Απολογία και διδαχή Οδυσσέα Ανδρούτσου

 Σαν σήμερα 5 Ιουνίου 1825 δολοφονήθηκε μέσα στην Ακρόπολη των Αθηνών από το άλλοτε πρωτοπαλίκαρό του Γκούρα, ο αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, Οδυσσέας Ανδρούτσος.

Με αφορμή αυτή την επέτειο, αναδημοσιεύουμε από το περιοδικό Πυρσός (2/1961 — Δίμηνο εικονογραφημένο εκπολιτιστικό μορφωτικό περιοδικό) το γράμμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου, με ημερομηνία 14 Φλεβάρη του 1924, προς τον Μοραΐτην Κοτζαμπάση, Αναστάσιο Λόντο (Ο Πυρσός το τοποθετεί το Γενάρη του 1824 αλλά κάνει λάθος).

Το γράμμα σκιαγραφεί με τρόπο συγκλονιστικό την προσωπικότητα μιας από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της Επανάστασης του 1821.

Μαζί με το γράμμα αναδημοσιεύουμε και το εισαγωγικό κείμενο του περιοδικού «Πυρσός»:

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν μία από τις εξέχουσες στρατιωτικές φυσιογνωμίες του Εικοσιένα, που με τη μάχη της Γραβιάς στις 8 του Μάη του 18221 έσωσε στα πρώτα της βήματα την Επανάσταση. Βγαλμένος από το λαό και φλογερός υπερασπιστής του, κυνηγήθηκε από τους πολιτικάντηδες και τους κοτζαμπάσηδες και τέλος απαγχονίστηκε με κρυφή διαταγή της κυβέρνησής τους στον Πύργο της Ακρόπολης. Τον βάφτισαν κι αυτόν προδότη, όπως και τον Καραϊσκάκη και τον Κολοκοτρώνη, όπως και σήμερα οι απόγονοί τους βαφτίζουν τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

Ο Ανδρούτσος υπερασπίστηκε τη γνήσια εθνικολαϊκή συνείδηση του Εικοσιένα με τα δημοκρατικά αναγεννητικά της αιτήματα, που την προδοσία τους συμβολίζει και ο δικός του τραγικός θάνατος.

Τα γράμματα του Ανδρούτσου που σώζονται, στέκονται ανάμεσα στα καλύτερα κείμενα του Εικοσιένα. Ένα απ’ αυτά, που το απευθύνει στον μεγαλοκοτζαμπάση Αναστάσιο Λόντο στις 15 Γενάρη του 184 και που παρουσιάζει τον Ανδρούτσο τέτοιον όπως ήταν, παλικάρι και υπερασπιστή των δίκαιων του αγώνα, δημοσιεύουμε παρακάτω.

Προς τον Μοραΐτην Κοτζαμπάση, Αναστάσιο Λόντο

Εσύ έχεις πολλές δουλειές και καθώς ακούω καταγίνεσαι ημέρα και νύκτα. Δια τούτο δεν έπρεπε να σε εμποδίσω με τούτο το γράμμα, και μάλιστα όπου μαζί σου δεν έχω ανταπόκριση, όντας άλλη η δική μου δουλειά και άλλη η δική σου. Μολοντούτο, επειδή είδα εις ενός σου φίλου  γράμμα ν’ αναφέρεις το όνομά μου, βιασμένος είμαι να σου κάνω πέντε έξι αράδες. Κι αν έχουν κανένα καλό μέσα, άκουσέ το, ειδεμή κάψε της.

Λέγεις του φίλου σου: Αν γράψεις σ’ εκείνο το διάβολο, τον Οδυσσέα, γράψε του από μέρους μου να βγάλει μερικούς διαβόλους από μέσα του. Του το λέγω μπέσα με μπέσα και τότε θέλει γίνει χρήσιμος εις την πατρίδα, και θέλει λάβει αξίως το όνομα, το οποίο φέρει.-  Κύριε, καθώς λέτε σεις οι διαβασμένοι, δυο λογιώ διάβολοι εμβαίνουν μέσα εις τους ανθρώπους. Πρώτης λογής, ως έλεγε ο φιλόσοφος που απέθανε εδώ κάτου, είναι ο διάβολος που κάθε καλός άνθρωπος έχει μέσα του, ο διάβολος που ορμηνεύει και δείχνει τον καλό δρόμο και εμποδίζει το δαιμονισμένο από το να πράξει το κακό.

Η θρησκεία μας μάς διδάσκει να πιστεύομε ότι κατά θεία παραχώρηση μπαίνει πολλές φορές ο διάβολος σ’ έναν άνθρωπο και τον ορμηνεύει να κάνει όλα τα κακά, και αυτός είναι ο δεύτερος διάβολος.

Τώρα εγώ είμαι σε απορία, ποιος διάβολος σε σένα κατοικεί, ο πρώτο ή ο δεύτερος; Όσο διά λόγου μου, να ξεύρεις ότι αφήνω εσένα να μου πεις ποιον από τους δυο διαβόλους έχω μέσα μου.

Ο καπετάν Λεωνίδας Ανδρούτσος πατέρας του Οδυσσέα — Θεόφιλος

Ο πατέρας μου, εν καιρώ Τουρκίας. εγύριζε μέσα εις τα βουνά και εσκότωνε Τούρκους. έτρεχε εις τους κάμπους και εις τα όρη, και εθανάτωνε Τούρκους. ενυκτέρευε εις τα δάση, εκρύπτατο εις τα ποτάμια, εσκότωνε Τούρκους. όσες φορές ευρέθη εις τα βάθη της θάλασσας, Τούρκους έπνιγε. Και εις ολιγολογία, αφού ερήμωσε πολλές επαρχίες των τυράννων, ως αληθινός δαιμονισμένος υπέρ της Πατρίδος, εμαρτύρησε εις αυτή την καθέδρα του τυράννου μας. Τι λογής διάβολο είχε μέσα του, του πρώτου είδους, ή του δεύτερου, εγώ δε μπορώ να το αποφασίσω και στέκει σε σένα να το γνωρίσεις.

Εγώ δε, χωρίς προσωπικώς να γνωρίζω από ποιο δαίμονα εσύρετον ο πατέρας μου, ήρχισα από παιδί ορφανό να γυρεύω τα χνάρια του ίδιου του διαβόλου. Τον περισσότερον καιρόν της ζωή μου, που τον επέρασα; Τον επέρασα σκοτώνοντας Τούρκους, κυνηγώντας τυράννους. Τον επέρασα εις τα σπήλαια και εις τα βουνά. Τα καρτέρια των δρόμων, οι λόγκοι και τ’ άγρια θηρία είναι οι μάρτυρες ότι δυσκόλως έφευγεν ο Τούρκος από τα χέρια μου, αν εζύγωνε καμμιά πενηνταριά οργυιαίς. Εγώ εσυναναστρεφόμουν με αυτούς τους τυράννους και ήμουν καλά πληρωμένος, διά να σέβωμαι τους ομογενείς των, αλλά κινούμενος από τον διάβολόν μου, Τούρκους εσκότωνα. Οι κρημνοί, τα ποτάμια, οι πάγοι, τα χιόνια και τα δάση ήσαν τ’ αγαπητά μου κατοικητήρια, το τουρκικό αίμα το προσφάγι μου. Εσηκώθη η Επανάστασις και ευθύς συρόμενος από τον διάβολόν μου, ελάτρευσα τους αρχηγούς της, τη φωνή της άκουσα στα φυλλοκάρδια μου, εσεβάστηκα την απόφασίν της και έτρεξα με όλους τους αρματολούς της Ελλάδος να σκοτώσω Τούρκους. Μολονότι εκέρδιζα εν καιρώ Τουρκίας, ο διάβολός μου μού αφήρεσεν αυτήν την κλίσιν, αφού εσηκώσαμεν τ’ άρματα. Και τι τα πολυλογώ; Τόσον με εφώτισεν ο διάβολός μου, ώστε να γεμίσω ψείραις, να λιμάξω ψωμί, να κείτομαι εις τα νερά, εις τα χιόνια και εις τη λάσπην, να δοκιμάζω κάθε στρατιωτικήν αχαριστίαν, να πίνω φαρμάκια από εχθρούς και φίλους, να κυνηγώμαι ως κατάδικος από αυτούς τους συγγενείς και φίλους της δικαιοσύνης, να επιθυμώ συνελεύσεις εθνικάς, να αγαπώ δικαίους διοικητάς, να είμαι λάτρης των εναρέτων και φίλος των σοφών, να διψώ την αυτονομίαν και ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, επιθυμώντας μόνον και μόνον Ελληνες να διοικούν και να βασιλεύουν εις τους Ελληνας. Εκ τούτων όλον, δάσκαλε, ημπορείς να συμπεράνεις ποιος διάβολος ευρίσκεται μέσα μου.

Είναι ο διάβολος εκείνος, όπου έκαμε το Σωκράτη να πιει το φαρμάκι δια τας ειλικρινείς εις την πατρίδα του εκδουλεύσεις ή πάλι είναι ο δαίμονας, όστις έκαμε τους ομογενείς να παραδώσουν την πατρίδα εις τους Μακεδόνας, εις τους Ρωμαίους και έπειτα εις τους Τούρκους! Εγώ για λόγου μου νομίζω, ότι εσύ έχεις μέσα σου το διάβολο όπου είχε και μέσα του και ο Σωκράτης, που ξέρεις γράμματα και διαβάζεις τον Ξενοφώντα και τον Πλάτωνα. Είσαι νέος έως 22 χρονώ, και μολοντούτο είσαι βουλευτής. Χαίρεσαι υπόληψη, μολονότι λες πως και χωρίς ομόνοια δύναται η πατρίς να κυβερνηθεί, με τα γράμματα και τον Ξενοφώντα στο χέρι. Σχίζεις τη διοίκηση του Έθνους, διαφεντεύεις τους συγγενείς σου, όπου κατακρατούν τα εθνικά εισοδήματα, σπείρεις ζιζάνια εις Μοριά και Ρούμελη, ανεβάζεις και κατεβάζεις από τα αξιώματα όποιο θέλεις.

Τέλος πάντων, δίνεις καλό παράδειγμα εις την επαρχία σου, της χρηστοηθείας, της εγκρατείας, της αφιλοκερδείας, της δικαιοσύνης. Ερμηνεύεις τους συγγενείς σου, ως μαθητής του Σωκράτους, να μην αδικούν εις τη ζωή, εις την τιμή, εις την ιδιοκτησία όλους τους συνεπαρχιώτας των. Εις ολίγα λόγια, ερευνώντας και εγώ από το μέρος μου τίνες οι πράξεις του πατρός σου και οι ανδραγαθίαι του αδελφού σου, το φέρσιμο των προυχόντων συγγενών σου, ενθυμούμενος τη διάλυση της εθνικής Συνέλευσης εξ αιτίας σου, την προσκόλλησή σου εις ξένη Αυλή και όχι εις την απελευθέρωση της Ελλάδος, συμπεραίνει, δάσκαλε, μπέσα με μπέσα, ότι εσύ έχεις μέσα σου το δαίμονα του Σωκράτους.

Κοίταξε όμως καλά, ότι κάθε Έλληνας έχει μέσα του δώδεκα λεγεώνας διαβόλων. Και επάρε τα μέτρα σου, διότι, ως λέγει η παροιμία, ένας διάβολος σκοτώνει τον άλλο. Κοίταξε καλά, διότι ή κοντεύει να χαθεί η πατρίς ή θα πέσει εις κανένα χειρότερο ζυγό από εκείνο, όπου βαστούσαν οι πατέρες μας.

 Ηρακλής Κακαβάνης

 Οδυσσέας Ανδρούτσος