Μικελάντζελο Αντονιόνι

Σε ηλικία 94 χρόνων, στις 30 Ιουλίου 2007 έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, Μικελάντζελο Αντονιόνι. Αυτή την ημέρα η η 7η τέχνη έγινε φτωχότερη. Έφυγαν από τη ζωή δύο άνθρωποι που μας κληροδότησαν κινηματογραφικά αριστουργήματα. Μικελάντζελο Αντονιόνι και Ινγκμαρ Μπέργκμαν.

Συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους του σύγχρονου κινηματογράφου και στη γενιά των κινηματογραφιστών που χρησιμοποίησαν την κάμερα ως «ανατομικό νυστέρι» στο «σώμα» — ή μήπως «πτώμα»; — των παρακμασμένων αξιών της αστικής τάξης, αναδεικνύοντας τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις της. Ο Αντονιόνι γεννήθηκε στις 29 Σεπτέμβρη 1912 στη Φεράρα Εμίλια Ρομάνα. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και ξεκίνησε το 1940 σπουδές κινηματογράφου στη Ρώμη, στο Centro Sperimentale Di Cinematografia, της Τσινετσιτά. Εκεί συνάντησε καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάστηκε αργότερα, όπως ο Ρομπέρτο Ροσελίνι.

Οπως και ο Μπέργκμαν, ο Αντονιόνι ξεκίνησε με τη συγγραφή σεναρίων, αλλά ασχολήθηκε επιπλέον και με την κριτική κινηματογράφου. Κινηματογραφικά ξεκίνησε γυρίζοντας ντοκιμαντέρ και από το 1950 μεγάλου μήκους ταινίες, με πρώτη «Το χρονικό ενός έρωτα», με την οποία, όπως σημειώνει ο Γ. Μπακογιαννόπουλος, απομακρύνεται από την κυρίαρχη, τότε, στην Ιταλία, αισθητική τάση του νεορεαλισμού και ασχολείται με την ψυχανάλυση των μεγαλοαστών του Μιλάνου, με «πρόσχημα» ένα αστυνομικό δράμα. Ουσιαστικά ο Αντονιόνι , μαζί με τον Φελίνι, οδήγησε τον ιταλικό κινηματογράφο στο επόμενο από τον κοινωνικό νεορεαλισμό αισθητικό στάδιο.

Ο λυρισμός και η προσωπική κινηματογραφική αισθητική του θα εμφανιστούν ολοκληρωμένα με την ταινία «Κραυγή» (1957) και πολύ σύντομα θα καθιερωθεί στην παγκόσμια κινηματογραφική πρωτοπορία της εποχής με την τριλογία: «Η περιπέτεια» (1960), «Η νύχτα» (1961) και «Η έκλειψη» (1962). Μεταξύ των 20 ταινιών του σε 60 χρόνια δημιουργικής πορείας ξεχωρίζουν πολλές που άφησαν, επίσης, το σημάδι τους στην ιστορία του κινηματογράφου, όπως «Blow Up», «Επάγγελμα Ρεπόρτερ», «Ζαμπρίσκι Πόιντ» κ.ά.

Το 1985 λόγω εγκεφαλικού έμεινε μερικώς παράλυτος και χωρίς ομιλία. Συμπτωματικά, αυτό συνέβη δύο χρόνια πριν την απόφαση του Μπέργκμαν να μην ξαναγυρίσει ταινίες. Επίσης, συμπτωματικά και οι δύο δημιουργοί επανήλθαν στο σινεμά περίπου την ίδια περίοδο, ο Μπέργκμαν το 2003 με το «Σάραμπαντ» και ο Αντονιόνι , με τη γλώσσα των νευμάτων και τη βοήθεια του Βιμ Βέντερς, γύρισε το 1996 το «Πέρα από τα σύννεφα» και με την αυγή του 21ου αιώνα σχεδίαζε ντοκιμαντέρ για τον κορυφαίο της ιταλικής Αναγέννησης Μιχαήλ Αγγελο. Στις βραβεύσεις του συγκαταλέγονται «Χρυσός Λέοντας» του Φεστιβάλ Βενετίας για την «Κόκκινη Ερημο» (1964), «Χρυσός Φοίνικας» του Φεστιβάλ Κανών για το «Μπλόου Απ» (1967), Ειδικό Βραβείο του Φεστιβάλ Κανών για την «Ταυτότητα μιας γυναίκας» (1982), «Οσκαρ» για το σύνολο της κινηματογραφικής του δημιουργίας (1995), «Χρυσός Λέων» του Φεστιβάλ Βενετίας (1997).

Σκουπίδια πέρνα της ατμόσφαιρας

Θυμάμαι αδερφέ Αντονιόνι

στο Zabriskie Point

να βομβαρδίζει η φοιτήτρια

μέσα στο μυαλό της

τον καπιταλισμό της;

 

Θυμάμαι και κοτόπουλα,

θυμάμαι και επιπλώσεις

χρυσά μαχαιροπίρουνα

και κτίρια σε εκπτώσεις

να αιωρούνται

μόνο μέσα στο μυαλό της

στο χιπισμό της.

 

Μικρή είχα δει

σε όνειρο εφιαλτικό

πως ζούσα μ’ ένα άλλο παιδί

σε γυάλινο διαστημικό κλουβί

και άνθρωποι νεκροί

ανέβαιναν από τη γη

ντυμένοι με κοστούμια γκρι

κι όσο ανέβαιναν

τόσο φούσκωναν,

άμορφες μάζες νέων αστερισμών

σε συγκρούσεις με το καθαρό μας το γυαλί,

άμορφες μάζες νέων αστερισμών,

ρακοσυλλέκτες διαστημικοί,

κρυσταλλοποιημένα ούρα αστροναυτών

 

Σε θυμάμαι ξανά

αδερφέ Αντονιόνι σήμερα

ενώ πληροφορούμαι

πως τα σκουπίδια αυτής της σφαίρας

έμπειροι επιστήμονες

τα εξαπολύουν πέραν της ατμόσφαιρας

Προς το παρόν γελάω

καθώς νιώθω

να αιωρούνται με καθωσπρεπισμό,

βαριά εσπέρα σχηματίζουν

το νέο αστερισμό των σκουπιδιών

 

Πες μου πες μου Αντονιόνι

το πεπρωμένο εκείνων των παιδιών

που γεννηθήκαν και θα γεννιούνται

κάτω από τον αστερισμό των σκουπιδιών,

κάτω από το μαγνητισμό των απορριμάτων

Ποιο το περιεχόμενο των ποιημάτων,

η αγάπη τους για την Ωραία

ή για το Τέρας;

«Zabriskie point», ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου

Ο Ιταλός δημιουργός στη μοναδική του ταινία που γύρισε στην Αμερική ασχολείται με το ξεσήκωμα της αμερικανικής νεολαίας στη δεκαετία του 1960–1970 εναντίον του αμερικανικού κατεστημένου.

Το «Zabriskie point» παρακολουθεί ένα νεαρό ακτιβιστή φοιτητή, ο οποίος νιώθει να πνίγεται μέσα στα στενά όρια που του αφήνει το καταπιεστικό καπιταλιστικό σύστημα να κινηθεί. Αγαπώντας την ελευθερία και θέλοντας να ξεφύγει από το κυνηγητό της αστυνομίας, μετά από ένα αποτυχημένο ξεσήκωμα των φοιτητών, κλέβει ένα αεροπλάνο και με αυτό πετάει προς την ελευθερία! Στη διαδρομή του μέσα στην έρημο θα συναντήσει μια νεαρή κοπέλα, μια γραμματέα μεγάλης καπιταλιστικής επιχείρησης, η οποία κάνει το δικό της ταξίδι απελευθέρωσης. Οι δυο νέοι, ζώντας στιγμές ουτοπίας, πιστεύουν προς στιγμήν πως τους έχει ξεχάσει ο καπιταλισμός και θα ζήσουν ελεύθερα. Αυταπάτη!

Η ουτοπία ‑και η αυταπάτη- κάποτε τελειώνει. Οι δυο νέοι έρχονται φάτσα με την ωμή καπιταλιστική πραγματικότητα. Η οποία είναι σκληρή και αδυσώπητη σε όσους της εναντιώνονται! Το ζευγάρι θα υποστεί τις συνέπειες της αυθόρμητης και πολιτικά ανοργάνωτης ανυπακοής του! Ο καπιταλισμός με τα όργανά του εκδικείται όσους τον αμφισβητούν. Οσους είναι αδύνατοι να αντιδράσουν!

Ο Αντονιόνι , χωρίς να κάνει σχισμή στον επαναστατικό κινηματογράφο, χωρίς να συνεισφέρει κάτι ιδιαίτερο στην ιστορική διαλεκτική ανάλυση για τον κόσμο, μάλλον ρομαντικά και κάτω από την επίδραση του Μάη ’68 που είχε αρχίσει, αλλά και γοητευμένος από το μεγάλο αυθόρμητο και ανοργάνωτο ξεσηκωμό της αμερικανικής νεολαίας εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ και του υπερκαταναλωτισμού, έρχεται σε σύγκρουση με τον αμερικανικό μύθο και τον πατέρα του, τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Τον οποίον θεωρεί ανήθικο και απάνθρωπο. Και τον οποίον, πιστεύει, πρέπει να τον ανατινάξουμε από τα θεμέλιά του.

Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι βλέπει το θέμα του παγκόσμιου ξεσηκώματος των νέων εκείνη την περίοδο περισσότερο συναισθηματικά παρά πολιτικά, όπως θα όφειλε. Είναι τόσο εντυπωσιασμένος από τη μαζικότητα του κινήματος των νέων, που παραβλέπει τις πολιτικές «λεπτομέρειες» που λείπουν από ένα αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο ξεσήκωμα. Παρ’ όλες αυτές τις ελλείψεις, εμείς κρατάμε την καταγγελία της ταινίας. Ο καπιταλισμός είναι ανήθικος και πρέπει να ανατιναχτεί συθέμελα!

 "Ρ"