Προθάλαμοι (lobbies) και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ, NGO)

Σε κάθε εκμεταλλευτική κοινωνία, από τη δουλοκτητική μέχρι τις σημερινές (καπιταλιστικές, φιλελεύθερες {sic}) «δημοκρατίες» υπήρχε, και υπάρχει μια μικρή αριθμητικά ομάδα ανθρώπων που ασκεί την εξουσία πάνω στην τεράστια πλειοψηφία του κάθε λαού.

Ανάλογα με το βαθμό εκμετάλλευσης, αλλά και την οργανωμένη ή μη αντίδραση των εκμεταλλευόμενων εμφανίζονται οι διάφοροι «παρατρεχάμενοι», διαμεσολαβητές, για να εξυπηρετήσουν, να διευκολύνουν, να διαμεσολαβήσουν για «μια θέση στον ήλιο», πάντα με το αζημίωτο.

Ρουσφέτι, μπαξίσι, αλισβερίσι, νταραβέρι ήταν στην ημερήσια διάταξη «στα καθ’ υμάς» για αιώνες. Προθάλαμοι υπουργών, γενικών γραμματέων, νομαρχών κ.α. έσφυζαν από ζωή, δηλαδή ζωή επί πληρωμή. Υποσχέσεις, ταξίματα (μια δουλειά σε 10-20 άτομα, ειδικά σε εκλογικές περιόδους)...

Στο μεταξύ, τα τελευταία 100 χρόνια νέες παράμετροι επηρέασαν και επηρεάζουν την ανθρωπότητα. Δυο Παγκόσμιοι, και αμέτρητοι περιφερειακοί πόλεμοι, οικονομικά «κραχ», εμφάνιση και προσπάθεια ριζώματος των σοσιαλιστικών σχέσεων στην οικονομική και κοινωνική οργάνωση της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων χωρών.

Αυτή η προσπάθεια, αυτή η νέα προσέγγιση, που βασίζονταν στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπων από «ανθρώπους», αγκαλιάστηκε με ενθουσιασμό, μίλησε στις καρδιές και τα μυαλά της τεράστιας πλειοψηφίας της ανθρωπότητας. Γι' αυτό και καταπολεμήθηκε με λύσσα από τους κατέχοντες την εξουσία, δηλαδή από τα κεφαλαιοκρατικά οικονομικά συμφέροντα που υπηρετούνταν από αποικιοκράτες ιμπεριαλιστές, κηφήνες βασιλιάδες και «δημοκρατικά» εκλεγμένες κυβερνήσεις, με τους κατασταλτικούς και προπαγανδιστικούς μηχανισμούς τους.

Η απήχηση των καινούριων οικονομικό - κοινωνικών σχέσεων, πέραν αυτών που τις βίωναν, υπήρξε καταλυτική στους εργαζόμενους του «ελεύθερου» κόσμου και στους λαούς των αποικιών, δημιουργώντας πονοκεφάλους στους ηγέτες του εκμεταλλευτικού συστήματος.

Έτσι, εκτός από τις πολλές και ποικίλες ενέργειες στραγγαλισμού και δυσφήμησης του σοσιαλισμού, αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν και επεκτείνουν το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος», ως αντίβαρο και ανάχωμα για διεκδικήσεις.

Παράλληλα, άρχισε δειλά - δειλά να εμφανίζεται η ιδέα της δραστηριοποίησης ομάδων ανθρώπων για λύση προβλημάτων που χρόνιζαν και που το κράτος θεωρούσε τέτοια προβλήματα, ως βαρίδια ανάσχεσης της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Ο ορισμός του τί συνιστά Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) διατυπώθηκε το 1945 από τον ΟΗΕ ως εξής: Κάθε ιδιωτική οργάνωση, ανεξάρτητη από κυβερνητικό έλεγχο, που δεν θα έχει στόχο το κέρδος (not-for-profit), δεν θα είναι εγκληματική οργάνωση, ούτε πολιτικό κόμμα. Οι ΜΚΟ μπορούν να έχουν έσοδα από κρατικές δομές και από δωρεές.

Υπάρχουν περίπου 75.000 Διεθνείς ΜΚΟ (http://uia.org/yearbook), και εκατομμύρια εθνικές ή τοπικές ΜΚΟ. Στην Ευρώπη δραστηριοποιούνται περίπου 130.000, ενώ στην Ινδία 3.300.000! Κατά μια εκτίμηση οι ΜΚΟ είναι η 5^η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη!

Η ισπανική πολυεθνική εταιρεία «ferrovial», με αντικείμενο την κατασκευή και διαχείριση υποδομών (περίπου 70.000 εργαζόμενοι), ανακοίνωσε το 2008 τη δημιουργία ενός κοινωνικού προγράμματος υποδομής για να αποκτήσουν πρόσβαση σε καθαρό νερό φτωχών πληθυσμών σε Αφρική και Ν. Αμερική. Είναι της μόδας, τελευταία, κάθε είδους πολυεθνικές να διαφημίζονται ως ενδιαφερόμενες για την εξάλειψη της φτώχειας, των ασθενειών, την προστασία του περιβάλλοντος, κ.λπ. (δες και την ταινία «El olivo» της Iciar Bollain, 2016).

Αν εξετάσει κάποιος την εξάπλωση των ΜΚΟ, παρατηρεί ότι η ραγδαία αύξηση τους ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Την περίοδο δηλαδή που συντελέστηκε η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων σε όλες τις συνιστώσες χώρες της, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η στροφή της Κίνας στον καπιταλισμό. Οι ανταγωνισμοί των πολυεθνικών και των εθνικών κρατών απαιτούσαν πλέον, χωρίς το «αντίπαλο δέος», εγκατάλειψη των όποιων κοινωνικών προγραμμάτων σε θέματα παιδείας, υγείας, κοινωνικής ασφάλισης υπήρχαν από το τέλος του Β’ Π. Π. μέχρι το 1990.

Οι τοπικοί πόλεμοι, οι λιμοί, τα σκελετωμένα παιδιά, η κοινωνική αποξένωση, η δραματική υποβάθμιση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος παρουσιάζονταν στις οθόνες τηλεοράσεων, στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων, στα (αντι)-κοινωνικά δίκτυα με ταυτόχρονη προπαγάνδα/παραπληροφόρηση για τα κοινωνικά επιτεύγματα στις χώρες που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό. Όσο για τα κοινωνικά επιτεύγματα της «μπλοκαρισμένης» Κούβας, αυτά αποσιωπούνται συστηματικά.

Επιπλέον η παπαγαλιστική προπαγάνδα (πολλές φορές εκφρασμένη πολιτική θέση) ότι το κράτος δεν μπορεί να τα κάνει όλα, ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για την τύχη του, κ.λπ., σε συνδυασμό με τη συγκίνηση που δημιουργούν οι εικόνες της δυστυχίας των ανυπεράσπιστων, στρώνουν το έδαφος έτσι που, με σχετική ευκολία, να φτιάχνονται οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Με ένα σμπάρο… πολλά τρυγόνια!

Οι πανανθρώπινες άξιες της αλληλεγγύης, της συμπόνιας, της έγνοιας για τον άλλον, της αλληλοβοήθειας εύκολα χειραγωγούνται και δελεάζουν τους εμφορούμενες με παρόμοιες αξίες για συμμετοχή σε κάποια ΜΚΟ. Ειδικά αυτούς που δεν είναι οργανωμένοι στα συνδικάτα τους, αυτούς που δεν έχουν καταφέρει ακόμα να κατανοήσουν ότι η πραγματική, ανιδιοτελής αλληλεγγύη βρίσκει διέξοδο στη συλλογική αντιμετώπιση της επέλασης του απάνθρωπου εκμεταλλευτικού συστήματος που πλέον κυριαρχεί.

Οι ΜΚΟ κυριαρχούν πλέον σε όλον τον κόσμο, χρηματοδοτούνται πλουσιοπάροχα από κυβερνήσεις, ιδρύματα (ευαγή βεβαίως), άτομα, βρίθουν από σκάνδαλα, διαφθορά, τόσο που δημιουργούνται ΜΚΟ ενάντια στη διαφθορά! (δες την ΜΚΟ που βγήκε «στη φόρα» με το Καταργκειτ, με το όνομα «Πόλεμος στην Ατιμωρησία» ή την διεθνή οργάνωση «Transparency International», που χρηματοδοτείται από πολλές κυβερνήσεις για να καταπολεμήσει τη διαφθορά, όπως διαφημίζει ο υπότιτλος της ιστοσελίδας της).

Τα σκάνδαλα, όσα βγαίνουν στη φόρα βέβαια, βοούν σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, στις αποστολές κυανόκρανων (ΟΗΕ), στις ιατρικές αποστολές, κ.λπ. εμφανίζονται σκάνδαλα κλεψιάς πόρων, σεξουαλικά εγκλήματα, υποβοήθηση πολυεθνικών κοκ.

Χρειάζεται ολόκληρη πραγματεία για να αποτυπωθούν τα «έργα και οι ήμερες» των διαφόρων ΜΚΟ και, προφανώς, δεν μπορεί, ούτε περιληπτικά να περιληφθεί σε αυτό το άρθρο.

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη για την πορεία των ΜΚΟ είναι των Evan Schofer and Wesley Longhofer: The global rise of nongovernmental organizations, 2020, που μπορεί κάποιος να βρει στα ηλεκτρονικά βοηθήματα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Ιρβινγκ (my.eee.uci.edu/home).

Οι ΜΚΟ, με όσα σκάνδαλα τους και να ανακοινώνονται δεν πρόκειται να εξαφανισθούν έτσι όπως εμφανίστηκαν. Είναι πολύ χρήσιμές για το κυρίαρχο σύστημα εξουσίας. Και «βολεύονται» εκατομμύρια κηφήνων που πολλαπλασιάζουν το προπαγανδιστικό αφήγημα για τη χρησιμότητά τους. Είναι απαραίτητο για το προοδευτικό κίνημα στη χώρα μας, και διεθνώς, ιδιαίτερα για το κίνημα νεολαίας, να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας τους και την προσπάθεια τους για χειραγώγηση των νέων, και να αντιπαρατεθούν με τα απτά παραδείγματα της γνήσιας και ανιδιοτελούς προσφοράς που προσφέρει π.χ. διαχρονικά, αλλά και σήμερα η Κούβα σε όλες σχεδόν τις ηπείρους του κόσμου, στην αλληλεγγύη που επέδειξε η εργατική τάξη της χώρας μας με την «Εργατική Αλληλεγγύη», την Εθνική Αλληλεγγύη την περίοδο της δεκαετίας του 1940 και τόσα άλλα παραδείγματα.

Όσο υπάρχει και εξουσιάζει το εκμεταλλευτικό σύστημα, όσες ΜΚΟ και να φτιάξει, όσες ελεημοσύνες και να προπαγανδίζει, καμιά βελτίωση δεν πρόκειται να υπάρξει στην τεράστια πλειοψηφία της ανθρωπότητας. Η άγνωστη ιστορία της παγκόσμιας εργατικής τάξης και των υπόδουλων λαών είναι ανάγκη να διαβαστεί, να διαδοθεί, να αντιπαρατεθεί με τα φληναφήματα και τις πομφόλυγες των εκμεταλλευτών και των παπαγάλων τους.

*O Γ. Μισιρλής είναι συνταξιούχος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών