Δάντης Αλιγκέρι

Ο Δάντης Αλιγκέρι γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1265. Σπούδασε θεολογία, νομικά και φιλολογία. Χρημάτισε πρέσβης, πολέμησε, συμμετείχε στην κυβέρνηση, πολιτεύτηκε, διώχτηκε από τους αντιπάλους του και καταδικάστηκε σε θάνατο στην πυρά, έφυγε από την πατρίδα του και περιπλανήθηκε εξόριστος σε πόλεις της Ιταλίας. Στα 1290 ο θάνατος της Βεατρίκης Πορτινάρι, πλατωνικός του έρωτας στάθηκε η αφορμή να στραφεί στη λογοτεχνία. Την εξυμνεί σε όλα τα κατοπινά του έργα εξιδανικεύοντας την ανάμνησή του σε σύμβολο αιώνιας γυναίκας, προσωποποίησης τηςς θεολογίας και της φιλοσοφίας, μούσα του.

Το «Συμπόσιο» (1309) έργο ημιτελές, περιέχει τις φιλοσοφικέ και ποιητικές του δοξασίες. Στο «Περί μοναρχίας» εκθέτει τις πολιτικές του πεποιθήσεις και στο «Περί λαϊκής γλώσσας» υποστηρίζει θεωρητικά ό,τι με το έργο του έκανε πράξη καθιερώνοντας την τοσκάνικη διάλεκτο ως κοινή γλώσσα του ιταλικού λαού και διάδοχο της λατινικής στην επιστήμη και στη λογοτεχνία.

Το αριστούργημά του και ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα  της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι  η «Κωμωδία» που γράφτηκε από το 1300–1318 (κατόπιν ονομάστηκε «Θεία κωμωδία»), ποιητική τριλογία αποτελούμενη από την «Κόλαση», το «Καθαρτήριο» και τον «Παράδεισο». Η «Θεία κωμωδία» εκτός της υψηλής καλλιτεχνικής της αξίας μας δίνει την εικόνα της μεσαιωνικής θεολογίας, φιλοσοφίας και πνευματικής εν γένει κίνησης καθώς και κριτική ερμηνεία των γεγονότων της εποχής του.

Το έργο είναι ποιητική αφήγηση φανταστικού ταξιδιού του ποιητή, οδηγούμενο από τον Βιργίλιο στην Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο.  Κλείνει μέσα της το μεταφυσικό σύμπαν του μεσαιωνικού κόσμου, που το παρουσιάζει στα τρία του επίπεδα, με τα γυμνά πάθη του, την κόλαση και το καθαρτήριό της και την υπέρτατη δικαίωση μέσα στην παραδεισιακή ζωή των δικαίων και αγαθών.

Γράφει ο Μάρκος Αυγέρης:

«Μέσα στο έργο του ακούγεται πάντα η αναταραχή των μεσαιωνικών παθών. Ο Ντάντε δεν ήταν μόνο ο φορέας κι ο συμπυκνωτής της μεσαιωνικής σοφίας, μα και εικονογράφος του ταραγμένου μεσαιωνικού κόσμου. Η θεία κωμωδία είναι δημιούργημα αυτών των παθών κι εκφράζει τις αγάπες και τα μίση της αναστατωμένης ζωής του ποιητή στην άκρα τους οξύτητα. Το έργο του είναι ισοδύναμο με μια πολεμική πράξη, είναι η αναπαράσταση της αιώνιας σύγκρουσης των αγγέλων και των δαιμόνων. Ο Ντάντε μετέχει σ’ αυτή τη μάχη ολόκληρος, με το σώμα και την ψυχή του. Η Θεία Κωμωδία καλεί τον άνθρωπο να λάβει μέρος στις μαχόμενες αγαθές δυνάμεις του κόσμου. Σύγχρονα είναι και ένα κήρυγμα απάνω στις πίστεις που φλόγιζαν το μεσαιωνικό άνθρωπο. Από την άποψη αυτή είναι το εγαλύτερο έργο προπαγάνδας μέσα στη μεγάλη τέχνη. Μόνο στη θρησκευτική εικονογραφία που σκεπάζει το εσωτερικό των χριστιανικών ναών μπορεί να βρει κανείς παρόμοια μεγάλη τέχνη – προπαγάνδα.

Στην ποίηση αυτή του Ντάντε ακούεται η μεγάλη προοπτική του Απόστολου Παύλου: ‘’Το βασίλειο των ουρανών επιδέχεται βία’’. Η Θεία κωμωδία είναι χτισμένη σαν κάστρο, πέτρα δεμένη στην πέτρα, κάστρο στέρεο και σοφό, για να καταχτήσει γη και ουρανό».

 Ηρακλής Κακαβάνης