1946: Η στάση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ έναντι των εκλογών

Πριν τα Δεκεμβριανά, όταν στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας συμμετείχαν και οι ΕΑΜίτες υπουργοί, τόσο το ΚΚΕ, όσο και το ΕΑΜ υπογράμμιζαν την ανάγκη για γρήγορη προετοιμασία των εκλογών και του δημοψηφίσματος, όπου ο λαός θα εξέφραζε την ελεύθερη βούλησή του. "Αγωνιζόμαστε - έλεγε ο Σιάντος, μιλώντας στη μεγαλειώδη συγκέντρωση στην Αθήνα, λίγο πριν τα Δεκεμβριανά, για το γιορτασμό των 26 χρόνων του ΚΚΕ - για να γίνει γρήγορα ελεύθερο δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Πιστεύουμε ότι μόνο η λύση αυτού του ζητήματος είναι δυνατό να απαλλάξει τον τόπο μας από τις ραδιουργίες και τις αναστατώσεις της κλίκας του Γλύξμπουργκ... Αγωνιζόμαστε για την άμεση προετοιμασία των εκλογών Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, γιατί μόνο έτσι μπαίνουμε πραγματικά στον ομαλό πολιτικό βίο και την πραγματική ανοικοδόμηση της Ελλάδας".Ευσεβείς πόθοι, ίσως, πει κανείς. Ομως, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ήταν οι μόνες δυνάμεις της χώρας, που δεν είχαν κανένα λόγο να φοβούνται τη λαϊκή βούληση και πάλεψαν με όλες τους τις δυνάμεις για να υπάρξει ομαλή διέξοδος, με δημοκρατικές εκλογές.

Τα εκλογομαγειρέματα μετά τη Βάρκιζα

Μετά τη Βάρκιζα το ΕΑΜικό κίνημα, ταυτόχρονα με την προσπάθεια ανασυγκρότησης των δυνάμεών του, προέβαλε αιτήματα για σεβασμό της Συμφωνίας από τον αντίπαλο, κατήγγειλε το μονόπλευρο πόλεμο εις βάρος του και ζητούσε τη συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με τη συμμετοχή του, την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τα φασιστικά στοιχεία και τους συνεργάτες των Γερμανών, το σταμάτημα των διώξεων εις βάρος των λαϊκών αγωνιστών και τη χορήγηση γενικής αμνηστίας, Τη δημιουργία, με δυο λέξεις, των βασικά απαραίτητων προϋποθέσεων, για διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών.

Αντίθετα με όλα αυτά, η κυβέρνηση Βούλγαρη, με τον εκλογικό νόμο της 9ης Ιούνη 1945, προχώρησε στην ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων, που ήταν ανενημέρωτοι για μια ολόκληρη δεκαετία, αφού είχε μεσολαβήσει η δικτατορία του Μεταξά και η Κατοχή. Η ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων γινόταν με την επίδειξη βεβαίωσης, που περιείχε τα στοιχεία του εκλογέα για την εγγραφή του στους εκλογικούς καταλόγους. Τη βεβαίωση αυτή χορηγούσαν στρατιωτικές και αστυνομικές αρχές. Ομως, οι αρμόδιες αυτές αρχές κυριαρχούνταν από φασιστικά, ακροδεξιά - και ως επί το πλείστον - αντικομμουνιστικά στοιχεία, γεγονός που σήμαινε ότι καμιά εγγύηση δεν υπήρχε ότι θα διαμορφώνονταν αδιάβλητοι και γνήσιοι εκλογικοί κατάλογοι. Η εφαρμογή δε του μέτρου της ανασύνταξης των καταλόγων απέδειξε του λόγου το αληθές. Οι ...αρμόδιες αρχές συνεχώς προέβαλαν αρνήσεις και προσκόμματα για την έκδοση των απαραίτητων δικαιολογητικών, ώστε να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους δημοκρατικοί πολίτες. Αντίθετα, οι περιπτώσεις διπλοεγγραφών και τριπλοεγγραφών στους καταλόγους συντηρητικών στοιχείων ήταν κραυγαλέες.

Την πραγματικότητα αυτή δεν μπορούσε να αρνηθεί ούτε το παλαιοδημοκρατικό Κέντρο (Σοφούλης - Καφαντάρης - Τσουδερός). Ο Καφαντάρης, μάλιστα, με δήλωσή του στις αρχές Αυγούστου του '45 υπογράμμιζε: "Αν η κυβέρνηση επιθυμεί να επισπευθή η αληθινή λαϊκή ετυμηγορία, οφείλει να αναστείλη άνευ αναβολής τη σύνταξιν των εκλογικών καταλόγων, ήτις αποτελεί καθαράν πράξιν εκλογικής νοθείας" (Εφημερίδα "ΒΗΜΑ", 5/8/1945). Το παλαιοδημοκρατικό κέντρο εξέφρασε την αντίθεσή του με τη νοθεία που επιχειρείτο μέσω των εκλογικών καταλόγων και στη διακομματική επιτροπή που επόπτευε την ανασύνταξή τους. Στα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής, διαβάζουμε: "Προ της ενάρξεως της συνεδριάσεως (σ.σ. της διακομματικής επιτροπής), οι αντιπρόσωποι των φιλελεύθερων, των προοδευτικών και των άλλων δημοκρατικών κομμάτων ετόνισαν ότι εμμένουν εις άποψιν ότι πάσα η μέχρι σήμερον εργασία αναθεωρήσεως και ανασυντάξεως των εκλογικών καταλόγων δέον να θεωρηθή άκυρος, διότι δεν περιέχει τα εχέγγυα της ανοθεύτου εκδηλώσεως του γνήσιου φρονήματος του ελληνικού λαού" (Εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", 22/9/45).

Αποχή από την εγγραφή στους καταλόγους

Η πραγματικότητα αυτή οδήγησε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ στην αποχή από την εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους. Το 7ο Συνέδριο του Κόμματος, στην Πολιτική του Απόφαση, υπογράμμιζε: "Εκλογές κάτω από τις σημερινές συνθήκες, της τρομοκρατικής ασυδοσίας του ΣΑΝ, του γενικού διωγμού του κινήματος Εθνικής Αντίστασης, της πλαστής ανασύνταξης των εκλογικών καταλόγων, που έκανε ο Βούλγαρης, αποτελούν νομιμοφανές πραξικόπημα κατά της λαϊκής θέλησης, αφού θα 'χουνε σαν σκοπό να αποκλείσουνε το ΕΑΜ από την πολιτική ζωή και οδηγούνε τον τόπο σε καινούρια ανωμαλία και σε νέα αναστάτωση. Το ΚΚΕ, σύμφωνα με την απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ, εμμένει στην αποχή και δηλώνει πως σε καμιά περίπτωση δε θα δώσει κύρος και νομιμότητα σε τέτοιου είδους πραξικόπημα" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 80). Η απόφαση αυτή για μη εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους - που ανακλήθηκε στις 17/1/1946 - ήταν ένα προμήνυμα για τη μελλοντική αποχή από τις εκλογές, χωρίς όμως να προδικάζει οριστικά τον τρόπο, με τον οποίο θα εκφραζόταν η αντίθεση του ΕΑΜικού κινήματος στο επικείμενο εκλογικό πραξικόπημα της ντόπιας αντίδρασης και των Αγγλων.

Οι εκλογές και η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ

Εχει εκφραστεί η γνώμη - και είναι ευρύτερα πιστευτό - ότι την απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μάρτη 1946 την πήρε η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που έγινε στο διάστημα 12 - 15/2/1946. Η αλήθεια, βεβαίως, δεν είναι ακριβώς αυτή. Η 2η Ολομέλεια υιοθέτησε την από 7/2/1946 απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων, με την οποία το κίνημα προσανατολιζόταν στην αποχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι η αποχή παραπέμπει ευθέως στις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας ή στη σχετική απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων.

Τόσο η απόφαση του ΕΑΜ στις 7 Φλεβάρη, όσο και η ταυτόσημη απόφαση της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ λίγες μέρες μετά, διαπνέονταν απ' το πνεύμα της καταγγελίας του εκλογικού πραξικοπήματος, απειλούσαν με αποχή, χωρίς να προδικάζουν οριστικά και αμετάκλητα ότι, τελικά, θα επέλεγαν αυτή τη στάση. Για δε το ΚΚΕ, τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα λένε ότι η 2η Ολομέλεια άφησε την πρωτοβουλία της τελικής απόφασης για το θέμα της στάσης στις εκλογές, στο ΠΓ του Κόμματος και στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό. Πρέπει, τέλος, να υπογραμμίσουμε πως ήταν πολιτικά ορθό, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ να μην αφήσουν με τη στάση τους την εντύπωση στις μάζες ότι νομιμοποιούν το εκλογικό πραξικόπημα, που μαγείρευαν, με ανοικτό και απροκάλυπτο τρόπο, οι Εγγλέζοι και η ντόπια αντίδραση. Ετσι, ακόμη και στην περίπτωση συμμετοχής τους στις εκλογές, όφειλαν να επιλέξουν τον κατάλληλο τρόπο, ώστε να φαίνεται εμφανώς η καταγγελία τους στις εκλογές της βίας και της νοθείας. Τέτοιες σκέψεις υπήρχαν τότε και θα αναφερθούμε σ' αυτές στη συνέχεια.

Ας δούμε, όμως, τι αποφάσισε το ΕΑΜ για τις εκλογές στις 7/2/46.

Η απόφαση του ΕΑΜ για τις εκλογές

Η απόφαση του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων που υιοθέτησε η ΚΕ του ΚΚΕ ήταν η εξής:

"Η Κεντρική Επιτροπή του Πολιτικού Συνασπισμού των κομμάτων του ΕΑΜ και ο αντιπρόσωπος της ομάδας των Αριστερών Φιλελευθέρων συνήλθαν σήμερα και αφού εξέτασαν την όλη εσωτερική πολιτική κατάσταση κατέληξαν ομόφωνα στις ακόλουθες διαπιστώσεις και αποφάσεις:

(...)4. Η ΚΕ του ΕΑΜ, έχοντας για γνώμονα το εθνικό συμφέρον, διακηρύσσει ακόμη μια φορά την προσήλωσή της προς τις ομαλές δημοκρατικές λύσεις, τις οποίες εξασφαλίζουν μόνο ελεύθερες και γνήσιες εκλογές. Ομως τέτοιες εκλογές είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν μόνον κάτω από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

α. Αντιπροσωπευτική δημοκρατική κυβέρνηση, με ευρεία συμμετοχή των κομμάτων του ΕΑΜ.

β. Κατάπαυση της τρομοκρατίας, πραγματική διάλυση και αφοπλισμός των τρομοκρατικών οργανώσεων, αποκατάσταση της τάξεως και ισοπολιτείας σ' όλη τη χώρα.

γ. Γενική πολιτική αμνηστία των αγωνιστών της Εθνικής Αντιστάσεως.

δ. Γενική και εγγυημένη εκκαθάριση των εκλογικών καταλόγων.

ε. Απομάκρυνση από τον στρατό, τα σώματα ασφαλείας και τον κρατικό εν γένει μηχανισμό τουλάχιστον όλων, που υπηρέτησαν στα Τάγματα Ασφαλείας ή συνεργάστηκαν ανοικτά με τον εχθρό.

5. Αν δεν πραγματοποιηθούν τα παραπάνω, τα κόμματα του ΕΑΜ είναι υποχρεωμένα να δηλώσουν και πάλι επίσημα και κατηγορηματικά ότι δε θα μετάσχουν στις εκλογές, γιατί απλούστατα θα πρόκειται περί εκλογικής κωμωδίας, η οποία, όμως, θα έχει τα πιο τραγικά αποτελέσματα για τη χώρα.

Την ευθύνη για το μεγάλο κακό, που θα προξενηθεί στο έθνος, θα τη φέρουν ολοκληρωτικά η κυβέρνηση και ο παλιός δημοκρατικός κόσμος, χωρίς να αποτελεί γι' αυτούς κανένα ελαφρυντικό η ξενική επέμβαση, την οποία τυφλά και αντεθνικά υπηρετούν" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 176).

Την απόφαση αυτή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ επιβεβαίωσε και το ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος, με απόφασή του στις 21/2/46. Με την πολιτική του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για το ζήτημα των εκλογών συντάχθηκε και το κόμμα ΣΚ - ΕΛΔ των Τσιριμώκου - Σβώλου που δε συμμετείχε στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό.