Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου εκεί κατοικούσαν οι Τούρκοι ενώ οι Έλληνες, Δυτικοευρωπαίοι και Εβραίοι κάτοικοι της πόλης ζούσαν γύρω από το λιμάνι. 

Η περιοχή πυκνοκατοικήθηκε τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά την άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Πέρα από τα ιστορικά μνημεία, στην περιοχή της Άνω Πόλης διασώζεται σε πολλά τμήματα ο αυθεντικός πολεοδομικός ιστός με τους στενούς λιθόστρωτους δρόμους, τα αδιέξοδα, τα μικρά ξέφωτα και τις πλατείες και προπάντων λιτά και κομψά κτίσματα.

Τα οικήματα αυτά, που σε μεγάλο βαθμό απαντώνται στους δρόμους Δημητρίου Πολιορκητού, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, Θεοφίλου, Αντιόχου, Αμφιτρύωνα, Ηροδότου, Τσαμαδού και Σαχτούρη, δεν έχουν να επιδείξουν τίποτα το πομπώδες. Επιβάλλονται με τη μορφή και τη λειτουργική (εσωτερική και εξωτερική) τους δομή, με πολλά στοιχεία κληροδοτημένα από την αρχαία ελληνική και βυζαντινή παράδοση. Διακρίνονται από τις "προεξοχές" (σαχνισιά, το "ηλιακόν" των βυζαντινών), τα φουρούσια (τα στηρίγματα των προεξοχών), καθώς και τους στεγασμένους εξώστες ("χαγιάτια"), που αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της παραδοσιακής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής.

Εξαίρετο δείγμα της οικιστικής ενότητας της Άνω Πόλης, αποτελούν τα Καστρόπληκτα σπίτια δηλαδή που κτίστηκαν από Μικρασιάτες πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών. Τα σπίτια αυτά εφάπτονται των βυζαντινών τειχών και καταδεικνύουν την ταχεία, πρόχειρη και ραγδαία εγκατάσταση προσφύγων στην πόλη, οι οποίοι, λόγω έλλειψης χώρου έχτισαν δίπλα στα τείχη μικρά ισόγεια σπίτια με σκοπό την στεγαστική τους εξασφάλιση.

Κρήνες της Άνω Πόλης

«Κόκκινη βρύση»

Τσινάρι

Πάνω από τον Οσιο Δαυίδ

Βόρεια πλευρά της οδού Ολυμπιάδος

   

Δημητρίου Πολιορκητού

Πληροφορίες από wikipedia

Μνημεία της unesco στην Άνω Πόλη

-Mονή Βλατάδων: 07.00-11.00/17.30-20.00. Το ωράριο ισχύει για το ναό. Ο χώρος είναι ανοικτός προς επίσκεψη. Βρίσκεται επί της οδού Ακροπόλεως και είναι το μοναδικό βυζαντινό μοναστήρι της πόλης που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1351-1371 από το μαθητή του Γρηγορίου Παλαμά, μοναχό Δωρόθεο Βλατή, και μετέπειτα μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Από το αρχικό συγκρότημα σώζεται μόνον το καθολικό στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με περίστωο που απολήγει σε παρεκκλήσια. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος στο εσωτερικό τοποθετείται μεταξύ των ετών 1360 -1380. Ο ναός ήταν αρχικά αφιερωμένος στο Χριστό Παντοκράτορα ενώ σήμερα τιμάται στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.

-Αγ. Νικόλαος Ορφανός: 08.30-15.00. Δευτέρα κλειστά (Υπάρχει πινακίδα για το ωράριο). Βρίσκεται μεταξύ των οδών Ηροδότου και Αποστόλου Παύλου και πολύ κοντά στα ανατολικά τείχη εντός περίκλειστης αυλής, καθολικό και αυτός βυζαντινής μονής. Ανήκει στον τύπο του μονόχωρου ναού με περίστωο που απολήγει στα ανατολικά σε δύο παρεκκλήσια. Ο αριστουργηματικός τοιχογραφικός του διάκοσμος είναι ένα από τα πληρέστερα διατηρούμενα ζωγραφικά σύνολα στη Θεσσαλονίκη και αντιπροσωπευτικό δείγμα της παλαιολόγειας τέχνης. Από το μοναστηριακό συγκρότημα πλην του καθολικού σώζονται ερείπια του πυλώνα της μονής επί της οδού Ηροδότου. 

-Αγ. Απόστολοι: 09.00-12.00 (Κυριακή 10.30-12.00)/16.30-17.30 (Χωρίς πινακίδα για το ωράριο). Βρίσκεται την αρχή της οδού Ολύμπου και πολύ κοντά στα δυτικά τείχη, καθολικό άλλοτε μονής αφιερωμένης στην Παναγία, με κτήτορα τον Πατριάρχη Νίφωνα (1310 – 1314) και το μαθητή του ηγούμενο Παύλο. Ανήκει στον τύπο του σύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με περίστωο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διάρθρωση των εξωτερικών όψεων του μνημείου με κορύφωση τα κεραμοπλαστικά που κοσμούν την ανατολική πλευρά. Στο εσωτερικό σώζει εξαιρετικό ψηφιδωτό διάκοσμο, χαρακτηριστικό της τελευταίας περιόδου της παλαιολόγειας τέχνης.

-Κουλέ Χαμάμ, Βυζαντινό Λουτρό: Κλειστό για εσωτερική περιήγηση. Στις παρυφές της Άνω πόλης, επί της οδού Θεοτοκοπούλου βρίσκεται το μοναδικό δημόσιο βυζαντινό λουτρό που σώζεται σήμερα στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για κτίσμα ορθογωνικής κάτοψης, μικρών διαστάσεων, που χρονολογείται πιθανότατα στον 13ο αι. και διατηρεί όλους τους αναγκαίους για ένα λουτρό χώρους: προθάλαμο, χλιαρό και θερμό χώρο και δεξαμενή.

– Ναϊδριο Προφήτη Ηλία: Όταν λειτουργεί ο ναός (Χωρίς πινακίδα για το ωράριο). Βρίσκεται επί της οδού Ολυμπιάδος, στη συμβολή της με την οδό Προφήτη Ηλία, πάνω σε ένα φυσικό βραχώδες έξαρμα δεσπόζει ο ναός του Προφήτη Ηλία. Μοναδικός στη πόλη της Θεσσαλονίκης για τον αρχιτεκτονικό του τύπο: τρίκογχος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με λιτή και περίστωο που απολήγει στα ανατολικά σε παρεκκλήσια, ήταν αφιερωμένος στο Χριστό και ταυτίζεται με το καθολικό της μονής Ακαπνίου. Από τον εικονογραφικό διάκοσμο σώζεται μόνον στη λιτή η παράσταση της Βρεφοκτονίας, αντιπροσωπευτική για την τελευταία φάση της παλαιολόγειας τέχνης.

-Μ. Λατόμου (όσιος Δαβίδ): 09.00-12.00 /18.00-20.00. Κυριακή κλειστά. Υπάρχει πινακίδα για το ωράριο. Η γηραιά κυρία – φύλακας όμως κάνει ό,τι θέλει. Βρίσκεται στο αδιέξοδο της οδού Αγίας Σοφίας καθολικό της μονής του Χριστού Σωτήρα του Λατόμου ή των Λατόμων, προσωνυμία που οφείλεται στην ύπαρξη λατομείων πέτρας στην περιοχή. Ο ναός κτίστηκε στα τέλη του 5ο αι. στον τύπο του εγγεγραμμένου σε τετράγωνο σταυρού με κόγχη στα ανατολικά. Σήμερα σώζεται το ανατολικό ήμισυ της αρχικής κάτοψης. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για την ψηφιδωτή παράσταση με το όραμα του Προφήτη Ιεζεκιήλ στην κόγχη, ένα από τα σημαντικότερα ψηφιδωτά έργα της παλαιοχριστιανικής περιόδου.

-Ναός Αγίας Αικατερίνης: Βρίσκεται πάνω από την οδό Ολυμπιάδος, στις παρυφές της Άνω πόλης, στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Οιδίποδα και κοντά στα ΒΔ τείχη βρίσκεται ο ναός της Αγίας Αικατερίνης, καθολικό άλλοτε βυζαντινής μονής. Χρονολογείται στα τέλη του 13ου – αρχές 14ου αι. Ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με περίστωο και παρεκκλήσια στα ανατολικά. Οι κομψές του αναλογίες και η διάρθρωση των όψεων με βαθμιδωτά αψιδώματα και τόξα, πλίνθινους ημικίονες και κεραμοπλαστικά κοσμήματα καθιστούν το μνημείο εξαίρετο δείγμα της παλαιολόγειας αρχιτεκτονικής. Ο τοιχογραφικός του διάκοσμος αν και διατηρείται πολύ αποσπασματικά, ακολουθεί τη ζωγραφική παράδοση των αρχών της παλαιολόγειας αναγέννησης.

– Τα Βυζαντινά Τείχη της Θεσσαλονίκης. Το Επταπύργιο είναι κλειστό λόγω έλλειψης φύλαξης.. 

 Η παλιά πόλη της Θεσσαλονίκης