Μελοποίηση ποιημάτων του Μπρεχτ μπροστά στην οικονομική εξόρμηση του Κόμματος

Τρία μελοποιημένα ποιήματα του κομμουνιστή διανοητή Μπέρτολτ Μπρεχτ κυκλοφορούν από την ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ μπροστά στην οικονομική εξόρμηση του Κόμματος. Ο Νίκος Στεφάνου μελοποίησε τον «Θεό του Πολέμου», το «Τραγούδι ενάντια στον πόλεμο» και το «Λόγος μιας προλετάριας μάνας...», ενώ τη φωνή του χάρισε ο Σωτήρης Μπαλλάς.

Πρόκειται για μια αξιέπαινη προσπάθεια που αξίζει να ακουστεί και να διαδοθεί! Για τη μελοποίηση των ποιημάτων, την επικαιρότητα του έργου του Μπρεχτ και για την συγκεκριμένη πρωτοβουλία συζητήσαμε με τον Νίκο Στεφάνου.

- Τελικά δίνει τις «απαντήσεις» και στη σημερινή εποχή ο Μπρεχτ;

- Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο απαράμιλλος κομμουνιστής ποιητής και θεατρικός συγγραφέας με την κοφτερή σα νυστέρι ταξική ματιά, είναι επίκαιρος σε κάθε εποχή που οι εργαζόμενοι, η κοινωνική πλειοψηφία προβληματίζεται, ψάχνει για απαντήσεις μπροστά στα αδιέξοδα του καπιταλισμού που σαπίζει, φωτίζει τη διέξοδο και διαλύει την ομίχλη των "ρεαλιστικών", στα όρια του συστήματος, προσεγγίσεων... Αν και η γενική μεθοδολογία του δεν είναι να δίνει «έτοιμες» τις απαντήσεις παρά να προκαλεί τον αναγνώστη/ θεατή να τις βρει μόνος του, αναπτύσσοντας και την περίφημη «μπρεχτική αποστασιοποίηση», κατ' εξαίρεση (και ίσως και σε κάποια από τα ποιήματα του συγκεκριμένου κύκλου) βγαίνει κι απ' αυτό και τη «φωνάζει» την απάντηση!

- Τα δύο από τα τρία τραγούδια είναι μελοποιημένα πρόσφατα... Ποια ανάγκη σού γεννήθηκε για να ξαναδιαβάσεις τα ποιήματα;

- Με το ξέσπασμα του νέου ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία στα τέλη του περασμένου Φλεβάρη και μάλιστα με όσα αυτός σηματοδοτεί, δηλ. την παγκόσμια σύγκρουση δύο στρατοπέδων ληστών, ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ εναντίον καπιταλιστικής Ρωσίας - Κίνας για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, για ξαναμοίρασμα σφαιρών επιρροής, πλουτοπαραγωγικών πηγών κλπ. ανέτρεξα κατευθείαν στα αντιπολεμικά ποιήματα του Μπρεχτ, από τη συγκεντρωτική έκδοση των 500 ποιημάτων του σε μετάφραση του Γιώργου Κεντρωτή («Η Βαβυλωνιακή Σύγχυση των Λέξεων και άλλα 499 ποίηματα», εκδ. Gutenberg). Με «κυνηγούσε» αυτή η ανάγκη, να πάρω θέση, να ακουστεί, όχι μόνο ενάντια στον πόλεμο αλλά ενάντια στο ίδιο το σύστημα που γεννάει τους πολέμους. Εκεί πρωτοδιάβασα και το «Θεό του Πολέμου» και το «Τραγούδι ενάντια στον Πόλεμο». Εχω μεγαλώσει κι έχω ανεξίτηλα και για πάντα σημαδευτεί από τη «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» του Θάνου Μικρούτσικου και κατά κάποιο τρόπο θεωρώ ότι και ο δικός μου στοιχειώδης κύκλος τραγουδιών για πιάνο και φωνή εμπίπτει στο ίδιο πλαίσιο προβληματισμού... Το ίδιο ισχύει και για το τρίτο τραγούδι, το «Λόγος μιας προλετάριας μάνας...», κι ας γράφτηκε πριν 26 χρόνια...

- Προσπάθησες να εφαρμόσεις και μεθόδους του Μπρεχτ στη σύνθεση;

- Δεν έχω εντρυφήσει τόσο στην «αποστασιοποίηση» του Μπρεχτ, αν και στα συγκεκριμένα ποιήματα που χρησιμοποίησα νομίζω ότι ο λόγος του είναι πιο άμεσος. Ωστόσο επέλεξα ένα ύφος τραγουδιού μεταξύ κλασικού lied και «έντεχνου» τραγουδιού για φωνή και πιάνο, προσπαθώντας να κινηθώ σε αυτή την κατεύθυνση, με «λελογισμένη» χρήση της αισθητικής έντασης και αφήνοντας περιθώριο για την συνειδητή συμμετοχή του ακροατή, χωρίς ταύτιση- δεν ξέρω κατά πόσο το κατάφερα βέβαια...

- «Στους δύσκολους καιρούς των αποφάσεων και η τέχνη πρέπει να αποφασίσει», έλεγε ο Μπρεχτ. Ποια η θέση του καλλιτέχνη σήμερα;

-Αυτό είναι το «ζήτημα των ζητημάτων» νομίζω, γενικά για την τέχνη διαχρονικά, πόσο μάλλον σήμερα. Είναι δεδομένο ότι η τέχνη δε μπορεί να αλλάξει από μόνη της τον κόσμο, όσο δεδομένο είναι ότι μπορεί, αν το επιλέξει, ξεκάθαρα να συμβάλει στην αλλαγή του, κινητοποιώντας, αφυπνίζοντας, διευρύνοντας τον ορίζοντα των πραγματικών πρωταγωνιστών της Ιστορίας, της εργατικής τάξης, των λαϊκών ανθρώπων, της κοινωνικής πλειοψηφίας που έχει συμφέρον από αυτή την αλλαγή. Είναι μ' έναν τρόπο και η Τέχνη πεδίο της ταξικής πάλης. Σ' αυτή τη λογική, πάντα ο καλλιτέχνης (ή «καλλιτέχνης») παίρνει θέση, συνειδητά ή μη. Πάντα το έργο του διαλέγει πλευρά, συνειδητά ή μη. Ακόμα και το «απολίτικο» ή με αυτοαναφορικό περιεχόμενο έργο διαλέγει πλευρά, αυτήν της κατεστημένης τάξης, που βολεύεται με το υπάρχον... Νομίζω πως ο καλλιτέχνης, αν και πάντα ξεκινάει από αυτά που τον «καίνε» προσωπικά, για να θυμηθούμε το Ρίτσο, πρέπει να έχει τα αυτιά του και τα μάτια του στραμμένα έξω, στην κοινωνία, στις αγωνίες των πολλών για την επιβίωση, για το ξεπέρασμα της επιβίωσης και την κατάκτηση όλων όσων παράγουμε και μας ανήκουν, αλλιώς μένει στην αυταρέσκεια και σ' ένα αυτοαναφορικό-ναρκισσιστικό τελικά πλαίσιο, που όσο και αν κάποιες φορές είναι προηγμένο σε επίπεδο μορφής-γλώσσας ή έχει ενδιαφέρον/ στοιχεία πρωτοτυπίας, αισθητικά κλπ. και χωρίς να μηδενίζω αυτές τις πλευρές, ωστόσο ούτε επιδιώκει ούτε καταφέρνει να παίξει κοινωνικό-πολιτικό ρόλο με θετικό τρόπο, να συμβάλει στην αλλαγή της κατάστασης, στην κοινωνική ανατροπή, «διαλέγει» de facto την πλευρά του συστήματος, ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνει.

- Είναι μια πρωτοβουλία για την οικονομική ενίσχυση του Κόμματος...

- Με δεδομένο τον ταξικό-αντιπολεμικό χαρακτήρα των ποιημάτων και συνολικά του κύκλου τραγουδιών, θέλησα, με τη σύμφωνη γνώμη και του Σωτήρη Μπαλλά που τα ερμηνεύει, να τον «χαρίσω» στην πολιτική-ιδεολογική προσπάθεια που ξεδιπλώνει το ΚΚΕ, τόσο μέσα στη χώρα όσο και στα πλαίσια του διεθνούς ΚΚ, με σκληρή πολλές φορές διαπάλη, από την έναρξη του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία μέχρι και σήμερα. Αυτονόητα λοιπόν, και η έκδοση του έργου σε cd αφιερώνεται στο Κόμμα και όλα τα έσοδα από τη διακίνησή του θα διατεθούν για την φετινή Οικονομική Εξόρμηση...

Οσο για τον Σωτήρη Μπαλλά τι να πω; Είναι ο άνθρωπος, που πέρα από το ότι συμμετείχε αφιλοκερδώς και παρά το φορτωμένο πρόγραμμά του, έβαλε τη δική του σφραγίδα με τις ερμηνείες του στα τραγούδια, παραχώρησε κ το studio κ τον εξοπλισμό στο σπίτι του για την ηχογράφηση, έκανε ηχοληψία, μίξη, mastering και βέβαια με χαρά συμφώνησε το συγκεκριμένο έργο να αξιοποιηθεί από το Κόμμα! Τον ευχαριστώ μέσα απ' την καρδιά μου!