικής εθνικής κρατικής υπόστασης του Καζακστάν (…) Ενα από τα δυσκολότερα καθήκοντα της επιτροπής καθορισμού της επικράτειας ήταν ο καθορισμός των συνόρων μεταξύ της ΑΣΣΔ Καζακστάν και της μέλλουσας ΣΣΔ Ουζμπεκιστάν. (…) Η επίλυση της εδαφικής διαμάχης μεταξύ Καζακστάν – Ουζμπεκιστάν συνδεόταν άμεσα με τον καθορισμό της εθνικότητας μίας σειράς εθνοτήτων που δεν ανήκαν σε έθνος, όπως ήταν οι «Κουραμά», οι «Τιούρκοι» και οι «Κιπτσάκοι», τους οποίους διεκδικούσαν τόσο οι Καζάχοι όσο και οι Ουζμπέκοι. (…) Ο εθνικός διαχωρισμός, που οδήγησε στην ίδρυση νέων σοβιετικών εθνικοτήτων και αντίστοιχα Ενωσιακών και Αυτόνομων Δημοκρατιών, αποτελεί άμεση συνέπεια της λενινιστικής εθνικής πολιτικής των μπολσεβίκων και ήταν υποταγμένος στο στόχο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ολες αυτές οι ενέργειες έγιναν, μιλώντας με τα λόγια του Στάλιν, «για την πάλη για τον σοσιαλισμό» και υποτάσσονταν «στις αρχές του σοσιαλισμού».

Η εκβιομηχάνιση του Καζακστάν

(…) Η βιομηχανία έγινε ο κυρίαρχος κλάδος της οικονομίας του Καζακστάν, το ειδικό βάρος της παραγωγής της στα μέσα της δεκαετίας του 1930 άρχισε να κυριαρχεί και το 1939 έφτασε το 58,9%, έναντι του 41,1% της παραγωγής του αγροτικού τομέα. Δημιουργήθηκε και αναπτυσσόταν με ταχύτητα ένα ισχυρό βιομηχανικό δυναμικό, που βαθμιαία καταλάμβανε πρωτοπόρες θέσεις στη Σοβιετική Ενωση (…)

Η περαιτέρω σοσιαλιστική ανάπτυξη του Καζακστάν συνεχίστηκε και μετά από τη νίκη του σοβιετικού λαού στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Ο για πολλά χρόνια ηγέτης της ΣΣΔ Καζακστάν, Ντινμουχαμέντ Κουνάεφ, στην ομιλία του στην Ακαδημία Επιστημών του Καζακστάν, το 1992 ήδη, ανακοίνωσε ότι μόνο κατά την περίοδο 1955-1986 δημιουργήθηκαν «εφτά νέα Καζακστάν» ως προς τον όγκο της βιομηχανικής παραγωγής. Την ίδια περίοδο το εθνικό εισόδημα αυξήθηκε εφτά φορές, η αγροτική οικονομία εφτά φορές, χτίστηκαν από το μηδέν 42 νέες πόλεις, άνοιξαν 56 ανώτατα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο πληθυσμός των εθνικά Καζάχων αυξήθηκε από τα 2,5 στα 7 εκατομμύρια άτομα. (…)

Καζακστάν 2022 στη δίνη των αντιθέσεων της καπιταλιστικής πυραμίδας

Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι ολόκληρη η περίοδος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο Καζακστάν και στις Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας υπήρξε ευθύγραμμη και χωρίς λάθη. Μετά από τις μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν, άρχισε να συσσωρεύεται ένα πλήθος προβλημάτων. Αυτά αποτελούσαν τη συνέχεια της πολιτικής μερικής αποκέντρωσης της διεύθυνσης των επιχειρήσεων και «διεύρυνσης της αυτοτέλειας» μέσω της εισαγωγής του δείκτη της κερδοφορίας και του κέρδους, της μεγαλύτερης ελευθερίας κατανομής του τελευταίου, της απελευθέρωσης ή της άμβλυνσης σειράς δεικτών του πλάνου που καθόριζε η Κρατική Επιτροπή Σχεδιασμού (Γκοσπλάν), όπως και της παροχής ατομικών κινήτρων στους εργαζόμενους, που εγκαινίασε ο Νικίτα Χρουστσόφ.

Ολα αυτά δημιούργησαν τη βάση για διάφορες αυταπάτες σχετικά με την αγορά και για συνειδητές προτάσεις για «μεταρρύθμιση» του σοσιαλισμού από την πλευρά διάφορων ομάδων, με στόχο τη βαθμιαία αποδόμηση της σχεδιασμένης οικονομίας και την εισαγωγή ιδιωτικο-καπιταλιστικών στοιχείων. Αυτές οι τάσεις αναπτύχθηκαν με ιδιαίτερη ένταση στην ΕΣΣΔ την περίοδο της περεστρόικα και του τέλους της ΕΣΣΔ, όταν ένα τμήμα της κομματικής καθοδήγησης άρχισε να εφαρμόζει επίμονα μέτρα που έρχονταν σε ευθεία αντίθεση με τη σοσιαλιστική αντίληψη για την ανάπτυξη της χώρας. (…)

Συμπεράσματα

1. Σήμερα, μία σειρά από επικριτές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ υποστηρίζουν ότι η δημιουργία εθνικών Δημοκρατιών ήταν λάθος, ακόμα και «ατομική βόμβα» στα θεμέλια του κράτους. Αυτό είναι απόλυτα λάθος, επειδή η σοβιετική εθνική οικοδόμηση μετά από τη διάλυση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ήταν ο ορθότερος δρόμος. Εδινε τη δυνατότητα στους λαούς να ενωθούν μέσω της δημιουργίας σοβιετικών, δικών τους κρατικών μορφωμάτων, σε μία ισότιμη ένωση, στην οποία θα προχωρούσαν από κοινού στη δημιουργία της νέας αταξικής κοινωνίας.

Αυτός ο δρόμος απέκλειε την οποιαδήποτε αποικιακή καταπίεση και υποδούλωση, εξύψωνε τους καθυστερημένους λαούς σε ένα εντελώς νέο επίπεδο, τους επέτρεπε να αναπτυχθούν ελεύθερα και δημιουργούσε τις συνθήκες για μία πρωτοφανή εκπολιτιστική εργασία. Ο εθνικός διαχωρισμός, η δημιουργία νέων εθνικών Δημοκρατιών ενίσχυε συνολικά το κράτος, δημιουργούσε συμπληρωματική στήριξη στις απομακρυσμένες περιοχές, που πραγματοποίησαν ένα απίθανο άλμα στην πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Δεν ήταν καθόλου το εθνικό ζήτημα το κύριο στην υπόθεση της διάλυσης της ενιαίας χώρας στα τέλη του 1980 – αρχές του 1990, αλλά οι διεθνικές συγκρούσεις άρχισαν να εμφανίζονται ακριβώς την περίοδο της ενίσχυσης των γενικών αντεπαναστατικών διαδικασιών στο κέντρο και στην περιφέρεια. Σε αυτές στηρίχτηκαν οι προσπάθειες μέρους της κομματικής ελίτ να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοτέλεια και ανεξαρτησία στα πλαίσια του μηχανισμού παλινόρθωσης του καπιταλισμού, που είχε μπει σε κίνηση.

2. Ορισμένοι ισχυρίζονται, για να ενισχύσουν την πρώτη θέση, ότι ο Λένιν και ο Στάλιν, αυθαίρετα δήθεν, σχεδίαζαν τα σύνορα των Σοβιετικών Δημοκρατιών εντάσσοντας ολόκληρες περιοχές στο ένα ή στο άλλο τεχνητό μόρφωμα. Μία λεπτομερής ανάλυση του εθνικού διαχωρισμού της δεκαετίας του 1920 δείχνει ότι κατά τη διαμόρφωση των εδαφικών συνόρων δημιουργούνταν ευρείες επιτροπές, ζητούσαν τη γνώμη του ντόπιου πληθυσμού, γίνονταν ψηφοφορίες για την ένταξη του ενός ή του άλλου οικισμού ή λαότητας στη σύνθεση της υπό ίδρυσης Δημοκρατίας (…)

3. Κάποιοι «αριστεροί», οπαδοί του Πλεχάνοφ, υποστηρίζουν ότι ο σοσιαλισμός στην καθυστερημένη Ρωσική Αυτοκρατορία ήταν αδύνατον εξαρχής να οικοδομηθεί και ως παράδειγμα φέρνουν την Κεντρική Ασία και το Καζακστάν. Εκεί δεν υπήρχε δήθεν καθόλου καπιταλισμός και υπήρχαν φεουδαρχικοί και προφεουδαρχικοί τομείς. Ούτε αυτή η θέση αντέχει την κριτική υπό το βάρος των πραγματικών ιστορικών και οικονομικών επιτευγμάτων, που πραγματοποιήθηκαν στη διαδικασία της εκπολιτιστικής εργασίας που πραγματοποίησε η σοβιετική εξουσία σε σχέση με τις καθυστερημένες περιοχές. Ακριβώς η περίοδος της εκβιομηχάνισης έδειξε ότι με τη στήριξη των πιο ανεπτυγμένων περιοχών της Ρωσίας και της Ουκρανίας μπόρεσε να πραγματοποιηθεί η πρωτοφανής αναμόρφωση της Κεντρικής Ασίας, του Καζακστάν και της Σιβηρίας, που εξυψώθηκαν σε ένα τέτοιο επίπεδο ανάπτυξης, αξιοποιώντας τους μηχανισμούς της σχεδιοποιημένης οικονομίας και της συγκεντρωτικής διεύθυνσης (…).

Το εκτενές άρθρο για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στο Καζακστάν βρίσκεται στο τελευταίο (11ο) τεύχος της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής»