Το Μπλόκο της Καλαμάτας

 Από τα τέλη του 1943 με την ισχυροποίηση του ΕΛΑΣ ήταν φανερό πως δεν θα αργούσαν τα πλήγματα κατά των γερμανικών δυνάμεων κατοχής. Αλλωστε ο σκοπός της ένοπλης αντίστασης σε όλη την Ευρώπη ήταν ακριβώς τα στρατιωτικά πλήγματα στον κοινό εχθρό που είχαν σαν στόχο την αποδιοργάνωση της στρατιωτικής μηχανής του. Από την πλευρά τους οι Γερμανοί απαντούν με τη μέθοδο των αντιποίνων προκειμένου να κάμψουν την αντίσταση. Περιμένοντας τα χτυπήματα επιστρατεύουν τους ντόπιους συνεργάτες που οργανώνουν συλλήψεις πατριωτών, γεμίζουν τις φυλακές και εκτελούν ομήρους μετά από κάθε χτύπημα.

Οι πρώτες ομαδικές συλλήψεις του 1944 έγιναν στις 27 Ιανουαρίου όταν επέδραμε στην Καλαμάτα το Τάγμα του "Αρχηγού του Αντικομμουνιστικού Αγώνος Λακωνίας" Λεωνίδα Βρεττάκου με επικεφαλής τον ίδιο και διοικητή του, τον ταγματάρχη Παναγιώτη Δεμέστιχα. Μπαίνοντας στην Καλαμάτα μια μέρα νωρίτερα είχε δεχτεί επίθεση στη Φαρών, όπου σκοτώθηκε ένα άντρας του τάγματος και τραυματίσθηκε ένας δεύτερος. Ο Βρεττάκος που είχε εξοπλιστεί από τους Γερμανούς οργάνωσε αμέσως πογκρόμ. Συγκλονισμένοι οι Καλαματιανοί είδαν να δολοφονείται στην πλατεία ο ΕΠΟΝίτης Μελιγκώνης και λίγη ώρα αργότερα ο αδελφός του. Ενα μεγάλο μπλόκο οργανώθηκε στην πόλη δυτικά του Νέδοντα από την Παραλία μέχρι την Αγιάννα και εκατοντάδες πατριώτες συνελήφθησαν και κρατήθηκαν ως όμηροι στο στρατόπεδο. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν με καμιόνια στη Μεγαλόπολη και από εκεί με τα πόδια οδηγήθηκαν στις φυλακές της Τρίπολης. Στις 23 Φεβρουαρίου δύναμη του ΕΛΑΣ χτυπά γερμανική φάλαγγα στο Σάλεσι Μεγαλόπολης και στη μάχη που ακολουθεί σκοτώνονται 15 Γερμανοί και τραυματίζονται άλλοι 7 από αυτούς. Αμέσως διατάζεται η εκτέλεση 200 πατριωτών στον τόπο της επίθεσης. Ακόμη περισσότεροι πατριώτες (212 σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες) μεταφέρονται και εκτελούνται στην Παλιόχουνη τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου.

Κηδεία των ανταρτών 10 Φεβρουαρίου 1944

Καλαμάτα Σάββατο 6/2/1944

Οι Γερμανοί κάνουν μπλόκο, με διαταγή του Γερμανού διοικητή Έγκχολμ, στη Λαχαναγορά της Καλαμάτας (σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας) και μαζί με ένοπλες ομάδες ελλήνων συνεργατών τους, που έδρασαν πριν ακόμη ιδρυθούν επισήμως τα Τάγματα Ασφαλείας (18 Φεβρουαρίου 1944), υπό την καθοδήγηση του διορισμένου από τους Ναζί νομάρχη Μεσσηνίας Περρωτή, πραγματοποιούν ομαδικές συλλήψεις. Ανάμεσα στους έλληνες ένοπλους ήταν και ο μετέπειτα γνωστός Β. Μαγγανάς, ενώ κάποιοι από τους έλληνες ένοπλους είχαν ντυθεί με στρατιωτικές στολές των Ναζί. Σε 1.800 άτομα υπολογίζονται οι συλλήψεις στο μπλόκο της παλαιάς αγοράς. Από τα 1.800 περίπου άτομα οι ταγματαλήτες φημολογείται ότι ξεχώρισαν περίπου 520 άτομα (κατά άλλους 250 άτομα ). Κάποιοι που είχαν χρήματα γλίτωσαν, πλήρωσαν τους Ναζί και τους συνεργάτες τους και απελευθερώθηκαν. Το μπλόκο περιλάμβανε τις συνοικίες Αγιάννη, Υπαπαντής, Λαχαναγορά, Κρεοπωλεία, πλατεία 23ης Μαρτίου και το βόρειο τμήμα της Νέδοντος (ολόκληρο δηλαδή το σημερινό ιστορικό κέντρο της πόλης).

Μεταφέρουν τους κρατούμενους στο παλιό στρατόπεδο «Παπαφλέσσα» του 9ου Συντάγματος Πεζικού. Οι συλλήψεις αυτές γίνονται με αφορμή το θάνατο 10 Γερμανών στρατιωτών σε μάχη που έγινε μεταξύ του ΕΛΑΣ και γερμανικής στρατιωτικής δύναμης κοντά στο χωρίο Αγ. Φλώρος. Εκείνες τις μέρες για αντίποινα καίγονται τα χωριά Αγ. Φλώρος και Σκάλα, ενώ γίνονται και εκεί εκτελέσεις. Ο Φρούραρχος και οι κατοχικές αρχές σπεύδουν να προειδοποιήσουν τον Καλαματιανό λαό ότι αν δεν κατονομάσουν τους κομμουνιστές που γνωρίζουν θα υποστούν βαρύτατα αντίποινα. Δε χάνουν την ευκαιρία να επαινέσουν με ανακοίνωση τους στον τοπικό τύπο τους δωσιλόγους για τη βοήθεια που τους παρείχαν.

Νύχτα 8 Φεβρουάριου 1944.

Οι Γερμανοί με πολυβόλα εκτελούν στο στρατόπεδο (σημερινή Τέντα) 520 κρατουμένους. Στα κρυφά και μαρσάροντας τα φορτηγά ώστε να μην ακουστούν οι ριπές των πολυβόλων στις γύρω γειτονιές και υπάρξουν αντιδράσεις. Πριν χαράξει με τα φορτηγά τους μεταφέρουν (μέσω των οδών Λακωνικής και Φάρων) και θάβουν πρόχειρα σε ομαδικό τάφο τους νεκρούς στο χώρο των παλιών δημοτικών Σφαγείων (Δυτική Παραλία).

Την εκτέλεση αυτή περιέγραψε ο μελλοθάνατος Μίμης Γκουζουλής, που γλίτωσε όταν κατά την εκτέλεση (που ήταν νύχτα) το ’βαλε στα πόδια μέσα στο σκοτάδι και κατόρθωσε, παρά τους πυροβολισμούς, τις ριπές των αυτομάτων και τις φωτοβολίδες που εκτοξεύτηκαν να διαφύγει και τελικά να γλυτώσει. Ο ακριβής αριθμός των εκτελεσθέντων μέχρι και σήμερα δεν μπορεί να διευκρινισθεί σε απόλυτο αριθμό, καθώς εκατοντάδες άτομα από τους συλληφθέντες παραμένουν αγνοούμενοι.

Οι ΝΑΖΙ δολοφόνοι για να συγκαλύψουν το κακούργημά τους, διέδωσαν πως οι συλληφθέντες στο μπλόκο δήθεν στάλθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα. Όμως μετά την απελευθέρωση, τον Μάη του 1945 τα σκυλιά της γειτονιάς μυρίστηκαν στην ακρογιαλιά, κοντά στα Δημοτικά Σφαγεία της Καλαμάτας και σκαλίζοντας την άμμο με τα πόδια τους έφεραν στην επιφάνεια σάρκες ανθρώπινες και οστά.
Μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού οι κάτοικοι της περιοχής δεν μπορούσαν να σταθούν από την κακοσμία και τη βρώμα. Και ήταν ακριβώς τότε που οι διάφοροι Βρετανοί Σιτρίν και οι Έλληνες συνεργάτες τους – πρώην ταγματασφαλίτες και δωσίλογοι – θορυβούσαν στη διαπασών για τις πηγάδες στον Μελιγαλά και τις δήθεν ωμότητες του ΕΛΑΣ στην Αθήνα!

Το γεγονός προκάλεσε οργή και μίσος, αν και οι αστικές φυλλάδες που συμμετείχαν στην προσπάθεια διασυρμού και κατασυκοφάντησης του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και των κομμουνιστών αρνούνταν να περάσουν έστω και στα ψιλά αυτές τις αποκαλύψεις. Κρατούσαν ένοχη σιωπή. Ωστόσο κάτω από την κατακραυγή του λαού της Μεσσηνίας οι αρχές αναγκάστηκαν ν’ αποστείλουν συνεργεία που ξέθαψαν και συγκέντρωσαν 214 (κατ’ άλλους 520) πτώματα των δολοφονηθέντων πατριωτών. (Σύμφωνα με την έκθεση τεκμηρίωσης του Δήμου Καλαμάτας βρέθηκαν οι σωροί 153 ατόμων από αυτά που είχαν συλλάβει οι ένοπλοι του Περρωτή και του Μαγγανά).

Έτσι αποκαλύφθηκαν και οι ψευτιές τους που είχαν διαδώσει, πως δήθεν οι συλληφθέντες στάλθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα. Αλλά και τότε η εκταφή έγινε βιαστικά και μέσα σ’ ένα φοβερό κλίμα τρομοκρατίας των Μαγγανάδων παρακρατικών, σε βάρος του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης και των αγωνιστών της Αριστεράς, εμπόδισαν τους συγγενείς να δηλώσουν τα ονόματα των νεκρών τους, (γιατί όποιος είχε σκοτωμένο από τους Γερμανούς θεωρείτο προδότης), ώστε το όλο έγκλημα να κουκουλωθεί.

Ο δήμιος λοχαγός των Γερμανών πιάστηκε και το 1946 η γιουγκοσλαβική πρεσβεία με έγγραφό της στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας ειδοποίησε ότι ο Γερμανός ομολόγησε την εκτέλεση των 214 και ότι ήταν έτοιμη να τον παραδώσει για να δικαστεί στην Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση του Κ. Τσαλδάρη αρνήθηκε να τον παραλάβει γιατί, όπως ισχυρίστηκε, δεν αναγράφονταν το όνομά του στον κατάλογο των εγκληματιών πολέμου! Πιθανότατα φοβόταν αποκαλύψεις σε βάρος «Ελλήνων» συνεργατών του στο απαίσιο και στυγερό αυτό έγκλημα”…

Η εκτέλεση αυτή δεν ήταν η μόνη που πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα. Το παλιό στρατόπεδo, οι όχθες του Νέδοντα, βόρεια της σημερινής δημοτικής αγοράς, ήταν οι πιο συνηθισμένοι τόποι εκτελέσεων αλλά όχι οι μόνοι. Επίσης χωριά της Μεσσηνίας όπως ο Αγ. Φλώρος, η Σκάλα, ο Αετός κάηκαν και όχι μόνο μια φορά. Και στην περιοχή η οργανωμένη πάλη του λαού μας χτυπήθηκε από τους ΝΑΖΙ και τους ντόπιους συνεργάτες τους με βάναυσο τρόπο.

Από την τεκμηρίωση του δήμου Καλαμάτας για την ένταξή του στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων της περιόδου 1941 – 1945, πήραμε τα ονόματα των εκτελεσμένων που ταυτοποιήθηκαν.

Μνημείο εκτελεσθέντων

ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗΣΑΝ ΟΜΑΔΙΚΏΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΝ 8ην ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1944
1. Αθανασόπουλος Παναγιώτης
2. Αλούπης Γεώργιος
3. Αλούπης Παναγιώτης
4. Αναγνωστόπουλος Γεώργιος
5. Αναστασόπουλος Ιωάννης
6. Ανδρεάκος Κωνσταντίνος
7. Ανδρεάκος Μιχαήλ
8. Αργυράκης Αθανάσιος
9. Ασημακόπουλος Διονύσιος
10. Βαξεβάνογλου Παντελής
11. Βαρσεδάκος Δημήτριος
12. Βρυώνης Παναγιώτης
13. Γαζόπουλος Πέτρος
14. Γιατρός Πέτρος
15. Γεωργόπουλος Χρίστος
16. Γιλόπουλος Βασίλειος
17. Γκάιαν Μαλιβιάν
18. Γκλεζάκος Στυλιανός
19. Γκραικονάς Κανελιώτης
20. Δημητρέας Κωνσταντίνος
21. Δημητριάδης Γεώργιος
22. Δημητρόπουλος Κωνσταντίνος
23. Διακουμέας Διονύσιος
24. Διαμαντόπουλος Παναγιώτης
25. Διακουμογιαννόπουλος Αναστάσιος
26. Διακουμογιαννόπουλος Παναγιώτης
27. Δικαιουλάκος Πέτρος
28. Δουράκης Κωνσταντίνος
29. Δουράλας Γεώργιος
30. Δρούτσας Παναγιώτης
31. Ζαχαράκης Νικόλαος
32. Ζευγίτης Ελευθέριος
33. Ηλιόπουλος Νικόλαος
34. Θαρουνιάτης Αντώνιος
35. Θεοδωρόπουλος Δημήτριος
36 Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης
37. Καζαρέας Σταύρος
38. Καλαμάτας Γεώργιος
39. Καλαμόπουλος Μιχαήλ
40. Κάλολης Παναγιώτης
41. Καλλιάνης Παναγιώτης
42. Κουτσής Γεώργιος
43. Καπογιάννης Παναγιώτης
44. Καραβαίος Κωνσταντίνος
45. Καραλής Παναγιώτης
46. Καράμαλης Παναγιώτης
47. Καράμαλης Ευστράτιος
48. Καραμπάγιας Κωνσταντίνος
49. Καράμπαλος Δημήτριος
50. Καραμπατέας Σωτήριος
51. Καρδαράς Δημήτριος
52. Κασκούτης Δημήτριος
53. Καστοράκης Παναγιώτης
54. Κατσαρέας Σταύρος
55. Κατσιμπάλας Δημήτριος
56. Καψούρος Απόστολος
57. Κελέσης Νικόλαος
58. Κλαμπατσέας Σταύρος
59. Κλείδωνας Γεώργιος
60. Κοκκινογούλης Σταύρος
61. Κάλλιας Κωνσταντίνος
62. Κονταρίνης Δημήτριος
63. Κοτταράς ή Κωταράκος Παναγιώτης
64. Κούδας Βασίλειος
65. Κουκής Μιχαήλ
66. Κουτίβας Νικόλαος
67. Κουμανάκος Νικόλαος
68. Κούτσης Γεώργιος
69. Κουράκλης Πέτρος
70. Κουράκος Ιωάννης
71. Κουραμπάς Παναγιώτης
72. Κουτούβελας Κυριάκος
73. Κουτούβελας Νικόλαος
74. Κουτσοβέλος Κωνσταντίνος
75. Κουτσουμπός Νικόλαος
76. Κοματάς Γεώργιος
77. Λογκαράκης Θεόδωρος
78. Κυριακόπουλος Αντώνιος
79. Κυριακόπουλος Ιωάννης
80. Κωλέτσης Βασίλειος
81. Κωνσταντόπουλος Λάμπρος
82. Λίβας Ιωάννης
83. Λύγουρης Κωνσταντίνος
84. Λυμπερόπουλος Παναγιώτης
85. Μαλάσης Πέτρος
86. Μαμώλης Προκοπής
87. Μανωλόπουλος Γεώργιος
88. Μανωλούδης Παναγιώτης
89. Μαξιλάρας Ιωάννης
90. Μαρκόπουλος Αναστάσιος
91. Μεταξάς Δημήτριος
92. Μηλίτσης Παναγιώτης
93. Μητρογιαννόπουλος Αθανάσιος
94. Μιναρετζής Νικόλαος
95. Μπουρινόπουλος Απόστολος
96. Μπαθρέλλος Θεόδωρος
97. Μπαθρέλλος Νικόλαος
98. Μπάνος Ευάγγελος
99. Μπαζάνης Αναστάσιος
100. Μπενέτος Βασίλειος
101. Μποσίνης Κωνσταντίνος
102. Μπούνας Παναγιώτης
103. Νικολάου Γεώργιος
104. Νικολόπουλος Γεώργιος
105. Ξωξάκος Θωμάς
106. Οδεμισιώτης Χριστόφορος
107. Παναγάκης Γεώργιος
108. Παναγιωτάκος Σταύρος
109. Παναγιωτόπουλος Νικόλαος
110. Πανταζής Γεώργιος
111. Πανταζόπουλος Ευάγγελος
112. Πανταζόπουλος Νικόλαος
113. Πανούσης Αναστάσιος
114. Παπανικολάου Σωτήριος
115. Παπανικολόπουλος Παναγιώτης
116. Παπουτσής Χρίστος
117. Πατσόπουλος Διονύσιος
118. Παχής Γεώργιος
119. Περσόπουλος Ιωάννης
120. Πετρακάκος Παναγιώτης
121. Πετράκης Δημήτριος
122. Πετρόπουλος Πέτρος
123. Πίττος Αριστομένης
124. Πουλάκος Μιχαήλ
125. Ρεϊτζόπουλος Πολύχρονης
126. Σαμουηλίδης Μιλτιάδης
127. Σαραντέας Κωνσταντίνος
128. Σαραντόπουλος Νικόλαος
129. Σαριανός Παναγιώτης
130. Σερεμέτης Παναγιώτης
131. Σουρβίνος Οθων
132. Σπέντζουρας Δημήτριος
133. Σταθάκης Χαράλαμπος
134. Σταματέλος Παναγιώτης
135. Σταμάτης Αθανάσιος
136. Στασινόπουλος Δημήτριος
137. Σταυράκης Βασίλειος
138. Σταυρόπουλος Αντώνιος
139. Ταγαρούλιας Αθανάσιος
140. Τζουβελέκης Παναγιώτης
141. Τατσόποϋλος Πέτρος
142. Τριβέλης Δημήτριος
143. Τσακάκος Νικόλαος
144. Τσινόρεμας Ιωάννης
145. Τσιριώνης Αντώνιος
146. Τσιχριτζής Μιχαήλ
147. Τσιφιλιτάκος Γεώργιος
148. Φερέτος Χρίστος
149. Χαρίτος Δημήτριος
150. Χατζής Σωτήριος
151. Χριστοδουλόπουλος Ηλίας
152. Χρόνης Γεώργιος
153. Ψυχογιός Ηλίας

Ε.Α