Η ματωμένη επέτειος του 1945

Στις 30 Οκτώβρη του 1944 ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς κατακτητές. Οι ηρωικοί απελευθερωτές έγιναν δεκτοί από το βασανισμένο, αλλά ακατάβλητο, λαό της μακεδονικής πρωτεύουσας με πρωτοφανείς εκδηλώσεις αγάπης, χαράς και ενθουσιασμού.

Παντού αναρτήθηκαν σημαίες, στήθηκαν αψίδες, ετοιμάστηκαν στεφάνια, για να στεφανωθούν οι νικητές. Επί δυόμισι ώρες οι ΕΛΑΣίτες παρήλαυναν περήφανοι στους δρόμους της ελεύθερης Θεσσαλονίκης, ενώ ο λαός τους έραινε με λουλούδια.

Η πρώτη επέτειος βάφτηκε με αίμα

Το ΕΑΜ είχε ζητήσει άδεια, 26/10/1945, για να τιμηθεί μαζικά η 30ή Οκτωβρίου. Ο γενικός διοικητής Χ. Φραγκίστας θα πει αργότερα ότι «την πρώτη επέτειoν της απελευθερώσεως η πόλις ώφει­λε να την εορτάσει» Γι’ αυτό και οργανώνεται επίσημη δοξολογία στην Αγία Σοφία, έπαρση σημαίας στον Λευκό Πύργο και επιμνημόσυνη δέη­ση στο ‘Κόκκινο Σπίτι’ στις Σαράντα Εκκλησιές, συνήθη τόπο των εκτελέσεων επί Κατοχής.

Το ΕΑΜ έχει οργανώσει και δική του συγκέντρωση το απόγευμα στο γήπεδο του Ηρακλή με λόγους, ποιήματα, χορούς κτλ. Οι εθνικόφρονες όμως του ΕΜΕ (Εθνικό Μέτωπο Εργαζομένων), της ΒΕΝ (Βασιλική Εθνική Νεολαία), της ΜΕΕΦ (Μορφωτική Ένωσις Εθνικοφρόνων Φοιτητών), της Πατριωτικής Ενώσεως κ.α. θεωρούν τους εορτασμούς πρόκληση. Καταγγέλλουν τις αρχές ως «ευνοούσας» τους κομμουνιστές, ζητούν από την κυβέρνηση την άμεση αντικατάσταση του γενικού διοικητή Χ. Φραγκίστα, του δημάρχου Π. Λεβή, καθώς και ολόκληρου του δημοτικού συμβουλίου, μέλη του οποίου είχαν «σπουδαίαν Eαμικήν δράσιν». Απειλούν με αντισυγκέντρωση και κυκλοφορούν προκηρύξεις συνιστώντας «εις τους εθνικόφρονας εργάτας να μεταβούν εις τας εργασίας των» και προς τους εργοδότες να μη κλείσουν τα καταστήματα κτλ., μια και είχε προγραμματιστεί να κλείσουν στις 10.30 π.μ.

Την ημέρα της επετείου, στις 11 π.μ., στη δοξολογία στον ναό της Αγίας Σοφίας χοροστατεί ο μητροπολίτης Τυρολόης Χρυσόστομος -και όχι ο Θεσσαλονίκης Γεννάδιος- αλλά παρευρίσκονται ολόκληρη η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία -με πρώτους τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Χ. Φραγκίστα, τον στρατιωτικό διοικητή Μπιτσάνη, τον δήμαρχο Π. Λεβή, τον ΓΓ της Γεν. Διοίκησης Γ. Μπακατσέλο κ.α.- εκπρόσωποι κομμάτων, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ, οι πρό­εδροι των επιμελητηρίων, των συλλόγων, των ορ­γανώσεων της πόλης, πρόξενοι κ.α. Στη συνέχεια, οι επίσημοι μαζί με χιλιάδες λαού -ίσως και 200.000 άτομα, σύμφωνα με τις αριστερές εφημερίδες - κατευθύνονται μέσω της Τσιμισκή προς τον Λευκό Πύργο, για την έπαρση της σημαίας.

Στη διασταύρωση Τσιμισκή και Π. Μελά, όμως, οι εθνικόφρονες, μέλη της ΒΕΝ, της ΜΕΕΦ κ.α. είχαν οργανώνει αντισυγκέντρωση, με συνθήματα και πανό για «μεγάλη Ελλάδα» κτλ. Με παρέμβαση του αστυνομικού διευθυντή Ξανθόπουλου, η πομπή περνάει, αλλά μέσω της παραλίας και της οδού στρατηγού Καλλάρη οι «διαφωνούντες» ξαναβγαίνουν στη Διαγώνιο.

Είναι η στιγμή που περνάνε τα μέλη της ΕΠΟΝ και άλλων εαμικών οργανώσεων. Οι εθνικόφρονες προκαλούν με συνθήματα και ύβρεις και προσπαθούν να διαλύσουν την πορεία. «Ενθαρρυνθέντες» επειδή οι επονίτες φοιτητές «δεν απήντων», επιτίθενται με ρόπαλα και πέτρες από δύο πλευρές και διασπούν την πορεία. Ταυτόχρονα οι «διαμαρτυρόμενοι», «διά συρικτρών εκάλουν εις βοήθειαν τους προ της Νέας Παναγίας ευρισκόμενους χωροφύλακας». Ήδη η τελετή στον Λευκό Πύργο είχε τελειώσει και η τεράστια «πομπή» με τους επίσημους βάδιζε προς το «Κόκκινο σπίτι» για την κατάθεση στεφανιών.

Οι εθνικόφρονες δεν διστάζουν να πυροβολήσουν αρκετές φορές προς την πορεία, με αποτέλεσμα να σκοτώσουν τον Δημήτρη Γεωργιάδη, έναν 25xρoνo κουρέα από την περιοχή του Αλλατίνι, γιου συνταξιούχου τροχιοδρομικού. Συνολικά θα τραυματίσουν άλλα 12 άτομα, με σφαίρες, ρόπαλα, ξυράφια, πέτρες κ.α. και θα σπείρουν τον πανικό στην πορεία.

Η αστυνομία εμφανίζεται καθυστερημένα, παρόλο μάλιστα που και μπροστά στην Αγία Σοφία είχαν υπάρξει προκλήσεις με συνθήματα «Σόφια, Σό­φια» κτλ., αλλά και παρόλο που υπήρξε οργάνωση των επεισοδίων πριν από μέρες, με περιοδείες στους συνοικισμούς.

Αμέσως μάλιστα μετά τα επεισόδια, «τα λεγό­μενα 'εθνικόφρονα' κόμματα έστειλαν εις τας εφημερίδας έτοιμον ρεπορτάζ, γραφομηχανημένον», όπως καταγγέλλει η «Μακεδονία».

Με τηλεγράφημά τους προς τους πολιτικούς, 26 κόμματα και οργανώσεις εθνικοφρόνων ρίχνουν την ευθύνη στις «παρελάσεις με ανθελληνικά εμβλήματα και προκλητικά συνθήματα» και ζητούν την «άμεσον αvτικατάστασιv και εντός εικοσιτετραώρου απομάκρυνσιν ανικάνων οργάνων», εν­νοώντας τον γενικό διοικητή Χ. Φραγκίστα, τον Γ. Μπακατσέλο, τον δήμαρχο Λεβή και τον αστυνομικό διευθυντή Ξανθόπουλο.

Η εφημερίδα «Μακεδονία» παίρνει θέση και καταγγέλλει ότι «η ευθύνη της προμελέτης βαρύνει ακεραία όλους αυτούς οι οποίοι υπογράφουν τα τηλεγραφήματα», αρκετοί -όπως αποδεικνύεται- εν αγνοία τους». Πράγματι, μετά την έκταση που παίρνει το θέμα, αρκετοί φορείς και κόμματα ρίχνουν την ευθύνη της συνυπογραφής σε ατομικές πρωτοβουλίες στελεχών τους.

Κανείς δε συλλαμβάνεται, κανείς δεν τιμωρείται. Αντίθετα, οι εθνικόφρονες πετυχαίνουν να μην ξαναγιορταστεί η επέτειος. Το κλίμα άλλω­στε της περιόδου τους ευνοεί. Προκειμένου να μην καρπωθεί τα πολιτικά οφέλη η Αριστερά, οι «υπερπατριώτες» προτιμούν να θάψουν για δεκαετίες την ίδια την επέτειο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς κατακτητές.

 athensvoice

 Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει την Θεσσαλονίκη

Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ