«Λογοτεχνικό έτος Αλκης Ζέη» το 2023

«Λογοτεχνικό Ετος Αλκης Ζέη» ανακήρυξε το 2023 το υπουργείο Πολιτισμού, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση της αγαπημένης συγγραφέα, που «έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών, στις 28 Φλεβάρη 2020.

Η Αλκη Ζέη, μέσα από τα βιβλία της μιλά στην καρδιά των παιδιών, αλλά και των μεγαλύτερων αναγνωστών της, με έναν μοναδικό τρόπο και τα μηνύματα του έργου της λαμβάνουν τη δική τους ξεχωριστή θέση στο μυαλό και την καρδιά του παιδιού που μεγαλώνει. Τα θέματα των βιβλίων της εμπνέονται συχνά από προσωπικές της εμπειρίες και η υπόθεσή τους ξεδιπλώνεται παράλληλα με ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, με τη δράση του λαού μας. «Το καπλάνι της βιτρίνας», «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», «Κοντά στις ράγες», «Μωβ ομπρέλα», «Ο ψεύτης παππούς», «Ο θείος Πλάτων» είναι κάποια μόνο από τα βιβλία της που τόσο έχουν αγαπηθεί.

Η ίδια η Αλκη Ζέη για τη σχέση του συγγραφικού έργου της με την Ιστορία είχε πει: «Από τα μικρά μου χρόνια ως σήμερα, ας μην πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω κι εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφύλιους πολέμους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές. Δεν τα έζησα σαν απλός παρατηρητής, αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά κι έτσι και να ήθελα, δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας. Αθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγγραφικό μου, λοιπόν, έργο, θέλω δεν θέλω, είναι γεμάτο ιστορία... Αν πέτυχα να κάνω τα παιδιά να την ακούσουν τουλάχιστον, το μέλλον θα δείξει».

Μεταξύ των κεντρικών δράσεων στο πλαίσιο του εορτασμού του Λογοτεχνικού Ετους, το ΥΠΠΟΑ προγραμματίζει την κυκλοφορία αφιερωματικού τόμου, μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη (κτίριο Πειραιώς 138) στο τέλος Φεβρουαρίου, καθώς και σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εκδηλώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η Αλκη Ζέη θα τιμηθεί, επίσης, στη Διεθνή Εκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια (6-9 Μαρτίου 2023).

 Σύντομο βιογραφικό

Η Αλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, από όπου καταγόταν η μητέρα της. Οταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα. Από πολύ μικρή ασχολήθηκε με το γράψιμο. Ηδη από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου άρχισε να γράφει κείμενα για το κουκλοθέατρο. Αυτά τα χρόνια γνωρίζει και γίνεται φίλη για μια ζωή με την άλλη μεγάλη συγγραφέα που αγάπησαν τα παιδιά, την Ζωρζ Σαρή.

Κατά την περίοδο της Κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και σπούδασε Φιλοσοφία του Θεάτρου στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου των Αθηνών και υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών. Τότε γνώρισε και τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, θεατρικό συγγραφέα, με τον οποίο παντρεύτηκαν το 1945. Κατά την υποχώρηση του ΔΣΕ ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο οποίος ήταν μέλος του κινηματογραφικού του συνεργείου, βρέθηκε στην Τασκένδη, ενώ η Ζέη συνελήφθη και εξορίστηκε στη Χίο. Επανασυνδέθηκε με τον σύζυγό της το 1954 στην Τασκένδη, όπου απέκτησαν και δυο παιδιά. Το 1957 μετακόμισαν στη Μόσχα και η Ζέη σπούδασε στο Τμήμα Σεναριογραφίας του Ινστιτούτου Κινηματογράφου της Μόσχας. Στη Μόσχα γράφει και το πρώτο της βιβλίο, «Το καπλάνι της βιτρίνας». Οπως έχει αναφέρει η ίδια, «ξεκίνησε επειδή διηγόμουν πολύ τις ιστορίες των παιδικών μου χρόνων με τον παππού μου στα παιδιά μου». Το 1964 επέστρεψε στην Ελλάδα, για να ξαναφύγει πάλι το 1967 με τον ερχομό της χούντας, αυτήν τη φορά για το Παρίσι, και να επιστρέψει οριστικά το 1974.

Με χιούμορ, τρυφερότητα, ωραία και δουλεμένη πλοκή, απευθύνεται κατευθείαν στην καρδιά των παιδιών. Δεν μιλά τυποποιημένα ή ευκολοχώνευτα. Τα θέματα του βιβλίου της εμπνέονται συχνά από προσωπικές της εμπειρίες και η υπόθεσή τους ξεδιπλώνεται παράλληλα με ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, με τη δράση του λαού μας. «Το καπλάνι της βιτρίνας», «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», «Κοντά στις ράγες», «Μωβ ομπρέλα», «Ο ψεύτης παππούς», «Ο θείος Πλάτων» είναι κάποια μόνο από τα βιβλία της που τόσο έχουν αγαπηθεί και τα μηνύματά τους έχουν λάβει τη δική τους θέση στο μυαλό και στην καρδιά ενός παιδιού που μεγαλώνει.

Πολλά από τα βιβλία της έχουν μεταφερθεί στο θέατρο και στην τηλεόραση. Το σύνολο του έργου της έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες. Η ίδια είχε επίσης μεταφράσει αρκετά βιβλία από τα Γαλλικά, τα Ιταλικά και τα Ρωσικά, ανάμεσά τους και έργα του Τζιάννι Ροντάρι και της Βέρα Πανόβα.  

Βιβλία

• Το καπλάνι της βιτρίνας (1963)
• Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971)
• Αρβυλάκια και γόβες (1975)
• Ο θείος Πλάτων (1975)
• Κοντά στις ράγες (1977)
• Μια Κυριακή του Απρίλη (1978)
• Τα παπούτσια του Αννίβα (1979)
• Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (1987)
• Η μωβ ομπρέλα (1989)
• Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων (1990)
• Ματίας (1993) [Α' Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001]
• Σπανιόλικα Παπούτσια (1994)
• Γατοκουβέντες (1996)
• Νεανική Φωνή (1996)
• Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα.. (1998)
• Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της (2002)
• Ο Ψεύτης Παππούς (2007)
• Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)
• Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
• Ένα παιδί από το πουθενά (2019)

Βραβεία - διακρίσεις

• 1968 ALA Notable Book selection Το καπλάνι της βιτρίνας
• 1969 Horn Book Honor List selection Το καπλάνι της βιτρίνας
• 1970 ALSC Mildred Batchelder (Η.Π.Α.) Το καπλάνι της βιτρίνας
• 1974 ALSC Mildred Batchelder (Η.Π.Α.) Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου
• 1980 ALSC Mildred Batchelder (Η.Π.Α.) Κοντά στις ράγιες
• 1992 Κρατικό Βραβείο παιδικού βιβλίου
• 2002 Βραβείο Acerbi (Ιταλία) Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα
• 2003 Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (IBBY GREECE) καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
• 2003 Βραβείο Λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω» καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
• Υποψήφια για το βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 2004
• Υποψήφια τρεις φορές (2004,2009,2015) για το βραβείο λογοτεχνίας για παιδιά Astrid Lindgren Memorial Award
• 2005 Βραβείο των βιβλιοφάγων (Prix des Embouquineurs, Γαλλία) Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της
• 2007 Βραβείο Andersen – Il mondo dell’ infanzia  (Ιταλία) Το καπλάνι της βιτρίνας
• 2008 Ο ψεύτης παππούς στη βραχεία λίστα των βραβείων του λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω»
• 2009 Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της στην βραχεία λίστα για το Marsh Award (Μ. Βρετανία)
• 2010 Βραβείο Νέων Ευρωπαίων (Γαλλία) Ο ψεύτης παππούς
• 2010 Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της
• 2012 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Κύπρου
• 2014 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• 2014 Βραβείο αναγνωστών των βιβλιοπωλείων PUBLIC Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο
• 2015 Χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας
• 2015 υποψήφια για Διεθνές βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Astrid Lindgren
• 2015 Επίτιμη Διδάκτωρ του Τμήματος Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών
• 2019 Ταξιάρχης του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων από το ΥΠΠΟ της Γαλλίας