40 χρόνια από τον Πρώτο Διαγωνισμό Εντεχνου Λαϊκού Τραγουδιού

 

8ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΝΕ - «ΟΔΗΓΗΤΗ» (16 - 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1982)

Ο πρωτοποριακός δίσκος 33 στροφών «14 Νέα Τραγούδια» που «κοκκίνισε» την ελληνική μουσική σκηνή

Πανοραμική φωτογραφία του 8ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στο Αλσος Περιστερίου, με τις κομμουνιστικές σημαίες ν' ανεμίζουν κι ένα πλακάτ (το δεύτερο από αριστερά), στο οποίο είναι γραμμένο με κόκκινη μπογιά το επίκαιρο σύνθημα «Ψωμί Παιδεία Ελευθερία», που φωτίζει τους νικηφόρους αγώνες του σύγχρονου φοιτητικού κινήματος (Αρχείο ΚΝΕ - «Οδηγητή»)

Σήμερα, γυρίζουμε σαράντα χρόνια πίσω, και εστιάζουμε στο 8ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», που απλώνεται από τις 16 έως τις 19 Σεπτέμβρη 1982, στο Αλσος Περιστερίου. Η δεύτερη μέρα του σφραγίζεται από τον θάνατο του μόλις 45χρονου λαϊκού τραγουδοποιού Μάνου Λοΐζου (22 Οκτώβρη 1937 - 17 Σεπτέμβρη 1982), που χάνει τη μάχη με τον καρκίνο, στη Μόσχα, όπου έχει ταξιδέψει για τη νοσηλεία του.

Εκτακτη έκδοση του 8ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», αφιερωμένη στον πρόωρα χαμένο λαϊκό τραγουδοποιό Μάνο Λοΐζο (1937 - 1982), με τον τίτλο «Ολα σε θυμίζουν, απλά κι αγαπημένα, καθημερινά...». Στη λεζάντα, ανάμεσα σ' άλλα, διαβάζουμε: «Τα τραγούδια του, τραγούδια όλου του λαού. Και ο λαός δεν λησμονά» (Αρχείο ΚΝΕ - «Οδηγητή»)

 

Πέντε χρόνια πριν από τον πρόωρο κι άδικο χαμό του, έχει μιλήσει στον «Ριζοσπάστη» (14 Σεπτέμβρη 1977) γι' αυτή την κορυφαία πολιτική - πολιτιστική έκφραση της Κομμουνιστικής Νεολαίας, η οποία διανύει την τρίτη χρονιά της:

«Πιστεύω ότι το Φεστιβάλ είναι αναγκαίο πάνω απ' όλα για πολιτικούς λόγους. Ο λαός και ιδιαίτερα οι νέοι έχουν υποχρέωση να γνωρίσουν σε βάθος την Ιστορία του ΚΚΕ και την πορεία του. Να μάθουν την Ιστορία του πιο βασανισμένου ελληνικού κόμματος.

»(...) Αλλος σημαντικός λόγος είναι το πολιτιστικό πανόραμα των προοδευτικών δημιουργών που το Φεστιβάλ μας δίνει την ευκαιρία να το καλύψουμε. Εξάλλου βλέπω ότι έχει μεγάλη σημασία η παρουσία ενός τόσο πολυπληθούς κοινού στο χώρο του (...), κάτι που συσφίγγει και στεριώνει νέες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων».

Με τη σκιά του Αιγυπτιώτη συνθέτη να πέφτει βαριά στους κομμουνιστές νεολαίους, η Οργανωτική Επιτροπή του Φεστιβάλ προκηρύσσει τρεις διαγωνισμούς, που δίνουν βήμα κυρίως σε νέους και νέες δημιουργούς: έντεχνου λαϊκού τραγουδιού, ποιήματος - διηγήματος και θεατρικού έργου.

Παίρνουν μέρος 56 συνθέτες με 140 τραγούδια. Τελικώς επιλέγονται 38 από αυτά, που ακούγονται μπροστά σε πολυπληθές κι ενθουσιώδες κοινό, καθ' όλη τη διάρκεια του 8ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή». Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτά τα φυντάνια του μελοποιημένου στίχου δίνουν μουσική σε έργα ποιητών που έχουν περάσει από το καμίνι της Αντίστασης μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ και των ασυμβίβαστων αγώνων υπέρ της Λαοκρατίας, όπως του Γιάννη Ρίτσου και του Νικηφόρου Βρεττάκου.

Ο κομμουνιστής ποιητής Γιάννης Ρίτσος, κεντρικό πρόσωπο της κριτικής επιτροπής έντεχνου λαϊκού τραγουδιού, που προκήρυξε, το 1982, η Οργανωτική Επιτροπή του 8ου Φεστιβάλ ΚΝΕ-«Οδηγητή». Δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη» (20 Σεπτέμβρη 1977), με το αφηγηματικό ποίημα του «Τα παιδιά της ΚΝΕ», που διάβασε ο δημιουργός στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ (Αρχείο ΚΝΕ-«Οδηγητή»)

Την κριτική επιτροπή του διαγωνισμού έντεχνου λαϊκού τραγουδιού αποτελούν: Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, ο μουσικολόγος Φοίβος Ανωγειανάκης, ο στιχουργός Γιάννης Κακουλίδης, ο φιλόλογος Γιώργος Μανιάτης, η αρχισυντάκτρια του «Οδηγητή» Αριάδνη Αλαβάνου, ο εκπρόσωπος εργατικού σωματείου Θανάσης Μπαλωμένος.

Το εξώφυλλο του βιβλίου, με το εγκώμιο στους νεολαίους του ΚΚΕ, μία ιστορική πλακέτα του «Οδηγητή», που τυπώθηκε τη χρονιά της πρώτης δημόσιας ανάγνωσής του (1977)

Ο κομμουνιστής ποιητής Γιάννης Ρίτσος, λαϊκός αοιδός αυτής της κορυφαίας νεολαιίστικης εκδήλωσης, έχει γράψει το ποίημα «Τα παιδιά της ΚΝΕ», το οποίο απαγγέλλει τον Σεπτέμβρη του 1977, στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή». Σ' αυτό επαναλαμβάνεται, ως υπόσχεση για το μέλλον του σοσιαλισμού, η επωδός: «Είναι τα παιδιά της ΚΝΕ / που λένε στη ζωή το μέγα ΝΑΙ».

Κυκλοφορεί, την ίδια χρονιά, σε οκτασέλιδη πλακέτα, με τα ακόλουθα στοιχεία: «Τα παιδιά της ΚΝΕ» (αφιέρωμα στην ΚΝΕ). Με φωτογραφία του ποιητή στο εξώφυλλο και τη λεζάντα «Ο Γιάννης Ρίτσος ενώ απαγγέλλει στο 3ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - ΟΔΗΓΗΤΗ», εκδόσεις «Οδηγητής». Στη σελίδα κύριου τίτλου, με τη βυζαντινότροπη γραφή του, γράφονται το ονοματεπώνυμό του, ο τίτλος του ποιήματος κι η ένδειξη τόπου και χρόνου συγγραφής του: «Αθήνα. Καρλόβασι. Ιούλιος. Αύγουστος. Σεπτέμβρης '77».

Ο Μίκης Θεοδωράκης, απευθυνόμενος στους ΚΝίτες και στις ΚΝίτισσες αντιμετωπίζει τους ηρωικούς μαχητές και τις ηρωικές μαχήτριες του παρελθόντος ως φωτεινό παράδειγμα για τους σημερινούς αγωνιστές και τις σημερινές αγωνίστριες:

«(...) Σήμερα εσείς - νέοι κομμουνιστές - έχετε τη μεγάλη τιμή και τη βαριά ευθύνη να κρατάτε στα χέρια σας τη σκυτάλη που τόσο ψηλά κράτησαν οι ΕΠΟΝίτες του Υμηττού, ο Σωτήρης Πέτρουλας, οι νεκροί του Πολυτεχνείου.

»Ωστόσο τα βλέμματά σας στρέφονται καθαρά προς το μέλλον. Γιατί είναι αύριο και μεθαύριο που πιθανόν όλοι μαζί, όμως σίγουρα εσείς οι νεολαίοι θα χτίσετε τη νέα κοινωνία - την κοινωνία της δικαιοσύνης και της ελευθερίας - την κοινωνία του σοσιαλισμού, την κοινωνία του κομμουνισμού (...)».

Από το οπισθόφυλλο του δίσκου βινυλίου 33 στροφών με τα 14 «Νέα Τραγούδια», διαβάζουμε το σκεπτικό της Οργανωτικής Επιτροπής, το οποίο εξακολουθεί να είναι και σήμερα επίκαιρο:

Η πρώτη σελίδα του «Οδηγητή» της 16ης Σεπτέμβρη 1982, με τα κυρίαρχα συνθήματα «Ενωμένοι στον αγώνα για τα δικαιώματά μας, για την ειρήνη, για την πραγματική αλλαγή (Αρχείο ΚΝΕ - «Οδηγητή»)

«Η καθιέρωση του διαγωνισμού έντεχνου λαϊκού τραγουδιού ΚΝΕ - "ΟΔΗΓΗΤΗ" σαν θεσμού, έρχεται να επιβεβαιώσει ότι όσο δύσκολη τόσο ελπιδοφόρα και ζωντανή είναι η υπόθεση του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.

»Η μεγάλη συμμετοχή (56 συνθέτες), η επαφή του νέου συνθέτη με τη νεολαία έξω και αντίθετα με τις καθιερωμένες διαδικασίες, η προσπάθεια προσέγγισης του μουσικού έργου στα λαϊκά και νεολαιίστικα προβλήματα, είναι ενθαρρυντικά στοιχεία της μέχρι τώρα υπόθεσης.

»Ο δίσκος αυτός δεν έρχεται να ''λύσει'' κάποιο πρόβλημα, αλλά να υπογραμμίσει από την πλευρά μας μερικές από τις δυνατότητες που ξανοίγονται μπροστά στην έντεχνη λαϊκή δημιουργία». Το σημείωμα περιλαμβάνει ακόμη τα μέλη της κριτικής επιτροπής κι ευχαριστίες για όσες και όσους βοήθησαν για την πραγματοποίηση του δίσκου.

Στο πρόγραμμα αυτού του ιστορικού Φεστιβάλ περιλαμβανόταν εκδήλωση παρουσίασης ανέκδοτων δημοτικών τραγουδιών της Θεσσαλίας. Τα κατέγραψαν ΚΝίτες της συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής, οι οποίοι «όργωσαν» τα θεσσαλικά χωριά, καταγράφοντας τις ζωντανές μνήμες της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Ο χώρος της εργαζόμενης νεολαίας ονομάζεται «Σωματείο» κι ο χώρος του πολιτισμού ονομάζεται «Πολιτιστικός Σύλλογος». Σχολιάζουν τα παιδιά της ΚΝΕ εκείνης της χρονιάς: «Αυτοί οι χώροι μέσα από τη λειτουργία και το πρόγραμμά τους αναδεικνύουν την πρόταση της ΚΝΕ για το πώς πρέπει να λειτουργεί ένα σωματείο κι ένας πολιτιστικός σύλλογος».

Το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του δίσκου βινυλίου 33 στροφών με τα βραβευμένα «14 Νέα Τραγούδια», όπου αναγράφονται όλες κι όλοι οι συντελεστές που βοήθησαν με αυταπάρνηση στην πραγματοποίηση του τελικού αποτελέσματος (Αρχείο Δισκοπωλείου «Λιοτρόπια»)

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ

«Μιλώ γι' αυτούς» (Χρήστος Λεοντής - Λευτέρης Παπαδόπουλος): Σοφία Βόσσου /«Πλαστή ταυτότητα» (Στέλλα Κυπραίου - Τασούλα Πολίτη): Γιάννης Θωμόπουλος / «Στου ήλιου τα γιοφύρια» (Χρύσανθος Μουζακίτης - Θεόφιλος Βερύκιος): Νικόλας Μητσοβολέας/ «Πυρετός» (Ανακρέων Παπαγεωργίου - Νικηφόρος Βρεττάκος): Αιμιλία Σαρρή / «Ελπίδες έχουμε πολλές»(Γιάννης Ιωάννου - Γιώργος Καρράς): Κώστας Λεοντίδης - Ελένη Τσαγκαράκη / «Στου κόσμου το φτωχοντουνιά» (Σπύρος Σαμοΐλης - Νίκος Περγιάλης): Γιάννης Μπογδάνος / «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» (Βαγγέλης Κυρίτσης - Γιάννης Ρίτσος): Μιχάλης Δημητριάδης & χορωδία/ «Μαίριλυν» (Μιχάλης Τρανουδάκης - Γιώργος Χρονάς): Σοφία Μιχαηλίδου / «Πρωινό άστρο» (Μάριος Τόκας - Γιάννης Ρίτσος): Θωμάς Θωμαΐδης - Φωτεινή Σαββατιανού / «Ηθοποιός» (Γιάννης Καλατζόπουλος): Θανάσης Νικόπουλος / «Απόρρητο» (Γιώργος Θεοχαρόπουλος - Θανάσης Αβραμίδης): Φωτεινή Σαββατιανού / «Το σπίτι που γεννήθηκα»(Μιχάλης Τερζής - Κωστής Παλαμάς): Νίκος Λόλης - Κατερίνα Τζαμάκου / «Τραγούδι για καφενεία» (Θέμης Ανδρεάδης - Μάνος Ελευθερίου) Θέμης Ανδρεάδης - Σοφία Μιχαηλίδου / «Ο ιδρώτας του εργάτη» (Δημήτρης Σκαμάγκας): Δημήτρης Σκαμάγκας

 

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου