Οπως την έζησε και την αποτύπωσε στην αριστουργηματική νουβέλα του, «Αστέρι», ο Εμμανουήλ Καζακέβιτς

 

 

80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ

24 Φλεβάρη 1913 - 22 Σεπτέμβρη 1962: 110 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Σοβιετικού συγγραφέα (πρώτο μέρος)

Το «παιδί» με τα μυωπικά στρογγυλά γυαλιά φοράει ένα κασκέτο με το ερυθρό αστέρι και τη στολή του Κόκκινου Στρατού. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία αποτυπώνει μια στιγμή της ζωής του, γεμάτης από δράση και ανάπαυση, πριν και μετά τη μάχη. Εχει τραυματιστεί τρεις φορές, γνωρίζει σωματικά τι σημαίνει πόλεμος και πώς να τον αποκαθηλώνει υπέρ της ειρήνης, καθώς ορμά προς τον εχθρό ετοιμοθάνατος.

Ο Εμμανουήλ Καζακέβιτς (1913 - 1962), με το κασκέτο και τη στολή του Κόκκινου Στρατού, προτού γράψει την αριστουργηματική του νουβέλα «Αστέρι», κοιτάζει τον φωτογραφικό φακό με ηρεμία, χωρίς καμία αναστάτωση, αφού τον κινητοποιεί ο ηθικός σκοπός του σοσιαλισμού στα πεδία των μαχών

Το σοβιετικό κράτος αναγνωρίζει την προσφορά του: Τον αναβαθμίζει σε λοχαγό και τον προάγει σε βοηθό του επικεφαλής Πληροφοριών της 47ης Στρατιάς. Στο μεταξύ, επιλέγει τη σωστή πλευρά της Ιστορίας και εν καιρώ παγκόσμιας αναστάτωσης, το 1944, γίνεται μέλος του ΚΚΣΕ.

Το βλέμμα του, στην ίδια λήψη, έχει κάτι από την αθωότητα του ηθικού σκοπού, καμία νευρικότητα, καμία αναμονή, καθόλου κόπωση. Ονομάζεται Εμμανουήλ Γκενρίχοβιτς Καζακέβιτς. Από τα 28 έως τα 32 του χρόνια, συγκεκριμένα από το 1941 έως το 1945, αν και μύωπας, δεν αποφεύγει τη στράτευση - κι ας του δίνεται αυτή η επιλογή - αλλά ως ταγμένος εθελοντής κατατάσσεται στον Κόκκινο Στρατό.

Με τους μαχητές και τις μαχήτριες του Κόκκινου Στρατού

Μέλη του, σπλάχνα από τα σπλάχνα του σοσιαλισμού, ηρωικές μορφές ανδρών και γυναικών από όλες τις Σοβιετικές Δημοκρατίες. Που γίνανε μια γροθιά, μια αναπνοή, ένας Ανθρωπος - με άλφα κεφαλαίο - στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας. Κομμουνιστές και κομμουνίστριες, αφοσιωμένοι και αφοσιωμένες στις ιδέες μιας κοινωνίας χωρίς διακρίσεις και απορρίψεις, πάντα με σημαιοφόρο την ειρήνη των λαών.

Σ' αυτές τις χωρίς διαπραγμάτευση κατακτήσεις του μαρξισμού - λενινισμού, για το μέλλον των λαών, χρωστούν την καύσιμη ύλη υψηλής συνειδητοποίησης, η οποία τους κινητοποιεί μέσα στον καπνό και στην αντάρα των πολυετών μαχών.

Ο χρόνος έχει γράψει πάνω του, αλλά το βλέμμα δεν έχει χάσει τη γλύκα των μαχητών, των οποίων ο αγώνας τον έχει δικαιώσει. Τα μετάλλια που στολίζουν τη στρατιωτική ενδυμασία του είναι η αναγνώριση του σοβιετικού κράτους προς το πρόσωπο του συγγραφέα - στρατιώτη

Ο αντιφασιστικός αγώνας διαμορφώνει τον συγγραφέα

Μαζί τους ο υπό διαμόρφωση συγγραφέας Εμμανουήλ Καζακέβιτς, ένας μέσα στο πλήθος των Σοβιετικών μαχητών και μαχητριών. Αυτός ο διοπτροφόρος με την ασθενική όραση θα πάρει μέρος με τη γραφίδα και το όπλο στην άμυνα της Μόσχας, θα μπει ως απελευθερωτής στη Βαρσοβία, θα φτάσει μέχρι το Βερολίνο, «ξεβρωμίζοντάς» το από τους ναζί.

Ο μεγάλος αντιφασιστικός αγώνας είναι το ορόσημο το οποίο θα τον σφραγίσει εξακολουθητικά: Μέσα στα χαρακώματα δημιουργείται ο ψυχογράφος συγγραφέας, ο οποίος χρησιμοποιεί τη δράση ως κινητήρια αναγνωστική δύναμη, όμως δεν ακυρώνει την προσωπικότητα στο σφαγείο των σωμάτων, η οποία σπουδάζει τις αξίες του σοσιαλισμού με όρους αλληλεγγύης.

Στο γραφείο του, πλέον λαοφιλής συγγραφέας, με γνώμονα την ευθύνη και το χρέος που έχει αναλάβει απέναντι στο σοβιετικό αναγνωστικό κοινό

Τα Γίντις, η πρώτη γλώσσα λογοτεχνικής έκφρασής του

Στα μακρινά σύνορα της Σοβιετικής Ενωσης με την Κίνα, στην εβραϊκή αυτόνομη περιοχή του Μπιρομπιτζάν, μετοικεί στα 17 του χρόνια. Φεύγει από το Κρεμεντσούκ της Ουκρανίας, που είναι ο τόπος γέννησής του. Εχει ολοκληρώσει τις σπουδές Μηχανουργικής σε μέση τεχνική σχολή στο Χάρκοβο, όμως τον τρώει ο σκώληκας της λογοτεχνίας. Εκεί, υπό τους ήχους των παραποτάμων του ποταμού Αμούρ, ναι μεν εργάζεται ως πρόεδρος κολχόζ, όμως η μουσική των νερών τού ξαναμαθαίνει την καλλιτεχνία.

Την ανακαλύπτει στο Εβραϊκό Θέατρο Νέων και στο Κρατικό Εβραϊκό Θέατρο: Είναι δικά του δημιουργήματα, που κρατούν από την παράδοση των Εβραίων ασκενάζι. Παράλληλα, αυτός ο ζωντανός οργανισμός σκέψης και ευαισθησίας εργάζεται ως επικεφαλής του λογοτεχνικού τμήματος της εφημερίδας «Το Αστέρι του Μπιρομπιτζάν» και μεταφράζει στα Γίντις, την κύρια γλώσσα των Εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης, Ρώσους ποιητές, Χάινε, Γκόρκι, τα «Φιλοσοφικά Διηγήματα» του Μπαλζάκ.

Το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης του «Αστεριού», σε μετάφραση Πλάτωνα Καραντάνη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

  

Βραβείο Στάλιν για τη νουβέλα «Αστέρι»

Μέχρι την έκδοση της νουβέλας «Αστέρι», που χωρίζεται σε 11 σύντομα κεφάλαια, ο εβραϊκής καταγωγής Σοβιετικός συγγραφέας παρουσιάζεται στο κοινό ως ποιητής. Η εμπλοκή του με τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο τον οδηγεί να αφήσει τα Γίντις στο περιθώριο της συγγραφής και να γράψει κατευθείαν στα Ρωσικά.

Το πρώτο πεζογραφικό του έργο αρχικά δημοσιεύεται τον Γενάρη του 1947 στο μηνιαίο περιοδικό «Znamya», λογοτεχνικό όργανο του Κόκκινου Στρατού και του Κόκκινου Στόλου. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο και απονέμεται στον συγγραφέα του το Βραβείο Στάλιν. Δύο χρόνια μετά (1949) ο Αλεξάντρ Ιβανόφ το μεταφέρει στον κινηματογράφο, ενώ το 2002 είχαμε άλλη μία απόδοσή του στη μεγάλη οθόνη, από τον Νικολάι Λεμπέντεφ.

Η αφίσα από τη σοβιετική ταινία «Αστέρι» (1949) του Αλεξάντρ Ιβανόφ, που βασίστηκε στην ομώνυμη νουβέλα του Εμμανουήλ Καζακέβιτς

«Ενα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας»

Η δράση του εκτυλίσσεται στο Πολωνικό Μέτωπο, που χωρίζει τα γερμανικά από τα σοβιετικά στρατεύματα. Πρωταγωνιστεί μία ομάδα 11 ανιχνευτών του Κόκκινου Στρατού, της οποίας ηγείται ο υπολοχαγός Τράβκιν. «Αστέρι» είναι η συνθηματική λέξη των αδούλωτων ένστολων πολιτών, είναι όμως και μία μεταφορά, καθώς οι πρωτοπόροι στα ίχνη του ξένου στρατεύματος θα χαθούν μέσα στην αξημέρωτη απριλιάτικη νύχτα.

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα Ελληνικά, σε μετάφραση του Πλάτωνα Καραντάνη (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2018), με πρόλογο του Λουί Αραγκόν (1897 - 1982). Απ' αυτόν κρατάμε ορισμένες κρίσεις του Γάλλου κομμουνιστή συγγραφέα:

«Αυτό το μικρό βιβλίο είναι ένα μεγάλο βιβλίο, ένα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας (...)

Πώς να μη δει κανείς σε αυτήν την απίθανη βιογραφία την εικόνα των σύγχρονων διαφορών ανάμεσα στους δύο αντιμέτωπους κόσμους; Τη στιγμή που ο αντισημιτισμός ξαναγεννιέται σχεδόν παντού από τις ζεστές ακόμα στάχτες του Χίτλερ, ενώ ακόμα δεν έχουν κατασιγάσει οι καπνοί των κρεματόριων. Ο άνθρωπος που μετέφρασε Χάινε - τον Χάινε που έκαψαν στο Βερολίνο - στη γλώσσα της φυλής του, διαλέγει τη ρωσική γλώσσα για να δώσει ένα αριστούργημα στον κόσμο (...)

Μα μες στο "Αστέρι" θίγονται πολλά ζητήματα, υπάρχει πολύς στοχασμός.

Διαβάστε αυτό το βιβλίο, που συγκινεί σαν μια εποποιία που είναι κοντά στην καρδιά σας, σαν μια περιπέτεια της δικής σας ζωής, της δικής μας ζωής, της δικής μας παγκόσμιας αναταραχής».

Το «Αστέρι» πρωτοκυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα σε μετάφραση εκ του γαλλικού από τον Δήμο Κάλλαρη, από το κομμουνιστικό εκδοτικό «Ελεύθερη Ελλάδα» (σε 3.500 αντίτυπα το 1948). Το ξαναμεταφράζει, πάλι από τα Γαλλικά, η Φαίδρα Φωτεινού σε ιδιωτική έκδοση το 1955.

Μία σκηνή από τη σοβιετική ταινία «Αστέρι» (1949) του Αλεξάντρ Ιβανόφ, που βασίστηκε στην ομώνυμη νουβέλα του Εμμανουήλ Καζακέβιτς

ΥΓ.: Σπίτι χωρίς βιβλιοθήκη είναι ένα σπίτι «γυμνό», «αδειανό». Γι' αυτό, κάθε επίσκεψη σε βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» μάς γεμίζει με τη δύναμη της γνώσης.

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίο