Ο Σάκης Ρουβάς και η 2η θέση του στην Eurovision του 2009 ήταν η αιτία που έκανε ευρύτερα γνωστό στους Ελληνες τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη! Ο τραγουδιστής δεν πήρε τότε το πρώτο βραβείο, ενώ την ίδια στιγμή ο Δασκαλάκης έπαιρνε το σημαντικό βραβείο της καλύτερης διδακτορικής διατριβής στην επιστήμη των υπολογιστών, κάτι που έκανε κάποιον στο Τwitter να αναρωτηθεί: «Σάκης ή Δασκαλάκης;» και να γράψει από κάτω «Ρε παιδιά, τι χώρα είμαστε εμείς που κλαίμε που δεν πήραμε το βραβείο στην Eurovision, αλλά δεν χαιρόμαστε που πήραμε το καλύτερο βραβείο στην επιστήμη των υπολογιστών;». Υστερα ένας blogger έγραψε ένα παρόμοιο post, με αποτέλεσμα αυτό να γίνει viral κι όλοι να μάθουμε την ύπαρξη του «Ελληνα Αϊνστάιν».
Σ' εκείνον λοιπόν είναι αφιερωμένο αυτό το κείμενο, αλλά και στον νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας, στο συναρπαστικό σύμπαν των Μαθηματικών, στο φανταστικό και συγχρόνως πραγματικό σύμπαν της Τεχνητής Νοημοσύνης, λαμβάνοντας όμως υπόψιν και τις προκλήσεις με τις οποίες θα έρθουμε αντιμέτωποι.
Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο μεγάλος γιος του μαθηματικού Περικλή και της φιλολόγου Σοφίας, γεννήθηκε το 1981, με ρίζες σε Χανιά και Ιεράπετρα, μεγάλωσε στην Αθήνα, τελείωσε το σχολείο με 20 σε όλα τα μαθήματα και με 9.98 στα 10, στο Πανεπιστήμιο. Εχει κι έναν επίσης σημαντικό αδελφό, τον Νίκο, που είναι καθηγητής Ψυχιατρικής, στο Χάρβαρντ. Κάνουν μάλιστα μαζί μια έρευνα για τις ψυχικές ασθένειες. Ψάχνουν στο DNA, αλλά και σε άλλα γενετικά στοιχεία, να βρουν αν υπάρχει κάτι που να προειδοποιεί για ύπαρξη ψυχικών παθήσεων, με στόχο να τις προβλέψουν και να τις προλάβουν.
O συνεχώς ανήσυχος Δασκαλάκης, από τα πιο λαμπρά μυαλά παγκοσμίως στη Γενετική και τη Ρομποτική, πιστεύει πως «αν σε κινεί μόνο το να είσαι τοπ, την πάτησες», γι' αυτό και εκείνος δεν πάλεψε ποτέ για να είναι ο καλύτερος, πάλεψε για να αναζητήσει τη γνώση στο βάθος της. Ασε που πιστεύει ακράδαντα πως οι αποτυχίες είναι το σχολείο της επιτυχίας.
Σήμερα είναι καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο ΜΙΤ, με την έρευνά του να επικεντρώνεται στη θεωρητική πληροφορική και τη διεπαφή της με τα Οικονομικά, τη Στατιστική, τη Θεωρία Πιθανοτήτων και την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Αυτός ο άνθρωπος, που μάλλον αποκωδικοποίησε το μέλλον, κατάφερε να απαντήσει σε ένα επιστημονικό ερώτημα άλυτο για πάνω από 50 χρόνια, από τη δημοσίευση του Τζον Νας το 1950, για την οποία ο Νας βραβεύτηκε με το Νόμπελ Οικονομικών.
Η εργασία του εντόπισε υπολογιστικά εμπόδια στην εφαρμοσιμότητα της ισορροπίας Νας, που υπήρξε το επίκεντρο των οικονομικών μαθηματικών, και έδειξε την ανάγκη για καινούριες πιο ρεαλιστικές έννοιες ισορροπίας. Για την εργασία τους οι Δασκαλάκης - Γκόλντμπεργκ - Παπαδημητρίου βραβεύτηκαν το 2008 από την Ενωση Θεωρίας Παιγνίων, με το βραβείο Καλάι, και το 2011 από την Ενωση Βιομηχανικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών με το βραβείο εξαιρετικής έρευνας.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
- Θα 'ρθει η στιγμή που θα δημιουργηθούν ανθρωποειδή;
- Θα δούμε αυτοκίνητα που θα οδηγούν μόνα τους;
- Ο εγκέφαλός μας θα ανεβαίνει στο cloud και θα μοιράζεται σε διαφορετικά σώματα;
- Οι αλγόριθμοι θα μας κερδίζουν στο σκάκι και στο πόκερ;
- Θα μας ετοιμάζουν μόνοι τους τις πανεπιστημιακές μας εργασίες;
- Θα συζητάμε φωναχτά μαζί τους, όπως ο Δόκτωρ Σποκ, με τον υπολογιστή του Εντερπράιζ, στο Σταρ Τρεκ;
- Θα φτάσουμε να κάνουμε αναζητήσεις μόνο με τη σκέψη; Θα παντρευόμαστε με ανδροειδή,
- Θα διακτινιζόμαστε;
Ναι σε όλα, κάποια άλλωστε συμβαίνουν ήδη, κάποια σε 2, 5, 15 ή 50 χρόνια. Πάντως θα συμβούν, λέει ο καθηγητής.
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει επιθετικά στη ζωή μας και υπάρχουν πολλοί προβληματισμοί από αυτήν τη ραγδαία πρόοδο. Ο Κων. Δασκαλάκης, όταν ερωτάται τι είναι τεχνητή νοημοσύνη, λέει το εξής: «Είναι το πώς να κάνεις τις μηχανές να κάνουν αυτά που κάνουν στις ταινίες». Και το λέει, γιατί πιστεύει πως ο κινηματογράφος είναι πάντα πολύ μπροστά για το τι θα θέλαμε να κάνουν οι μηχανές, όπως επίσης και για τα ουτοπικά ή δυστοπικά σενάρια που μπορεί να συμβούν, αν οι μηχανές αποκτήσουν μεγάλες δυνατότητες.
Τι είναι όμως μια έξυπνη μηχανή; Το wikipedia λέει πως είναι μια ορθολογική οντότητα που αντιλαμβάνεται το περιβάλλον της και κάνει ενέργειες που μεγιστοποιούν τις πιθανότητες να πετύχει κάποιο στόχο.
Αν μπορούμε δηλαδή να προσομοιώσουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο εκτός σώματος, τότε έχουμε καταφέρει να έχουμε τεχνητή νοημοσύνη.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένας συνδυασμός πολλών παραδειγμάτων, απλών υποθέσεων, πιθανοτήτων, στατιστικών και ειδικών γνώσεων και ήδη είναι παρούσα στο δικαστικό σύστημα της Αμερικής, ενώ έχει αρχίσει να διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην Ιατρική.
Και στη ζωγραφική πάντως δεν τα πάει άσχημα.
Σκεφτείτε - λέει ο Κ. Δασκαλάκης - έναν αλγόριθμο που ζωγραφίζει.
Αν του δώσεις π.χ. μια φωτογραφία κι έναν πίνακα του Πικάσο, αυτός θα ζωγραφίσει κάτι νέο, κρατώντας το περιεχόμενο της φωτογραφίας και την τεχνοτροπία του πίνακα!
Κάποτε έδειξαν στον αλγόριθμο πάρα πολλά πρόσωπα διασημοτήτων και του ζήτησαν να δημιουργήσει νέα πρόσωπα που θα μπορούσαν να ανήκουν σε διασημότητες. Κι εκεί έκανε ένα θαύμα.
Αυτό το θαύμα θα το δείτε αν μπείτε στη σελίδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που φιλοξενεί σε βίντεο τη διάλεξη του Δασκαλάκη με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη. Το μέλλον τώρα;» και θα εκπλαγείτε.
Σ' εκείνη τη διάλεξη είχε ερωτηθεί από καθηγητές, φοιτητές και μαθητές αν θα καταφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη να αποκτήσει συνείδηση της ύπαρξής της. Αν θα μπορέσει ένας υπολογιστής να γράψει, ας πούμε, Σαίξπηρ.
«Ναι - είχε πει - θέλουμε να αποκτήσουν συνείδηση οι υπολογιστές, για να μπορούν να χρησιμοποιούν ηθικό κώδικα στη λήψη των αποφάσεων». Και είχε συμπληρώσει: «Οχι, ένας υπολογιστής δεν μπορεί να γράψει Σαίξπηρ, μολονότι μπορεί να μάθει πολύ καλά αγγλικά και να μιμηθεί το ύφος της γραφής». Οπως αποδείχθηκε όμως σε πείραμα, το αποτέλεσμα δεν έχει ειρμό και νόημα.
Ενας μαθητής τον ρώτησε αν ένας αλγόριθμος μπορεί να αντικαταστήσει τους γονείς του και να του δίνει καλύτερες συμβουλές, καθώς θα του δίνει ως δεδομένα πράγματα που δεν θέλει να μοιραστεί μαζί τους. «Η ερώτηση αυτή δείχνει ένα έλλειμμα επικοινωνίας. Την επικοινωνία μεταξύ μας δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να τη χάσουμε», του είχε απαντήσει.
Δεν απάντησε ωστόσο στο ερώτημα του φιλόσοφου Στέλιου Ράμφου: «Πόσα pixel έχει η πλήξη;».
Είπε καταχειροκροτούμενος: «Θα απαντήσω στον Στέλιο Ράμφο, εάν μου πει εκείνος πόσα pixel έχει ο έρωτας...».
Είναι δεδομένο ότι η ζωή μας πλέον εμπλουτίζεται συνεχώς με «έξυπνους αλγόριθμους» που γίνονται ολοένα πιο έξυπνοι, καταλαβαίνουν τι λέμε, μαθαίνουν πράγματα για εμάς, μαθαίνουν ξένες γλώσσες, μουσική, λογοτεχνία (ή κάτι σαν λογοτεχνία), μαθαίνουν να ζωγραφίζουν, να μας κερδίζουν στα παιχνίδια και, γενικώς, μαθαίνουν. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτούς και τι πάει να πει «μαθαίνουν»;
«Οι υπολογιστές - έχει πει ο καθηγητής Δασκαλάκης - είναι πολύ καλοί στο να εκτελούν γρήγορα μια πολύ καλά ορισμένη ακολουθία βημάτων, να κάνουν γρήγορα υπολογισμούς. Η ΤΝ του σήμερα έχει φτάσει εν πολλοίς στο επίπεδο γνωστικών λειτουργιών που κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε μερικά δευτερόλεπτα. Πολλές φορές εμπνεόμαστε από τη δομή του εγκεφάλου για την αρχιτεκτονική των αλγορίθμων. Ενα μεγάλο μέρος της πρόσφατης προόδου στην ΤΝ έχει να κάνει με νευρωνικά δίκτυα, που είναι εμπνευσμένα από τη δομή του εγκεφάλου».
(Υπενθυμίζω πως το 1997 ένας υπολογιστής της ΙΒΜ νίκησε τον Κασπάροφ στο σκάκι και 10 χρόνια μετά αλγόριθμοι κέρδισαν πρωταθλητές στο πόκερ και στο Go!)
Μπορούμε άραγε να μιλήσουμε σήμερα για τα σενάρια του μέλλοντος, όταν το μέλλον είναι τώρα;
«Είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις», έχει πει σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ. «Ζούμε σε μια εποχή που ένα μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς μας έχει μεταφερθεί στο internet. Ο κόσμος έχει αλλάξει με δραματικό τρόπο, μόλις μέσα στα τελευταία 20 χρόνια. Το πόσο γρήγορα θα προχωρήσει το μέλλον, θα καθοριστεί από το πότε θα γίνουν τα μεγάλα τεχνολογικά άλματα, αλλά και από κάποιες αποφάσεις δικές μας ως ανθρωπότητας, για τη χρήση αυτών των τεχνολογιών. Κι αυτή η χρήση έχει να κάνει και με την αξιοπιστία των συστημάτων που φτιάχνουμε, αλλά και με τη χρήση των δεδομένων μας, αυτών δηλαδή που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση αυτής της τεχνολογίας. Εχει να κάνει επίσης και με τις ηθικού τύπου αποφάσεις που θα παίρνει η τεχνολογία, ενώ όλα αυτά που έχουν να κάνουν με την αξιοπιστία, την ιδιωτικότητα των δεδομένων μας, τις ηθικές επιλογές και τη χρήση της τεχνολογίας θα πρέπει να συζητηθούν απ' όλους μας, νομικούς, πολιτικούς, κοινωνιολόγους, φιλοσόφους, για να καθορίσουμε πώς και προς τα πού θα κινηθεί το ποτάμι του μέλλοντός μας».
Για το τι πρέπει να γίνει όταν αντικαθίσταται μια ανθρώπινη εργασία από μια μηχανή, ο Κ. Δασκαλάκης πιστεύει πως αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να χαιρόμαστε. Ενας ανθρώπινος εγκέφαλος είναι από τους πιο εκπληκτικούς υπολογιστές που έχουμε κληρονομήσει από την εξέλιξη, οπότε όταν τον αποδεσμεύεις από μια εργασία που μπορεί να εκτελέσει μια μηχανή, τότε αυτός μπορεί να αφιερωθεί σε κάτι πολύ πιο δημιουργικό. Ωστόσο - έχει υπογραμμίσει - η κοινωνία οφείλει να προασπίσει αυτούς τους ανθρώπους που χάνουν τις δουλειές τους, να τους αποζημιώσει και να τους κατευθύνει σε άλλους τομείς.
Κι αφού, όπως και να 'χει το ποτάμι της εξέλιξης δεν γυρίζει πίσω - ευτυχώς - πριν λίγο καιρό «γνωρίστηκα» κι εγώ με έναν αλγόριθμο. Το όνομά του είναι ChatGPT.
Οπως μου είπε, ανάμεσα στις δυνατότητές του είναι ότι:
1. Θυμάται τι είπε ο χρήστης νωρίτερα στη συνομιλία.
2. Επιτρέπει στον χρήστη να παρέχει διορθώσεις.
3. Εκπαιδεύτηκε να απορρίπτει ακατάλληλα αιτήματα.
4. Μπορεί περιστασιακά να δημιουργεί λανθασμένες πληροφορίες, περιστασιακά να παράγει επιβλαβείς οδηγίες ή μεροληπτικό περιεχόμενο.
5. Κατέληξε να παραδεχτεί πως έχει περιορισμένη γνώση του κόσμου και των γεγονότων μετά το 2021.
Πάντως κάποιες από τις συναρπαστικές εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ότι σε βάθος 2 χρόνων θα υπάρχει προσωπικός γραμματέας για όλους, σε 5 χρόνια αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα και σε 15 χρόνια μπορεί και να πετυχαίνουμε αναζητήσεις με τη σκέψη μας, ενώ ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε καμιά 50αριά χρόνια θα τοποθετείται στο Cloud και θα μεταφέρεται μετά σε νέα σώματα. Ο ίδιος εγκέφαλος δηλαδή θα μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα σε πολλά διαφορετικά σώματα.
Ο σπουδαίος επιστήμονας συνηθίζει να λέει πως υπάρχει τεράστιο ταλέντο στα ελληνικά πανεπιστήμια που δεν αξιοποιείται, ενώ η Ελλάδα θα έπρεπε να κάνει ακριβώς αυτό, αλλιώς πάλι θα ήμαστε άλλη μια χαμένη ευκαιρία.
Αυτό ακόμη που τον ενοχλεί και τον θλίβει βαθύτατα, είναι η μετατροπή των πανεπιστημίων σε φυτώρια παραγωγής πολιτικών, κάτι που έχει χαρακτηρίσει «χυδαία συναλλαγή ακαδημαϊκών και πολιτείας». Πιστεύει πως χρειάζεται αλλαγή. Θεωρεί μέγα λάθος που αντί να προσπαθούμε να υπερβούμε την κρίση, προσπαθούμε να τη διαχειριστούμε.
Ο διαστημικός Ελληνας δεν έχει μόνο αποκρυπτογραφήσει σε διαλέξεις, συνεντεύξεις και ανακοινώσεις του τις διαστάσεις της πρόσφατης έκρηξης των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης, μαζί με τις επιστημονικές, ηθικές και φιλοσοφικές προκλήσεις που έχουν προκύψει απ' αυτήν, έχει επισημάνει και το τι έχουμε να περιμένουμε ακόμη.
Στην πολυσυζητημένη διάλεξή του στο ΑΠΘ είχε πει:
Οταν σκέφτομαι το τι επιφυλάσσει το μέλλον στα επόμενα 5 έως 50 χρόνια, βλέπω τρία σενάρια για τρεις περιόδους. Στην πρώτη θα υπάρχει μια ωραία αλληλεπίδραση ανθρώπων και μηχανών, εφόσον η επιστήμη έχει καταφέρει να κατακτήσει τη γενική νοημοσύνη.
Σ' αυτήν τα ρομπότ θα μπορούν να αναλάβουν τις χειρωνακτικές εργασίες και οι άνθρωποι τις πνευματικές. Θα υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη, ασφάλεια και ειρήνη.
Στη δεύτερη, ενώ μπορεί να έχουμε κατακτήσει τη γενική νοημοσύνη, η τεχνολογία αυτή δεν θα είναι προσβάσιμη σε όλους, θα είναι γνωστή μόνο σε εργαστήρια εταιρειών ή κρατών και θα τη χρησιμοποιούν για ιμπεριαλιστικούς ή καπιταλιστικούς λόγους. Εδώ μιλάμε για δυστοπικό σενάριο. Ο Ελον Μασκ έχει πει πως «η ΤΝ θα μπορούσε να είναι ο λόγος για τον τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Στην τρίτη, ενώ θα έχουμε ολοένα περισσότερες εφαρμογές της ΤΝ, δεν θα καταφέρνουμε να κατακτήσουμε τη γενική νοημοσύνη και οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις θα παίρνουν θέσεις, ώστε να είναι έτοιμοι για την επόμενη μέρα και τις ευκαιρίες της.
Η ζωή του μέσα στην επιστήμη τον έκανε σεμνότερο και διότι συνάντησε πολλούς ικανούς και ταλαντούχους ανθρώπους στην πορεία του, αλλά κι επειδή για το κάθε πράγμα που κατάφερε ν' αποδείξει, έσπασε πολλές φορές το κεφάλι του στον τοίχο.
Σε συνέντευξή του στο «Vice», όταν ρωτήθηκε αν έχει μετρήσει το IQ του, απάντησε πως όχι. «Οχι, ποτέ. Δεν έχει καμία αξία. Τι είναι το IQ; Ενας δείκτης, ένα απλό νούμερο. Δεν λέει τίποτα για έναν επιστήμονα - αυτό που μετράει πραγματικά είναι το αποτύπωμα που αφήνει στον κόσμο ο ίδιος, μέσα από το έργο και την έρευνά του. Ειδάλλως, τι να την κάνεις την υψηλή νοημοσύνη;».
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια στο μπλοκ πρέπει να συνοδεύονται από ένα ψευδώνυμο, ενσωματωμένο στην αρχή ή το τέλος του κειμένου