Ο κλέψας του κλέψαντος

Η ανησυχία, η έννοια, η αγωνία για την τύχη των αρχαιολογικών θησαυρών και των υλικών σπαραγμάτων της ιστορικής στίγμης στις εμπόλεμες ζώνες είναι εύλογη και απολύτως αναγκαία.

Δεν ισχύει το ίδιο για την υποκρισία που βρίσκει έδαφος εκδήλωσης και επί των μνημείων.

Το καθεστώς του Κιέβου κατηγορεί τη Ρωσία για “λεηλασία” πολιτιστικών θησαυρών και συγκεκριμένα του Θησαυρού των Σκυθών που βρίσκεται στο Μουσείο Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης.

Είναι απολύτως δεδομένο και ξεκάθαρο πως η κλοπή, αρπαγή, λεηλασία μνημείων και αρχαιολογικών αντικειμένων είναι καταδικαστέα, ανεξαρτήτως του δράστη. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει σημασία να κατονομαστεί ο πραγματικός καταστροφέας.

Αλλά έχει την ίδια σημασία να “διακρίνουμε¨ τους  κλέφτες  σε όλες τις στιγμές της ιστορίας και όχι μόνο σε εκείνες που εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο πολιτικό και γεωπολιτικό αφήγημα.

 Οι Σκύθες, λοιπόν, ήταν νομαδικός λαός που ίδρυσε μια πλούσια, πανίσχυρη αυτοκρατορία με κέντρο την χερσόνησο της Κριμαία, η οποία μεσουράνησε από τον 8 π.Χ αιώνα έως το 2 μ.Χ. Ο πολιτισμός τους βασίστηκε στον χρυσό και αναπτύχθηκε λόγω αυτού, συσσώρευσαν  μεγάλο πλούτο από το εμπόριο και ήταν ικανότατοι πολεμιστές. Αντικείμενα της πολιτιστικής τους κληρονομίας φυλάσσονται στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, στην Κριμαία και στο Κίεβο.  

Τα χρυσά σκυθιακά αντικείμενα που φυλάσσονταν σε μουσεία της Κριμαίας  παρέμεναν εκεί μέχρι της στιγμής όπου δόθηκαν εν είδη δανείου, μέσω συμφωνίας μεταξύ μουσείων, σε Μουσείο του Αμστερνταμ. Τότε, ταξίδεψαν στην Ολλανδία 565 μεγάλης αρχαιολογικής αξίας αντικείμενα από χρυσό και ασήμι.

Οι πολιτικές εξελίξεις, το πραξικόπημα του Μαϊντάν, η ανάδυση των φασιστικών – ναζιστικών συμμμοριών σε βασικό πολιτικό παράγοντα και οι ανακατατάξεις στην περιοχή βρήκαν το θησαυρό ακόμα στο Αμστερντάμ.

Η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία τιμωρήθηκε μέσω της καταφανώς παράνομης παρακράτησης αντικειμένων της πολιτιστικής κληρονομιάς του κριμαϊκού λαού, της χειραγώγησης και εργαλειοποίησης των σπαραγμάτων της ιστορικής μνήμης, της μετατροπής σε όπλο γεωπολιτική πίεσης και ισχύος.

Με μια απόφαση πρωτοφανή για τα δεδομένα των σχέσεων και των πολιτιστικών ανταλλαγών και δανείων μεταξύ μουσείων, δικαστήριο του Αμστερνταμ αποφάσισε ότι ο Θησαυρός των Σκυθών έπρεπε να επιστρέψει όχι στην Κριμαία όπου ανήκε, αλλά στην Ουκρανία επικαλούμενο ως μη όφειλε την προσάρτηση της Χερσονήσου στη Ρωσία. Αντίθετα οι επιμελητές των μουσείων στην Κριμαία υποστήριζαν ότι τα συμβόλααι για το δανεισμό κλείστηκαν μεταξύ μουσείων και όχι μεταξύ κρατών, επομένως πρέπει να επιστρέψουν εκεί απ’ όπου έφυγαν.

Αν, λοιπόν, ισχύει ότι οι κλέφτες σήμερα είναι οι Ρώσοι, ισχύει ότι αν έκλεψαν, έκλεψαν τα ήδη κλεμμένα….

Βεβαίως, η ευαίσθητη και φιλειρηνική διεθνής κοινότητα καθόλου δεν συγκινήθηκε όταν οι Ολλανδοί αρνώνταν να επιτρέψουν τα αντικείμενα εκεί που ανήκαν. Εξάλλου, βόλευε το γεωπολιτικό της αφήγημα μια τέτοια στάση.

Οι ίδιοι, σήμερα,  χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για τους ίδιους αρχαιολογικούς θησαυρούς.

Σαν αυτά της υπουργού Πολιτισμού η οποία δηλώνει ότι «Είναι πραγματικά οδυνηρό να παρακολουθούμε, εκτός από τις δραματικές ώρες που ζουν οι πολίτες της Ουκρανίας εξαιτίας της ρωσικής εισβολής, την αποτρόπαια λεηλασία των τεχνουργημάτων των Σκυθών από το Μουσείο της Μελιτόπολης. Είναι λυπηρό ότι η βαρβαρότητα του πολέμου εκδηλώνεται με επιθέσεις στα μουσεία και σε ό,τι εκφράζει το ανθρώπινο πνεύμα και τον πολιτισμό. Ομως δεν είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία αντιμετωπίζει με αυτόν τον τρόπο τα έργα τέχνης. Επί δεκαετίες, έπειτα από την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος, ο θησαυρός του Πριάμου από τις ανασκαφές του Σλίμαν μεταφέρθηκε στη Ρωσία για να αποκαλυφθεί πολλά χρόνια αργότερα, το 1993, στο μουσείο Πούσκιν. Καταδικάζουμε απερίφραστα αυτές τις ενέργειες. Ηδη, στο τελευταίο Συμβούλιο των Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  στο Λουξεμβούργο, ζητήσαμε μέτρα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας, συγκεκριμένα, τη δημιουργία Red List για την αποτροπή της παράνομης διακίνησής τους, τη δημιουργία πλατφόρμας για τη συλλογή πληροφοριών για λεηλασίες και κλοπές πολιτιστικών αγαθών, καθώς και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη λήψη ad hoc νομικών και θεσμικών μέτρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας. Η λήψη των μέτρων αυτών είναι πλέον εκτός από αναγκαία και επείγουσα».

Επειδή, όμως, η επιλεκτική μνήμη ισούται με ιστορική διαστρέβλωση, η αναδρομή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα ήταν πλήρης αν δεν είχαν διαφύγει της Υπουργού ότι εξαιτίας της ναζιστικής εισβολής στη Σοβιετική Ενωση χάθηκαν 783.000 μουσειακά αντικείμενα, καταστράφηκαν 3.000 αρχιτεκτονικά μνημεία και 427 μουσεία, λεηλατήθηκαν 4.000 βιβλιοθήκης. Στο μεταξύ το Σοβιετικό κράτος οργάνωνε μία γιγαντιαία επιχείρηση σωτηρίας των πολιτιστικών θησαυρών στις περιοχής που δεν είχαν φτάσει οι ναζί (βλ. https://www.toperiodiko.gr/)

Τέλος, καλό θα ήταν να θυμόμαστε τα 176 μνημεία πολιτισμού και τα 23 μεσαιωνικά μοναστήρια που καταστράφηκαν στην διάρκεια των των 78 ημερών (24.3.1999 – 9.6.1999) Νατοϊκών βομβαρδισμών κατά της Γιουγκοσλαβίας.

Να θυμόμαστε, επίσης, τη λεηλασία του Εθνικού Μουσείου του Ιράκ στη Βαγδάτη, μετά την εισβολή των Αμερικάνων, όπου 15.000 αρχαιότητες διοχετεύτηκαν στις μεγάλες παράνομες αγορές. Στις ίδιες αγορές διοχετεύονταν αντικείμενα που ανασύρονταν απευθείας από αρχαιολογικούς χώρους. Οταν, δε, ρωτήθηκε ο τότε υπουργός Αμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ, μετά από καταγγελία ότι οι καταστροφές και οι κλοπές συνέβαιναν ενώ αμερικάνικά άρματα μάχης ήταν σταθμευμένα μπροστά στο μουσείο απάντησε με τον γνωστό κυνισμό: «Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν… είναι μια ακαταστασία της ελευθερίας και οι ελεύθεροι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να κάνουν λάθη, να διαπράττουν εγκλήματα και να κάνουν κακά πράγματα».

Πολλά χρόνια, αργότερα, οι εκπαιδευμένοι από τους Αμερικάνους μαχητές του ISIS συνέχισαν την “δουλειά”, στο Ιρακ, στη Συρία και όπου αλλού ο ιμπεριαλισμός στήνει πολέμους και οργανώνει “business”.  

Αυτά για την Ιστορία…

ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ