1965: Οι πύραυλοι δεν έφθασαν ποτέ στην Κύπρο

Ελληνοκύπριοι στα χαρακώματα προσπαθούν με υποτυπώδη μέσα να αντιμετωπίσουν την τουρκική αεροπορική επιδρομή στην Τυλληρία, τον Αύγουστο του 1964

 
Το 1965 βρίσκει τη Λευκωσία σε τροχιά ρήξης με την Ουάσιγκτον και τις, ούτως ή άλλως, προβληματικές σχέσεις Μακαρίου — Γ. Παπανδρέου στο χειρότερο σημείο τους. Αιτία, η απόφαση προμήθειας σοβιετικού πολεμικού υλικού από την κυπριακή κυβέρνηση. Η απόφαση είχε ληφθεί στις 11 Αυγούστου του 1964 με τη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης, υπό το βάρος των βομβαρδισμών της Τυλληρίας από την τουρκική αεροπορία, που ανέδειξαν με τραγικό τρόπο την ανεπάρκεια της κυπριακής αμυντικής θωράκισης.

 Η σχετική συμφωνία υπογράφηκε κατά την επίσκεψη του Κύπριου υπουργού Εξωτερικών Σπύρου Κυπριανού στη Μόσχα, στις 30 Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, και δημοσιοποιήθηκε με κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε στη σοβιετική πρωτεύουσα την 1η Οκτώβρη, παρά τις επίμονες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης, και προσωπικά του υπουργού Αμυνας Π. Γαρουφαλιά, να την αποτρέψουν. Από τις 11 Γενάρη του 1965, το ρωσικό πολεμικό υλικό μεταφέρεται μυστικά στην Κύπρο μέσω Αλεξάνδρειας. 

Η είδηση διαρρέει, όμως, στον αθηναϊκό Τύπο, καθώς έχουν μεταφερθεί μόνον οι βάσεις των σοβιετικών αντιαεροπορικών πυραύλων και αναμένονται οι εκρηκτικοί κώνοι τους. Πράγματι, στις 20 Μάρτη, αρχίζει η φόρτωση των κώνων στο «Κωνσταντίνος Μπουσές», μέχρι τη στιγμή που διατάσσεται ξαφνικά από την Αθήνα η διακοπή της αποστολής. Είχε προηγηθεί όργιο διαβημάτων και πιέσεων του Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα Λαμπουίς στον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου και του υπουργού Αμυνας των ΗΠΑ Ρόμπερτ Μακ Ναμάρα, στον Π. Γαρουφαλιά.

Στις 27 Μάρτη του 1965, οι ΗΠΑ ζητούν επισήμως την ακύρωση της παράδοσης των σοβιετικών κώνων και τονίζουν ότι η εγκατάσταση των πυραύλων ενδέχεται να προκαλέσει τουρκική επίθεση, υπό το πρόσχημα της προστασίας του τουρκοκυπριακού πληθυσμού. Στους μοχλούς πίεσης επί του Μακαρίου, ήρθε να προστεθεί και ο στρατηγός Γρίβας, ο οποίος αντιτίθεται στην προμήθεια του σοβιετικού υλικού, επικαλούμενος κυρίως πολιτικούς λόγους.

 Σε επιστολή του προς τον Γαρουφαλιά, τονίζει: «Την προσφοράν ταύτην της Σοβιετικής Ενώσεως οι εν Ελλάδι και Κύπρω οπαδοί της θα διατυμπανίσουν ως δήθεν αποφασιστικήν διά την οργάνωσιν των εν Κύπρω στρατιωτικών δυνάμεων και τούτο δύναται να έχη επιπτώσεις και επί της πολιτικής καταστάσεως εν Κύπρω και εν Ελλάδι».

 Οι συντονισμένες πιέσεις Ουάσιγκτον — Αθήνας — Γρίβα θα κάμψουν τελικά τον Μακάριο, ο οποίος θα ματαιώσει την προμήθεια των σοβιετικών πυραύλων, παραδίδοντάς τους στην κυβέρνηση της Αιγύπτου.