Θα έρθουν οι κομμουνιστές και δεν θα έχουμε σπίτια να μας πάρουν

«Τα ακίνητα στην Ισπανία ήταν ανέκαθεν ακριβά, επ’ ωφελεία των τραπεζών και του κατασκευαστικού τομέα. Έτσι, η πλειοψηφία του κόσμου ωθήθηκε στη λύση του στεγαστικού δανείου. Δεν υπήρχε, όμως, κανένα προστατευτικό πλαίσιο… Μετά από τρεις μη καταβεβλημένες δόσεις η τράπεζα σε πέταγε έξω από το σπίτι».

Με αυτά τα λόγια περιέγραφε την οριακή κατάσταση στη στεγαστική αγορά της Ισπανίας, η δημοσιογράφος και μεταφράστρια του βιβλίου: «Εδώ έζησε – Η ιστορία μιας έξωσης» (εκδ. Angelus Novus), Κορίνα Βασιλοπούλου. Η συνομιλία μας με την έμπειρη δημοσιογράφο ήταν στα πλαίσια του ρεπορτάζ του «Ημεροδρόμου» σχετικά με το ανομολόγητο «gentrification» που συντελείται τα τελευταία χρόνια σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας, όπως τα Εξάρχεια, όπου η φτώχεια, η εγκληματικότητα και η καταστολή ήρθαν αρμονικά να συνδεθούν με το Airbnb, την τουριστικοποίηση της περιοχής και την δραστηριοποίηση των funds.

Στα φρέσκα κουλούρια τώρα, πρόσφατο δημοσίευμα της «Καθημερινής» παρουσίαζε τα εμπόδια στην διαλεύκανση του τοπίου γύρω από το ζήτημα των «κόκκινων δανείων». Αναλυτικότερα, η εφημερίδα παρουσίαζε τα τρία μεγάλα αγκάθια της υπόθεσης, με πρώτο αυτό της ψηφιακής πύλης για τη ρύθμιση των χρεών φυσικών και νομικών προσώπων. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η πύλη δεν έχει τεθεί ακόμη σε λειτουργία, αν και αναμένεται να υποδεχθεί όλες τις αιτήσεις που θα υποβάλλονται για τη ρύθμιση των χρεών προς τις τράπεζες, κυρίως όμως προς τα fund που κατέχουν τα «κόκκινα δάνεια». Πλην της λειτουργίας της ως κόμβος για καταγραφή του συνόλου των αιτήσεων, το ψήφισμα για τη σύστασή της προβλέπει τη σύνδεσή αυτής με τις φορολογικές αρχές, τις τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης των εν λόγω δανείων, ώστε να αντλούνται όλα τα στοιχεία εκείνα που κρίνονται απαραίτητα για το χρέος που βαρύνει τους οφειλέτες.

Ένα άλλο «όπλο», παράλληλα «αγκάθι» για την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είναι ο περιβόητος «εξωδικαστικός συμβιβασμός». Ξέρετε, εκείνη η διαδικασία που ήρθε να αντικαταστήσει τη «σεισάχθεια» που ευαγγελιζόταν ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση και που «ξέχασε» ως κυβέρνηση. Ε, αυτή η ρύθμιση δεν προχωρά όπως ανέμεναν οι σημερινοί, μέσω της αυτοματοποιημένης λύσης που έχει δημιουργηθεί στη Γενική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους, με το σενάριο που προέβλεπε λύσεις εντός διμήνου να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Έτσι, 5.600 υποθέσεις βρίσκονται ακόμη σε εκκρεμότητα (συνολικού ύψους 2,5 δισ. ευρώ), ενώ άλλες 36.600, στις οποίες οι οφειλέτες έχουν συναινέσει στην άρση του τραπεζικού τους απορρήτου, δεν έχουν προχωρήσει εξίσου.

Σημειώστε ακόμη ότι η έτερη «λύση», μέσω του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων (ΦΑΕΑ), επίσης δεν τσουλά, καθώς η σύσταση του Φορέα δεν αναμένεται πριν το 2023, δημιουργώντας έτσι ένα κενό στην προστασία της πρώτης κατοικίας. Η κυβέρνηση επιχειρεί να υπερπηδήσει αυτό το εμπόδιο, μέσα από το ενδιάμεσο πρόγραμμα επιδότησης της πρώτης κατοικίας. Όσο για τις αρμοδιότητες με τις οποίες θα είναι επιφορτισμένος ο φορέας, αυτές θα αφορούν την αγορά ακινήτων που είναι πρώτη κατοικία ευάλωτων νοικοκυριών και θα τους επιτρέπει να μένουν σε αυτά έναντι ενοικίου. Έτσι, σημειώνεται στις σχετικές ανακοινώσεις, τα νοικοκυριά θα έχουν το δικαίωμα επαναγοράς του ακινήτου, έπειτα από δώδεκα χρόνια και αφού είναι συνεπείς στην πληρωμή του ενοικίου. Θα είναι όμως, αναρωτώνται τα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια που δραστηριοποιούνται στο πεδίο των «κόκκινων δανείων»; Πάνω σε αυτό το ερώτημα, έρχεται να απαντήσει η κρατική επιδότηση ενοικίου που θα κυμαίνεται από τα 70-210 ευρώ.

Αυτά σχετικά με το ρεπορτάζ και την εικόνα που η κυβέρνηση θέλει να περνά προς τα έξω: Ότι αγωνίζεται να δώσει λύσεις παντού, ότι έχει την απάντηση σε κάθε ερώτημα που γεννάται, απλά μένουν μερικές βελτιωτικές κινήσεις για το πέρασμα σε μια νέα εποχή, «win-win» για οφειλέτες και πιστωτές.

Στην πραγματικότητα όμως, η κατάσταση μάλλον δεν είναι τόσο ρόδινη. Ιδίως για τους οφειλέτες που προέρχονται από τα μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Όπως δήλωνε σε πρόσφατη συνέντευξή της η αρχιτεκτόνισσα Τόνια Κατερίνη, μέλος της Ενωτικής Πρωτοβουλίας κατά των πλειστηριασμών, που γνωρίζει το πεδίο της στέγης αλλά και τους αγώνες των ανθρώπων όσο λίγοι στην Ελλάδα: «Ο νέος πτωχευτικός είναι φτιαγμένος για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των τραπεζών και των αρπακτικών του real estate». Ναι, ξέρω, δεν πέσατε από τα σύννεφα. Ωστόσο, έχει σημασία να δούμε το δάσος πίσω από το δέντρο της «μιντιακής» επιβολής ενός κλίματος αισιοδοξίας, ότι «όλα θα πάνε καλά για όλους», όπως εντέχνως και συστηματικά το τελευταίο διάστημα προσπαθεί η κυβέρνηση να δημιουργήσει.

Αν κάποιος χάσει το σπίτι του, εξηγεί η κ. Κατερίνη, θα μπορεί να μείνει σ’ αυτό με ενοίκιο για μια δωδεκαετία, μόνο αν  είναι ακραία φτωχός. Αν μετά θελήσει να τ’ αγοράσει, τότε, «θα πρέπει να καταβάλει την τότε εμπορική τιμή του, χωρίς να συμψηφίζονται τα χρήματα που θα έχει ως τότε καταβάλλει». Πώς το λένε αυτό στο χωριό σας; Γιατί, στο δικό μου το λένε «νταβατζιλίκι».

Είναι αλήθεια ότι ανέκαθεν εντυπωσιαζόμουν από το κρυφτούλι των νεοφιλελεύθερων με την ταξικά προσανατολισμένη πολιτική τους. Ναι, θα προτιμούσα να βγουν και να πουν ανοιχτά ότι οι λύσεις που προκρίνουν δεν αφορούν τους πολλούς, τους «ευάλωτους» (που οι δικές τους πολιτικές τους κατέταξαν εκεί), αλλά τους λίγους, τους «κολλητούς», τους ανθρώπους της τάξεως τους που έλεγε και μια ψυχή. Θα ήταν εξίσου βάρβαρο, αλλά πολύ πιο έντιμο από τα να κρύβονται ως άλλοι «Κασιδιάρηδες» που από τη μία έφεραν τη σβάστικα στα μπρατσάκια τους, από την άλλη δήλωναν «Έλληνες εθνικιστές». Θα μου πεις: Συγκρίνεις ανόμοια πράγματα. Απαντώ: Ένα οικονομικό πρόγραμμα που εξαθλιώνει την πλειοψηφία, ταΐζει τη βουλημική επιδίωξη για άκοπο κέρδος μιας μειοψηφίας και χρειάστηκε τα τανκς για να επιβληθεί (βλ. Χιλή) πόση σχέση έχει -έστω- με την κοινοβουλευτική δημοκρατία;

Κλείνει η παρένθεση.

Στο θέμα μας πάλι, το πρώτο τρίμηνο του 2022 εκπλειστηριάστηκαν  380 κατοικίες στην Αττική. Περίπου άλλες τόσες στην υπόλοιπη επικράτεια, με την πλειονότητα (70%) να αφορά περιπτώσεις κατοικιών αξίας κάτω των 150χιλ. Πρόκειται για ανθρώπους, όχι για αριθμούς. Ίσως, κομμάτι «πασέ» ως σύνθημα, μα πάντα, απόλυτα αληθές και δυστυχώς επίκαιρο. Είναι οικογένειες  λοιπόν, σαν τη δική μας, που ζουν υπό τη δαμόκλειο σπάθα του πλειστηριασμού. Είναι άνθρωποι σαν εμάς, που ζουν όμως σε συνθήκες φόβου και ντροπής.

 Και το τοπίο όσο περνά ο καιρός θα γίνεται ακόμη πιο ζοφερό…

 Σύμφωνα με την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), κατά τη διάρκεια του 2021, τα δάνεια τα οποία κινήθηκαν από τα εξυπηρετούμενα προς τα μη εξυπηρετούμενα ήταν περισσότερα κατά 823 εκατ. ευρώ από εκείνα που ακολούθησαν αντίστροφη πορεία. Το στατιστικό αυτό εύρημα, βάσει πάντα της Έκθεσης της ΤτΕ, σε συνάρτηση των πληθωριστικών τάσεων και της ενεργειακής κρίσης έχει επιδράσει στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και στο κόστος των επιχειρήσεων- κυρίως μικρομεσαίων και πολύ μικρών- με αποτέλεσμα, βραχυπρόθεσμα, να αναμένεται η δυσμενής επιρροή και του πιστωτικού τους κινδύνου.

Από την άλλη, η οικονομική θηλιά που σφίγγει τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα είναι μιας πρώτης τάξης επενδυτική ευκαιρία για κάποιους. Βουτώντας και πάλι στο αρχείο δημοσιευμάτων της «Καθημερινής», διαβάζουμε ότι μετά τη δημοσίευση του σχεδίου προκήρυξης για τη συμμετοχή στην διαγωνιστική διαδικασία του ιδιώτη που θα «τρέξει» τον ΦΑΕΑ, εκπρόσωποι των επενδυτικών κεφαλαίων με εμπειρία στον τομέα διαχείρισης ακινήτων, χαρακτήριζαν τους όρους για τη λειτουργία του ως «φιλικούς» προς τους επενδυτές.

Πώς αλλιώς; Εκτός ότι, σε καιρούς εκτίναξης του κόστους ζωής, προβλέπεται η δυνατότητα καταγγελίας της σύμβασης μίσθωσης, εάν ο οφειλέτης αθετήσει 3 μηνιαίες δόσεις και δεν αποκαταστήσει τη συνέπεια ενός μήνα, με αποτέλεσμα να χάνει τη δυνατότητα επαναγοράς του ακινήτου· ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα κριτήρια βάσει των οποίων η κυβέρνηση κρίνει ότι ένας δανειολήπτης μπορεί να χαρακτηριστεί ως ευάλωτος, αφού, ούτε λίγο, ούτε πολύ, θα πρέπει να ζει στην πείνα για να… απολαμβάνει αυτό το δικαίωμα.

Φυσικά, όλα αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα «business plan» των servicers που αφορούν τις τιτλοποιήσεις που φέρουν την εγγύηση του Δημοσίου. Από τη δική τους σκοπιά, οι εταιρείες διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, δια στόματος του προέδρου τους Τ. Πανούση, ξεκαθαρίζουν ότι η αναγκαστική εκτέλεση δεν είναι επιλογή, αλλά έσχατη λύση.  Ωστόσο, λέει ο κύριος Πανούσης, «χωρίς την ύπαρξή της δημιουργείται μια αίσθηση θεσμικής χαλαρότητας σε εκείνους που θέλουν να αποφύγουν υποχρεώσεις τις οποίες ανέλαβαν και μπορούν να εκπληρώσουν».

Αναμφίβολα, πρόκειται για την επαναφορά από την πίσω πόρτα του χιλιοειπωμένου αφηγήματος περί στρατηγικών κακοπληρωτών, τη στιγμή που αυξάνεται η κινητικότητα των «μπράβων» των πιστωτών (τράπεζες, Δημόσιο κ.ά) και στις οφειλές ηλεκτρικού ρεύματος.

Βέβαια, το εν λόγω εργάκι δεν αφορά την πλειοψηφία των δανειοληπτών, αλλά συγκεκριμένες περιπτώσεις που ωφελήθηκαν από την προβληματική εφαρμογή του νόμου Κατσέλη. Όπως απέδειξε λοιπόν η προηγούμενη εμπειρία, τέτοιου είδους νομοθετήματα δεν λύνουν το πρόβλημα της αντιμετώπισης του ιδιωτικού χρέους, ούτε την ανυπαρξία κοινωνικής στεγαστικής πολιτικής. Ίσως, γιατί μέχρι εκεί φτάνουν τα περιθώρια της πολιτικής ευελιξίας των εχόντων. Ίσως πάλι, γιατί μέχρι εκεί φτάνει η ευαισθησία τους. Μέχρι το σημείο δηλαδή, που δεν αγγίζονται τα ιερά και τα όσια του καπιταλιστικού κέρδους.

Στην περίπτωσή μας, η κινητικότητα στα «κόκκινα δάνεια», μόνο ξεκομμένη δεν μπορεί να θεωρηθεί (και) με την επιδίωξη ανάκαμψης της αγοράς ακινήτων επί των οποίων υπάρχουν υποθήκες. Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν στοιχεία της ΤτΕ: Το Γ’ τρίμηνο του 2021, ο ετήσιος αριθμός αύξησης των τιμών των διαμερισμάτων για το σύνολο της χώρας, διαμορφώθηκε στο 7,9%, ενώ, με βάση τη γεωγραφική θέση διαμορφώθηκε σε 9, 8% στην Αθήνα, 8,7% στη Θεσσαλονίκη, 5,9% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 5,7% στις λοιπές περιοχές.

Παραβιάζουμε ανοιχτές θύρες αν επισημάνουμε ότι η ανάκαμψη αυτή στηρίζεται πάνω σε ένα νομοθετικό πλαίσιο που παραδίδεται και παραλαμβάνεται από κυβέρνηση σε κυβέρνηση; Ω, ναι! Ο νόμος Κατσέλη, φερειπείν, αποτέλεσε τον προπομπό του νόμου Σταθάκη, ο οποίος προέβλεπε μεταξύ άλλων ότι ο οφειλέτης, για την προστασία της α’ κατοικίας, θα πρέπει να καταβάλει ποσό τέτοιο «ώστε οι πιστωτές του, δεν θα βρεθούν χωρίς τη συναίνεσή τους, σε χειρότερη οικονομική θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν σε περίπτωση αναγκαστικής εκτέλεσης».

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ήρθε και η υπ. Αριθμ. 153/2017 απόφαση του Αρείου Πάγου που άνοιξε τον δρόμο για την μαζική απόρριψη των υπερχρεωμένων νοικοκυριών από τα κατώτερα Ειρηνοδικεία, «λόγω δόλου». Γιατί, σύμφωνα με τον νομοθέτη, όταν έβαζες την τζίφρα σου για το δάνειο, έπρεπε να προβλέψεις την κρίση, τα μνημόνια, ότι θα μείνεις χωρίς δουλειά, ότι θα μειωθεί ο μισθός σου ή θα περικοπεί η σύνταξή σου. Ναι, αυτά έπρεπε να τα ξέρεις.

Τι; Οι μεγαλύτεροι οφειλέτες είναι τα ίδια τα κόμματα που περνούν αυτά τα νομοθετικά εκτρώματα; Έλα αγάπη μου, τα έχουμε ξεκαθαρίσει αυτά: Αυτοί είναι οι νόμιμοι ιδιοκτήτες της χώρας. Εσύ, ετοιμάσου για τα Ειρηνοδικεία, τις αρένες του σύγχρονου κοινωνικού κανιβαλισμού.

Εκτός αν αποφασίσεις να ακολουθήσεις τον δρόμο του «μαξιμαλισμού», για να αντιγράψω τον όρο που χρησιμοποιούν τα κόμματα του κεφαλαιοκρατικού μονόδρομου. Να συνειδητοποιήσεις, δηλαδή ότι η αντίσταση και η κινητοποίηση για την προστασία της λαϊκής κατοικίας είναι ο καθρέφτης της υπεράσπισης του δικαιώματος στη στέγαση εν γένει.

Για την αγορά, η ανάγκη αξιοπρεπούς στέγασης είναι άλλο ένα κερδοσκοπικό πεδίο. Για ‘σένα, για ‘μένα, όμως, είναι αδήριτη ανάγκη και πρόταγμα της απτής καθημερινότητάς μας.

Ενδεχομένως να πεις: Αυτά, παιδί μου, τα λένε οι κομμουνιστές. Ίσως. Μόνο που δεν ήταν αυτοί που «ήρθαν να σου πάρουν το σπίτι», αλλά οι κολαούζοι του κεφαλαίου. Πράσινοι, ροζ, γαλάζιοι…

Μήπως, τελικά, το «κόκκινο» σου πάει περισσότερο;

  ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ