Το κολαστήριο των Λιπασμάτων Δραπετσώνας

Σαν σήμερα, στις 10 Ιουλίου 1929, δύο χιλιάδες εργάτες του εργοστασίου λιπασμάτων στη Δραπετσώνα κηρύσσουν απεργία διαρκείας για αυξήσεις και 8ωρη εργασία.

Η εταιρεία λιπασμάτων είχε ιδρυθεί το 1909. Ο μεγαλύτερος μέτοχος ήταν ο βιομήχανος Λεόντιος Οικονομίδης (1886-1922), στενός φίλος και συνεργάτης του Νικόλαου Κανελλόπουλου, που επίσης πήρε σημαντικό αριθμό μετοχών. Απο τα πρώτα χρονια ανάπτυξής της, η κερδοφορία της εταιρείας βασίστηκε στις άθλιες συνθήκες εργασίας και την εκμετάλλευση των εργατών.

Το 1916 οι εργάτες προσπάθησαν να δημιουργήσουν σωματείο. Η εταιρεία απέλυσε πέντε εργαζόμενους που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του σωματείου και εκτόξευσε απειλές απόλυσης προς όσους ήθελαν να γραφτούν. Στο εργοστάσιο βρίσκονταν και ένοπλοι μπράβοι οι οποίοι πρωταγωνίστησαν σε αιματηρά επεισόδια κατά εργατών. Κατώτερα στελέχη (προιστάμενοι κλπ) της εταιρείας έκαναν μέχρι και σωματικές έρευνες σε εργάτες προσπαθώντας να βρουν τεκμήρια συμμετοχής στο Εργατικό Κέντρο!

Έγιναν κινητοποιήσεις και, παρα τις αντιδράσεις της εταιρείας και των μετόχων της, οι εργάτες κατάφεραν να δημιουργήσουν το σωματείο και να εκλέξουν την πρώτη διοίκηση του. Αργότερα η εταιρεία εξασφάλισε φτηνό εργατικό δυναμικό από εξαθλιωμένους πρόσφυγες που είχαν έρθει στη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου 800 οικογένειες από την Ουκρανία κατοικούν στη Δραπετσώνα και “δουλεύουν στα Λιπάσματα, στο Τσιμεντάδικο και αλλού, με 8-15 δρχ. μεροκάματο, όσα δηλαδή θέλει ο αφέντης για πούρα!” έγραφε, ήδη από τις 24 Απριλίου 1922, ο “Ριζοσπάστης”.

Με ληστεία των εργατών, η εταιρεία παρουσιάζει άνθηση και γίνεται ακόμα πιο ισχυρή αντλώντας κεφάλαια από το Χρηματιστήριο, όπου διαπραγματεύεται η μετοχή της, αλλά και από τη λειτουργία της ως… παρατράπεζα. H εταιρεία δέχεται προθεσμιακές καταθέσεις σε δραχμές, λίρες, δολάρια ή χρυσό, προσφέροντας επιτόκιο ανάλογα με τη διάρκειά τους. Μάλιστα,διαφημίζει ότι οι τόκοι απαλλάσσονται από φορολογία. Το προνόμιο να “δανείζεται” από τον κόσμο και μάλιστα με φοροαπαλλαγή τής δόθηκε το 1926 με νομοθετικό διάταγμα, στη διάρκεια της δικτατορίας Πάγκαλου (ΦΕΚ 80/5-3-1926), με το αιτιολογικό της ενίσχυσης της… γεωργίας! Τα κέρδη της εταιρείας αυξάνονται αλματωδώς και το διάστημα 1932-33 φτάνουν στα 132 εκατομμύρια δραχμές! (“Ριζοσπάστης”, 21.6.1933). Οι άθλιες συνθήκες μέσα στις οποίες έλιωναν οι εργάτες, οι εργάτριες (πολλοί ήταν μικρά παιδιά) περιγράφονται ως εξής: “Η δουλειά μέσα στο εργοστάσιο είναι κάτι περισσότερο από σκυλίσια.

Οι εργάτες δουλεύουν 10 ολόκληρες ώρες και παραπάνω πολλές φορές και παίρνουν 25-40 δραχμές..0ι γυναίκες και τα ανήλικα αγόρια και κορίτσια παίρνουν 15-25 δρχ. για όλη τη μέρα. Η νυχτερινή δουλειά υπολογίζεται με το ίδιο μεροκάματο και είναι υποχρεωτική για όλους επί ποινή διωξίματος..ούτε φόρμες παραχωρούνται σ’ όσους δουλεύουν στα τμήματα αυτά και καίνε από τα δηλητήρια τα ρούχα τους..ακόμα και το σχετικό γάλα, που επιβάλλεται να πίνουν οι εργάτες, όταν μπαίνουν ή βγαίνουν από τη δουλειά, ο Κανελλόπουλος δεν το παραχωρεί.. κυριολεκτικά λιώνουν ζώντας μέσα σε μια αφόρητη ζέστη που υπάρχει παντού. Είναι αληθινή κόλαση…τα σπλάχνα τους καίγονται από το φύσημα. Τρεις πέθαναν απ’ αυτή τη δουλειά.

Γίνεται δουλειά εντατική για να βγαίνει μεγάλη παραγωγή και να πλουτίζει ο Κανελλόπουλος. Στο τμήμα υδροχλωρικού νιτρικού οξέος οι εργάτες είναι σχεδόν σκελετοί και κίτρινοι” (Ριζοσπάστης 1929-1933). 10 Ιουλίου 1929 οι εργάτες κατέβηκαν σε απεργία. Αμέσως η εταιρεία “απάντησε” με 120 απολύσεις. Η αστυνομία και οι μπράβοι της εταιρείας ανοίγουν πυρ κατά των απεργών, σκοτώνουν έναν εργάτη ονόματι Αγαθαγγέλου και τραυματίζουν δεκάδες. Οι αρχές “εξαφάνισαν”τον νεκρό. Δεκάδες εργάτες συνελήφθησαν, 30 παραπέμφθηκαν σε δίκη, ενώ 11 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές. Oι κινητοποιήσεις των εργατών ενάντια στις άθλιες συνθήκες συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια.

Πηγές: “Αντεργατική πολιτική και φτηνά χέρια, τα… “Λιπάσματα” των υπερκερδών”, Σπυρος Μαλαγκονιάρης, Αρθρογραφία απο Ριζοσπάστη 1929-1933, 902, Praxis Review

 Η ανάρτηση της Νίνας Κασιμάτη για την επέτειο της μεγάλης απεργίας για το 8ωρο στο εργοστάσιο Λιπασμάτων Δραπετσώνας το 1929