Το «Μακελειο της Βάλτας»

 Στις 23 Φλεβάρη 1944 έγινε το μεγάλο φονικό της Βάλτας (Κασσάνδρεια). Δύο νέοι άνδρες απαγχονίστηκαν στο κέντρο του χωριού και εικοσιοκτώ τουφεκίστηκαν σε τοποθεσία έξω απ’ το χωριό από γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα συνεπικουρούμενο από ντόπιους συνεργάτες των Γερμανών. Στις 3 Μάρτη απαγχονίστηκε και τρίτος. Το φονικό ήταν δολοφονία σχεδιασμένη από τους ντόπιους ταγματασφαλίτες, οι οποίοι έκαναν τις συλλήψεις ή τις υπέδειξαν και εγγράφως, σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία της εποχής, ζήτησαν από τους Γερμανούς την εκτέλεση των συλληφθέντων με πρόσχημα τα γεγονότα της 30ης Ιανουαρίου, όταν σκοτώθηκαν τέσσερις δικοί τους από Ελασίτες σε συμπλοκή που προκάλεσαν οι ίδιοι (προβοκάτσια;) χτυπώντας ειρηνική συγκέντρωση στο κέντρο του χωριού οργανωμένη από το ΕΑΜ.

Τη μαζική εκτέλεση της 23ης του Φλεβάρη ακολούθησε πογκρόμ διώξεων με άλλους εννέα νεκρούς και δεκάδες συλληφθέντες που στάλθηκαν στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη, όπου πέντε τουφεκίστηκαν και οι υπόλοιποι στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.

Κυνική η περιγραφή του ταγματασφαλίτη Α.Α. ο οποίος στην κατάθεσή του εμφανίζεται «μεταμελημένος» και αναφέρει:

«…κατά τον Φλεβάρη του 1944 ήρθαν στο χωριό μας 300 περίπου Γερμανοί και δέκα περίπου Ελληνες εκ των οποίων γνωρίζω τον 1) υπολοχαγό Μιχαλάκη 2) τον Ξ. 3) έναν παπά Α. υπολοχαγό πεζικού και άλλους που δεν γνωρίζω και αφού κύκλωσαν όλη την περιοχή της Κασσάνδρας, ένα τμήμα μπήκε στο χωριό Βάλτα με επικεφαλής τους τρεις παραπάνω αξιωματικούς και άρχισαν τις συλλήψεις.
Συνέλαβαν πάρα πολλούς, από τους οποίους σκότωσαν περί τους τριάντα πέντε, κρέμασαν τρεις δηλαδή τους... (αναφέρονται τα ονόματα).
Για τον δικηγόρο Α.Μ. γνωρίζω ότι συνεργαζόταν στενά με τους Γερμανούς και τους ταγματαλήτες και καθοδηγότανε από τον Κ.
Οι άλλοι δύο αδελφοί Μ., δηλαδή ο Μ. και ο Π., ήταν ηγήτορες των εκεί Ταγμάτων Ασφαλείας, το φόβητρο ολοκλήρου της περιοχής και εξεβίαζον τους συλλαμβανομένους από τους οποίους έπαιρναν λάδια» (6/2/1945).

Η Δίκη

Η δικάσιμος της συμμορίας ορίστηκε αρχικά για τις 10 Οκτωβρίου 1945 (πραγματοποιήθηκε τελικά στις 16 Μαρτίου 1948) με κατηγορούμενους 25 άτομα, εκ των οποίων δύο ήταν προφυλακισμένοι (ο έφεδρος υπολοχαγός Αστέριος Αντων. Μιχαλάκης και ο Α.Μ.), ενώ για τους πέντε έπαυσε κάθε κατηγορία, αφού είχαν φονευθεί σε μάχες μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών.

Κατηγορούνται ως υπαίτιοι εγκληματικών πράξεων στην Κασσάνδρα και άλλες περιοχές της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Το σκεπτικό για να αποφύγουν τόσοι ταγματασφαλίτες το κατηγορητήριο μας αφήνει σήμερα άφωνους: βασιζόταν σε συγγενείς των θυμάτων που ήταν ιδεολογικά(!) αντίθετοι με τους κατηγορούμενους, άρα περιείχαν... σπέρματα αναξιοπιστίας.

Ο Αστέριος Μιχαλάκης καταδικάστηκε τελικά από το Ειδικό Δικαστήριο σε ισόβια και δήμευση του ¼ της περιουσίας του.

Η ποινή μετριάστηκε στις 26 Ιανουαρίου 1950 σε πέντε χρόνια φυλάκιση με απόφαση που υπέγραφαν ο βασιλεύς Παύλος και ο υπουργός Δικαιοσύνης Ηλίας Παπαηλιού.

Η καταδίκη του Μιχαλάκη αφορούσε την κατάδοση και σύλληψη των Κοσμά Χιώτη (αρχηγός τμήματος του ΕΛΑΣ Κασσάνδρας), Κλεάνθη Πέγιου (γραμματέα του ΕΑΜ Βάλτας), Πολ. Μυλωνά, Δημ. Μπακίρα, Χρ. Μπίντση, Γεωρ. Μακρόπουλου και άλλων περίπου σαράντα ατόμων.

Στο κατηγορητήριο αναφερόταν επίσης ότι οι Α.Μ., Α.Μ. και η Ρ.Μ. κατέδωσαν, ανακάλυψαν ή συνέλαβαν οι ίδιοι Ελληνες και ξένους υπηκόους τους οποίους παρέδωσαν στις γερμανικές αρχές Κατοχής.

Ανάμεσά τους, δέκα Αγγλους στρατιωτικούς που κρύβονταν στη Θεσσαλονίκη και τους Ελληνες Ν. Μορφουλά, Ιωσήφ Χαλεμπλή (εκτελέστηκε από τους Γερμανούς), Ιωσήφ Αμποτ, Ευάγγ. Καφετζή, Μαρία Ζωγράφου, Γεώργιο Πάντσιο, Φ. Καλτσά, Θ. Σταμπουλή, Αχ. Μαντζανόπουλο και άλλους τα ονόματα των οποίων δεν αναφέρονται.

Τα ονόματα των θυμάτων

▪ Απαγχονίστηκαν στις 23/2/1944 στην κεντρική πλατεία της Βάλτας οι: Πέγιος Κλεάνθης, Χιώτης Κοσμάς, Θεοδωρίδης Ανέστης (στις 4/3/1944).

▪ Τουφεκίστηκαν ομαδικά σε ρέμα την ίδια μέρα έξω από τη Βάλτα οι: Κεσίδης Κωνσταντίνος, Ρήγας Κωνσταντίνος, Πέγιος Δημήτριος, Γουϊτάς Αθανάσιος, Ζαχαρίας Χρ., Κουζούχας Δημήτριος, Αθανασιάδης Αθ., Μιχαλάκης Χριστοφ., Στεργιούλας Κωνσταντίνος, Λάζος Μυλ., Γεράκης Πασ., Φισκατόριος Κωνσταντίνος, Καραλής Μεν., Κωνσταντινούδης Γεώργιος, Παραθυράς Μιλ., Καραγιαννιός Γεώργιος, Ράγκος Παντ., Λασκαρίδης Χρ., Λαούμης Ιωάννης, Ψωμάς Κωνσταντίνος, Πανούτσης Κωνσταντίνος, Κασιμαθέας Σταυρ., Παπαγρηγορίου Ζαχ., Ανής Χρ., Παπαδημητρίου Θεμ., Σιωπίδης Λεων, Κωνσταντινούδης Μοναχ., Στράτος εκ Μυτιλήνης.

▪ Εκτελέστηκαν σε άλλα χωριά της Κασσάνδρας: Μουρατίδης Ιορδάνης, Τσεκούρας Αστέριος, Σκαρμούτσος Νικόλαος, Μαρτίνης Μιχάλης, Καμβουράνης Ζαφ., Δελημαράς Αστέριος, Σκυφτούλης Επαμεινώνδας, Μπαχάνος Ευάγγελος, Βιολέτης Χρήστος

▪ Εκτελέστηκαν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στις 6/6/1944: Σταμπουλής Ιωάννης, Μάργαρης Δημήτριος, Σκυφτούλης Ιωάννης, Κωνσταντινούδης Γεώργιος, Παπανικολάου Παναγιώτης.

▪ Πέθαναν όμηροι στη Γερμανία: Μενέλαος Παπαδημητρίου, Γρηγόρης Βογιατζής, Νικόλαος Νάτσος, Αστέριος Μακρής, Κιμ. Λειβαδιώτης, Δημήτρης Τσαγκαρόπουλος, Αλέξανδρος Παπαμιχαήλ, Δημήτρης Τσατσαρώνης, Δημήτρης Παρθενιώτης, Δημήτρης Χαλκιάς, Ιωάννης Βρασταμινός, Ανδρέας Κοκοβίνος, Ιωάννης Παπανικολάου, Βασίλης Δρέπας, Αστέριος Μαυρουδής, Δημήτρης Ματσιώλας.